وبلاگ

:

 

هدف اصلی این پژوهش بررسی ارتباط بین ابعاد آنتروپومتریک و نیم رخ ساختاری با آسیب‌های ورزشی دوندگان نخبه بود. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه دوندگان شرکت‌کننده در مسابقات آغاز فصل قهرمانی کشور (94-1393) بود. که در این راستا 30 دونده سرعت (با میانگین و انحراف استاندارد سن 28/4±60/22 سال، وزن 07/6±20/72 کیلوگرم ، قد 96/5±93/180 سانتی متر و شاخص توده بدن 65/1 ± 06/22 کیلوگرم بر متر مربع)، 15 دونده نیمه استقامت ( با میانگین و انحراف استاندارد سن 62/3 ±20/23 سال، وزن 72/7±93/69 کیلوگرم و قد57/2±87/176 سانتی متر و شاخص توده بدن 71/1 ± 73/20 کیلوگرم بر متر مربع ) و 15 دونده استقامت ( با میانگین و انحراف استاندارد سن 09/5 ±60/25 سال، وزن 84/6 ±40/62 کیلوگرم ، قد 76/7 ±80/176 سانتی متر و شاخص توده بدن 53/1 ± 94/19کیلوگرم بر متر مربع ) به صورت غیر تصادفی هدف‌دار انتخاب و به طور داوطلبانه در این پژوهش شرکت کردند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه محقق ساخته که روایی آن توسط متخصصان و صاحب‌نظران مورد تأیید قرار گرفت و در این پژوهش برای ثبت اطلاعات فردی، نوع آسیب‌های اندام تحتانی در طی دو سال گذشته و سابقه ورزشی آزمودنی‌ها مورد استفاده قرار گرفت. برای اندازه‌گیری زانوی پرانتزی، ضربدری، عرض زانو و عرض مچ پا از کولیس، زاویهQ از گونیامتر و قوس کف پا از افت ناوی (روش برودی) استفاده شد. جهت تجزیه تحلیل داده ­ها و برای بررسی نحوه توزیع داده‌ها از آزمون کالموگراف- اسمیرنف استفاده و با توجه به توزیع غیرطبیعی و طبیعی متغیرهای مختلف از آزمون‌های غیر پارامتریک خی دو برای بررسی ارتباط بین آسیب با ناهنجاری و ابعاد آنتروپومتریک، و همچنین آزمون پارامتریک پیرسون برای بررسی ارتباط بین ابعاد آنتروپومتریک و ناهنجاری در سطح معنی‌داری(05/0 p<) استفاده شد. در تجزیه و تحلیل آماری از نرم‌افزار SPSS نسخه 21 استفاده ‌شد (05/0 p<). یافته‌ها نشان داد که بین کف پای گود با پلانتار فاشیت و بین زاویهQ غیرطبیعی با درد قدامی زانو در دوندگان ارتباط معنی‌داری وجود داشت. از سوی دیگر بین طول ران با کشیدگی همسترینگ و تاندونیت آشیل در دوندگان ارتباط معنی‌داری وجود داشت. در زمینه ارتباط ابعاد آنتروپومتریک با ناهنجاری نیز بین سن با تاندونیت آشیل، وزن با پلانتارفاشیت و کف پای صاف در دوندگان ارتباط معنی‌داری وجود داشت. با توجه به نتایج به مربیان دوندگان پیشنهاد می شود با بررسی راستای اندام تحتانی دوندگان از ناهنجاری های آنان آگاه شوند تا بتوانند در درجه اول برنامه های پیشگیری از آسیب را برای آنان اجرا کنند.

