وبلاگ

وسایل ارتباط‌ جمعی ‌به تمام‌ ابزارهای‌ غیر شخصی‌ ارتباط گفتـه می‌شود كه‌ به وسیله آن، پیام‌های‌ دیداری‌ و یا شنیداری‌ به طور مستقیم به مخاطبان‌ انتقال‌ می‌یابند. تلویزیون‌، رادیو، سینما، اینترنت‌، ماهواره‌ و مجلات‌، روزنامه ها ‌ و… در زمره وسایل ارتباط‌ جمعی‌ محسوب‌ می‌شوند. افراد باید برای زندگی جمعی از اهداف، مقاصد، آگاهی هاو همچنین از تفکر و برداشت دیگران مطلع گردند تا به ارائه واکنشی در برابر آنان قادر گردند همچنین آگاه سازی جامعه و آموزش همگانی و توسعه مشاركت در پرتو رشد وشتاب روزافزون وسایل ارتباط جمعی  اهمیت فراوان دارد و نقش اطلاع رسانی به مردم وبالا بردن فهم و شعور سیاسی جامعه از اهم وظایف وسایل ارتباط جمعی است(معتمد نژاد، 109:1385).  وسایل ارتباط جمعی در دوران کنونی بخشی جدایی ناپذیر از زندگی مردم شده‌اند. مردم در طول شبانه روز از محتواهای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و آموزشی و سرگرمی وسایل ارتباط جمعی استفاده می‌کنند. نسل کنونی جامعه از ابتدای حیاتش با وسایل ارتباط جمعی بزرگ می‌شود و در دنیای اطلاعاتی و ارتباطی امروز، این نسل، بخش عظیم فرهنگ، ارزش‌ها و هنجارهای جامعه خود و دیگر جوامع را از وسایل ارتباط جمعی دریافت می‌کند. به عبارتی در دوران معاصر که به عصر اطلاعات و جامعه اطلاعاتی و ارتباطی معروف است، بخش عظیمی از جامعه­پذیری نسل‌ها از طریق وسایل ارتباط جمعی انجام می شود و نفوذ و تأثیروسایل ارتباط جمعی تا جایی است که برخی از نظریه پردازان ارتباطی­براین باورند که وسایل ارتباط جمعی اولویت ذهنی وحتی رفتاری ما را تعیین می‌کنند واگرچگونه­فکرکردن را به مایاد ندهند، اینکه به چه چیزی فکرکنیم رابه مامی‌آموزند (دادگران، 126:1385). بی­گمان در مورد همه مسایل جهان، بزرگترین رسالت اطلاع رسانی بر دوش وسایل ارتباط جمعی است. امروزه وسایل ارتباط جمعی باگسترش مرزهای جغرافیایی، فرهنگی و سیاسی، هویت انسان معاصر را نیز تحت تاثیر قرار داده­اند، به طوری که می توان هویت انسان مدرن را هویت رسانه ای شده نام گذاشت. افزایش نقش وسایل نوین ارتباط جمعی دربخش های مختلف زندگی بشری سبب شده است ازآنهادرتحولات گوناگون استفاده شود و نقش وسایل ارتباط جمعی درآگاهی، هموار سازی وگسترش بحرانها برجسته گردد(آشنا،88:1380 ).

1-2-بیان مسئله

خانواده به عنوان كوچكترین واحد اجتماعی اساس تشكیل جامعه و حفظ روابط انسانی را برعهده دارد. پیوندهای درون خانواده ها مكان هایی برای شكل گیری الگوهای رفتاری نوجوانان است كه آنان را در بسیاری از تصمیمات رفتاری و روابط اجتماعی راهنمایی می كند (رایت و فیتزپاتریك،2006: 1386). خانواده دارای کارکردهای مهمی از جمله : بازتولید نیروی انسانی، تامین نیازهای عاطفی و سلامت روانی ، ارتقای ظرفیت تحمل و مدارا، نقش سازنده در تامین یکپارچگی اجتماعی از طریق جامعه پذیری و تربیتی فرزندان و ارائه الگوها و هنجارهای اخلاقی و رفتاری می باشد.  همگی اینها تضمین کننده نقش اجتماعی خانواده و رابطه این نهاد مهم با «سرمایه اجتماعی» است؛ تا آنجا که می توان از واقعیتی تحت عنوان «سرمایه خانواده» سخن گفت(روحانی، 1389: 14).

سرمایه اجتماعی به ارزشها و هنجارهایی مربوط است که از پیوندها و روابط متقابل گروهی و اجتماعی تفاهم شده مردم نشأت گرفته و به