 

فصل اول: طرح پژوهش

 

فعالیت‌های بدنی می‌توانند به شکل‌های گوناگون اجرا شوند. ورزش نوعی فعالیت سازمان دار و رقابتی است که در قالب رشته‌های معینی انجام می‌شود. این رشته‌ها می‌تواند متناسب با عملکرد فرد به افزایش ظرفیت‌های فیزیولوژیکی و روانی ورزشکاران منجر شود. در این بین برخورداری از وضعیت بدنی مناسب و حفظ راستای طبیعی بدن یکی از اهداف مهم فعالیت‌های بدنی محسوب می‌شود [24] . ورزش دو و میدانی به عنوان یک رشته مادر همواره دارای جایگاه خاصی در جوامع و ملل مختلف بوده است. دو و میدانی ترکیبی از دوها و میدانی‌هاست و به بخش‌های متنوعی چون رشته‌های سرعت، رشته‌های نیمه استقامت، استقامت، پرتاب‌ها و پرش‌ها تقسیم می‌شود. دو و میدانی در مقایسه با سایر رشته‌ها ورزشی دارای ارزش مدال‌آوری بیشتری بوده و به همین دلیل در رده‌بندی تیمی در مسابقات جهانی یا بین‌قاره‌ای بسیار بااهمیت تلقی می‌شود[12]. رشته‌های ورزشی و قهرمانان آنان دارای خصوصیات جسمانی و فیزیولوژیکی مخصوص به خود می‌باشند. و همین طور می‌تواند آنان را به آسیب‌ها و بدشکلی‌های بدنی خاصی مبتلا کند. از این رو موضوع ناهنجاری‌ها و آسیب‌های ورزشی ورزشکاران به ویژه در ورزش حرفه‌ای از زمینه‌های مهم در علوم ورزشی است [5]. ورزشکاران در رشته‌های مختلف ورزشی برای رسیدن به سطوح عملکردی عالی نیازمند انجام تمرینات مستمر و تقویت عضلات خاصی از بدن می‌باشند و زمان زیادی را در وضعیت بدنی غالب آن رشته‌ ورزشی به تمرین می‌پردازند در نتیجه بسته به وضعیت غالب هر رشته ورزشی راستای بدنی آن ها ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد.وضعیت‌های بدنی متفاوتی وجود دارد که اگر خیلی شدید نباشند شاید برای عملکرد ورزشی سطح بالا برتری به شمار روند از این رو اتفاق نظر خاصی در مورد اصلاح ویژگی‌های غیرمعمول قهرمانان ورزشی وجود ندارد[24].ورزش قهرمانی دارای عوارضی نیز می‌باشد که یکی از آن‌ ها می‌تواند ناهنجاری‌های ساختاری بدن ‌باشد .هرچند برخی ناهنجاری‌های وضعیتی جزیی وجود دارد که با مهارت‌های ورزشی سازگاری یافته‌اند و نشانگر آن ورزش خاص می‌باشند. دو و میدانی به عنوان یکی از ورزش‌هایی که آسیب‌های اندام

 تحتانی در آن زیاد رخ می‌دهد مطرح است. تخمین زده می‌شود حدود 27 تا 70 درصد دوندگان در طول دوران ورزشی خود دچار آسیب می‌شوند. آسیب‌های شایع دوندگان عبارت‌اند از: استرس فرکچر[1]، شین اسپلینت[2]،پلانتار فاشییت[3]،زانوی دوندگان[4]، درد کشککی-رانی[5]، تاندونیت آشیل[6]، تاندونیت کشککی[7] و همچنین کشیدگی همسترینگ [8]. این در حالی است که 3مورد از 7 مورد آسیب‌های شایع دوندگان در ناحیه زانو می‌باشد[50 ].

 

2-1- بیان مسئله

 

تغییر در وضعیت کلی و موقعیت قرارگیری راستای اندام تحتانی در اثر ورزش حرفه‌ای و طولانی مدت تحت عنوان انحرافات پاسچرال[9] مطرح است که گفته می‌شود ناشی از تمرینات شدید آن رشته ورزشی و سازگاری نامناسب بدن ورزشکار به آن رشته است. .طبق نظر بلوم فیلد[10] (1994)نیز برخی انحرافات وضعیتی جزیی وجود دارد که با مهارت‌های ورزشی سازگاری می‌یابند. زمانی که سخن از رابطه میان آسیب و ناهنجاری ناشی از رشته ورزشی به میان میاید ممکن است این رابطه دو سویه باشد که از این رابطه دو مفهوم قابل استفاده است یکی این که آسیب‌های ورزشی باعث ایجاد ناهنجاری می‌شوند که این موضوع در درازمدت ثابت شده است اما این مسئله که آیا ناهنجاری باعث بروز آسیب شود هنوز در پرده ابهام است. برخی از ورزش‌ها موجب یکسری تغییرات در بدن ورزشکاران می‌شود که به وضعیت غالب فرد در آن ورزش و عضلاتی که بیشتر در آن رشته درگیرند بر می‌گردد[51]. تحقیقاتی وجود دارد که ارتباط میان ابعاد آنتروپومتری افراد با ناهنجاری‌ها و یا استعداد ابتلا به ناهنجاری‌ها را مطرح می‌کنند. با توجه به اینکه هر کدام از ورزشکاران دارای ابعاد آنتروپومتری متفاوت باهم می‌باشند به نظر می‌رسد یکی از عوامل موثر در بروز ناهنجاری‌ها می‌تواند خصوصیات آنتروپومتری آنان باشد. [15]. وضعیت بدن و بر هم خوردن راستای مکانیکی هر یک از بخش‌های آن می‌تواند علاوه بر بروز وضعیت‌های جبرانی ثانویه در سایر بخش‌ها فرد را مستعد آسیب ورزشی خاصی نماید. هر چند مدارک زیادی دراین‌باره ارائه نشده و نیاز به تحقیقات بیشتر می‌باشد.

 

در این ارتباط عوامل موثر در ایجاد آسیب‌های دوندگان در 3 گروه تقسیم‌شده‌اند:1:عوامل تمرینی 2:عوامل آناتومیکی 3:عوامل بیومکانیکی. عوامل متعدد آناتومیکی برای بروز آسیب‌های دوندگان ذکرشده‌اند، اگرچه نتایج تحقیقات مختلف با یکدیگر در تضادند.به عنوان مثال کوان[11] و مکنزی[12] بر این باورند که افزایش قوس طولی کف پا باعث بروز آسیب می‌شود [84،44]. درحالی‌که ون[13] و جیمز[14] بر این باورند که ارتفاع قوس طولی کف پا تأثیری در بروز آسیب‌های دوندگان ندارد[114،64]. در هر حال میزان بروز آسیب در اندام تحتانی در ورزش‌های مختلف از جمله دو و میدانی با ارتفاع قوس‌های کف پا مرتبط می‌باشد.[120]. راستای اندام تحتانی به عنوان یک عامل خطر در بروز آسیب‌های حاد و مزمن پیشنهاد شده است [ 98، 108 ]. این در حالی است که بسیاری از محققین فقط یک عامل آناتومیکی یا تعداد کمی از عوامل آناتومیکی راستای اندام تحتانی را مورد ارزیابی قرار داده‌اند [78،33، 112]. ارزیابی کردن فقط یک یا تعداد محدودی از عوامل آناتومیکی راستای اندام تحتانی موقعیت اندام تحتانی را به طور کافی شرح نمی‌دهد و همچنین اطلاعات کافی را برای نشان دادن ارتباط معنی‌دار با آسیب از نظر بالینی فراهم نمی‌کند. بررسی راستای کامل اندام تحتانی نسبت به زمانی که فقط یک عامل بررسی می‌شود به طور دقیق‌تری ارتباط بین راستای اندام تحتانی و خطر بروز آسیب را شرح می‌دهد. چون که وقتی یک عامل بررسی می‌شود ممکن است اثر متقابل یا جبرانی و خنثی‌کنندگی با دیگر عوامل داشته باشد. عامل اثر متقابل متغیرهای راستای اندام تحتانی قبلاً تحت عنوان همبسته، جبرانی و خنثی‌کننده پاسچر توسط ویگر کروخ و کیسر[15][101]، پیشنهادشده که این پاسچر از چندین عامل از جمله انحرافات در راستای استخوانی ناشی می‌شود. در تلاش برای گزارش اثر متقابل متغیرهای راستای اندام تحتانی در مطالعات آینده هدف باید اندازه‌گیری چندین متغیر راستای اندام تحتانی باشد و همچنین تعیین این نکته که آیا ارتباطی بین متغیرها وجود دارد یا خیر [94، 55]. با توجه به مسایل ذکرشده و چالش‌های موجود هدف ما پاسخ به این سوال است که آیا ابعاد آنتروپومتری و ناهنجاری‌های اندام تحتانی دوندگان در بروز آسیب‌های ورزشی این رشته تأثیرگذار است یا خیر؟