 نوبه خود پدیدآورنده آن پیوندها و روابط نیز محسوب میشوند (سجادی،1388: 16). سرمایه اجتماعی شبكه هایی با هنجارهای اعتماد و عمل متقابل است كه با ساختار روابط اجتماعی خاص بین كنشگران مشخص می شود. بنابراین كیفیت خاصی به روابط اجتماعی می بخشد و همبستگی جمعی را تقویت می كند. سرمایه اجتماعی بین افراد و گروه های مختلف جامعه نوعی همكاری و اعتماد اجتماعی ایجاد می كند و در افراد نوعی احساس تعلق و وابستگی به گروه و جامعه به وجود می آورد. هم چنین سرمایه اجتماعی كیفیت خاصی از ساختار روابط اجتماعی افراد است كه كنش افراد را در موقعیت های مختلف تسهیل می كند. سرمایه اجتماعی می تواند نگرشها و طرز تلقی افراد نسبت به اقوام موجود در جامعه و ملیت خود را تحت تاثیر قرار دهد.اصولاً شرط برقراری ارتباط با دیگران در جوامع مدرن این است كه افراد پیوندهای خود را ورای اجتماعات محلی گسترش دهند و این منوط به آن است­كه بر خلاف آن چه در جوامع سنتی رایج است افراد كسانی را كه دوست نیستند، دشمن نبینند و غریبه،دشمن تلقی نگردد و افراد یكدیگر را به عنوان یک شخص منحصر به فرد كه دارای ­قابلیت های خاص خود است ببینند و خاص گرایی در روابط جای خود را به عام گرایی دهد (انعام ، 6:1381). رابرت پاتنام كه یکی از برجسته ترین نظریه پردازان سرمایه اجتماعی معتقد است که واژه سرمایه اجتماعی و نظریه­سرمایه اجتماعی درواقع چارچوبی برای تفکر بسیار دقیق و حتی­ ریاضی­وار درباره روابط اجتماعی را ایجادمی­ کند(پاتنام،1384: 118). این مفهوم به افراد وگروه ها این توانایی را می دهد تا شبکه ای از روابط اجتماعی را نسبت به یکدیگر حفظ و تداوم بخشند.

مطالعات مردم شناسان و جامعه شناسان بیانگر اثرات منفی مدرنیزم و ارتباط آن در تضعیف و تغییر اخلاق و سرمایه اجتماعی در خانواده های ایرانی است . علایم این بحران را می توان در سست شدن روابط متقابل میان خانواده هایی كه تحت عنوان یک شبكه خویشاوندی قرار داشتند و به وجود آمدن فرد گرایی منفی و غیر عقلانی و رشد انواع آسیب های اجتماعی در جامعه ایران دریافت. كاهش مبادلات اجتماعی میان خانواده ها و ضعف روابط خانوادگی خود آسیب های اجتماعی روانی فراوانی خواهد داشت. تحقیقاتی كه در زمینه سنجش و مطالعه سرمایة اجتماعی در ایران صورت گرفته ، نیز وضعیت سرمایة اجتماعی را نامطلوب ارزیابی می كنند كه حا كی از فضای بی اعتمادی گسترده درسطح جامعه است(تاجبخش و همکاران، 1382؛ شارع پور، 1380).

در این بین نقش رسانه های جمعی در ترویج سرمایه اجتماعی و سوق دادن آحاد جامعه به سمت مشاركت اجتماعی اهمیت فراوانی می باشند. رسانه عبارت است از وسیله انتقال پیام، معلومات و اطلاعات به توده های مردم(اساس، 1385). به طور كلی، منظور آن دسته از وسایل ارتباطی است كه در تمدنهای جدید به وجود آمده و مورد استفاد ه اند و ویژگی اصلی آن ها قدرت و توانایی زیاد و شعاع عمل وسیع است. می توان رادیو ، تلویزیون، سینما، كاست، اینترنت و تلفن را در ردیف رسانه های الكترونیک و روزنامه، مجله و كتاب را در ردیف رسانه های چاپی قرار دارد(كازنو، 1367).

رسانه های جمعی با توجه به گستردگی و نفوذ خود در جامعه نقش خاصی در سرمایه اجتماعی دارند، کارکرد رسانه ها در اطلاع رسانی و آگاه کردن افراد از واقعیت های محیط، آموزش هنجارها و ارزشها رایج و اجتماعی کردن افراد، ایجاد همدلی و انسجام اجتماعی در بین افراد را میتوان از عوامل اصلی فرایند جامعه پذیری دانست. رویکردها و رهیافت های متعدد نشان دهنده توانایی تاثیر بسیار فراوان رسانه ها در فرایند زندگی افراد در جامعه می باشند، علاوه بر آن، رسانه ها به اشکال متفاوت موجب شکل گیری سرمایه اجتماعی-افزایش یا کاهش- شده و به تصورات افراد از محیط شکل می دهند. رسانه ها می توانند با ارائه تصویری زشت یا زیبا از جامعه به شکل گیری الگوهای کنش در بین مخاطبان کمک کنند- این الگوهای کنش به افراد کمک می کنند- تا در موقعیتهای متفاوت کنشهای گوناگونی را که باعث شکل گیری اعتماد یا مشارکت مدنی می شود را از خود بروز دهند(حسین پور و معتمدنژاد، 1390: 131).

با توجه به اینکه تقویت سرمایه اجتماعی در هرخانواده و جامعه ای می تواند موجب ایجاد و استحکام پیوندهای اجتماعی شده و حس مشارکت و اعتماد اجتماعی را افزایش دهد، بررسی علل تقویت سرمایه اجتماعی از مسائل مهم در جوامع می باشد. با عنایت به نقش قابل ملاحظه رسانه ها بر مولفه های سرمایه اجتماعی، در این پژوهش ما برآنیم تا نقش رسانه های جمعی در وضعیت سرمایه اجتماعی خانواده های ساکن بندرعباس را  مورد بررسی قرار دهیم.