 

3-1- ضرورت و اهمیت تحقیق

 

هر چقدر فعالیت بدنی و ورزش از لحاظ کمی و کیفی توسعه و افزایش می‌یابد به همان نسبت نیز فشارهای ناشی از تمرین موجب بروز ضایعات و صدمات به ویژه در سیستم عضلانی-اسکلتی می‌شود. لذا بررسی علل وقوع و نحوه پیشگیری از صدمات ورزشی همواره مهم بوده و حجم قابل‌توجهی از تلاش‌های متخصصین و محققان این رشته را به خود اختصاص می‌دهد [26]. بنابراین در تحقیق حاضر با توجه به اهمیت حرکات اصلاحی در تربیت بدنی و علوم ورزشی در راستای اهداف شناسایی، پیشگیرانه و کاهش آسیب و ناهنجاری‌های وضعیتی در ورزشکاران به مطالعه وضعیت کنونی جامعه آماری مورد مطالعه از نظر ابعاد آنتروپومتریک نیم رخ ساختاری و آسیب‌های آنان پرداخته می‌شود. تحقیق حاضر جهت بررسی ابعاد آنتروپومتریک و شناسایی آسیب و ناهنجاری‌های شایع در رشته‌های مختلف این رشته ورزشی صورت می‌گیرد. با توجه به انجام تمرینات شدید و طولانی مدت که ساختار عضلانی-اسکلتی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و انجام حرکاتی که باعث شکل‌گیری یک وضعیت غالب در رشته‌ ورزشی مربوطه می‌شود بنابراین تلاشمان بر این است تا ابعاد آنتروپومتریک، نیم رخ ساختاری و آسیب‌های شایع در دوندگان را بررسی کنیم و اطلاعات مفیدی در این زمینه در اختیار افراد فعال در این رشته قرار دهیم تا در برنامه‌های استعداد یابی، درمانی و پیشگیرانه بکار گیرند. همان طور که قبلا گفته شد در میان رشته‌های ورزشی متنوع، دو از جمله ورزش‌های مادر می‌باشد که به دلیل الگوهای متنوع حرکتی و تنوع رشته‌ای آن آسیب‌های ورزشی به میزان زیادی رخ می‌دهد که می‌تواند باعث قطع تمرینات و حتی ترک صحنه‌های رقابت گردد. بنابراین از طریق شناخت عوامل موثر در بروز آسیب‌های دوندگان می‌توان از آسیب و عواقب ناشی از آن جلوگیری کرد.

 

[1] Stress Fracture

 

[2] Shinsplints                                                                                                       

 

[3] Plantar Fasciitis

 

[4] Runner’s Knee(Iliotibial Band Syndrome)

 

[5] Patellofemoral pain

 

[6] Achilles Tendinitis

 

[7] Patellar tendinopathy

 

[8] Strain of hamstring

 

[9] Postural deformity

 

[10] Bloom field

 

[11] Cowan

 

[12] Mckenzie

 

[13] Wen

 

[14] James

 

[15] Riegger-Krugh and Keysor