وبلاگ

:

 

بررسی زندگی، افکار و شخصیّت بزرگان یک انقلاب، ابعاد ناگفته از اسرار پیروزی آن انقلاب را، در معرض توجّه مخاطبان قرار خواهد داد.

 

شخصیّتهای بزرگی چون شهیدان دانشمند، دکتر باهنر، بهشتی، مطهّری، مفتّح، چمران و شهیدآوینی که با مبارزات فرهنگی، سیاسی و اجتماعی خود، نقشهای کلیدی پیروزی انقلاب و جنگ را بر عهده داشتند. آنان که از محضر بزرگانی چون امام راحل، علّامۀ طباطبایی، آیت الله حائری شیرازی وآیت الله بروجردی درس معرفت آموخته بودند، حرکت های انقلابی و اوضاع فرهنگی کشور را به سرمنزل مقصود رساندند؛ و در این راه پر افتخار لباس شهادت پوشیدند.

 

 موضوعی که در این پژوهش به آن پرداخته شده است، بررسی زندگی؛ آثار علمی، ادبی، دینی و تأثیر بی بدیل آنها در پیروزی انقلاب ،و همچنین؛ نقششان در روشنگری اذهان و پایه ریزی بنیانهای اعتقادی و فرهنگی جامعه ،پس از دوران سیاه طاغوتی است. اهمیّت این کار، طبق فرمایش مقام معظّم رهبری که در جمع دانشگاهیان فرمودند « نخبگان انقلاب و جنگ باید بیش از پیش به جوانان معرّفی شوند » روشن است. چرا که این افراد، ایدئولوژی انقلاب را طرّاحی و پایه های فکری و فرهنگی آن را پایه گذاری کردند. شیوۀ کار در این پژوهش به روش کتابخانه ای بوده است. تقریباً تمامی کتبی که دربارۀ زندگی این شهیدان نوشته شده بود؛ مورد مطالعه قرار گرفت و فیش برداری شد، سپس برش های مهمّی از زندگی آنها که شامل  فعّالیّتهای فرهنگی، زندگی نامه، شهادت نامه و آثار قلمی بود، معرّفی گردید.

 

کلید واژگان: شهیدان اهل قلم، انقلاب اسلامی، جنگ تحمیلی، فرهنگ اسلامی، انقلاب فرهنگی.

 

فهرست مطالب:

 

فصل اوّل- کلیّات طرح تحقیق

 

1-1- مقدّمه……………………………………………………………………………………………. 2

 

1-2- بیان مسأله……………………………………………………………………………………….. 3

 

1-3- اهداف تحقیق………………………………………………………………………………….. 3

 

1-4- ضرورت انجام تحقیق………………………………………………………………………… 4

 

1-5- پرسشها ی تحقیق………………………………………………………………………………. 4

 

2-5- تعریف مفاهیم مطرح شده در پرسشها یا فرضیه های تحقیق………………………….. 4

 

1-6- کلید واژگان طرح تحقیق و معادل لاتین آن……………………………………………… 5

 

1-7- پیشینۀ تحقیق…………………………………………………………………………………… 5

 

1-8- روش اجرای تحقیق…………………………………………………………………………… 5

 

فصل دوم- شهید دکتر محمّدجواد باهنر

 

2-1-مقدّمه……………………………………………………………………………………………… 9

 

2-2- زندگی نامۀ شهید باهنر از زبان خودشان………………………………………………… 10

 

2-3- زندگی شهید باهنر به روایت داستانی…………………………………………………….. 21

 

2-4- نگاهی به شخصیّت سیاسی، علمی و فرهنگی شهید باهنر……………………………. 25

 

2-4-1- کار گروهی و مشارکتهای دیگران……………………………………………………. 27

 

2-4-2-   فعّالیّتهای فرهنگی مدرسۀ رفاه ……………………………………………………….. 28

 

2-4-3- دیدگاه شهید باهنر در ارتباط با اسلامی کردن مدارس و دانشگاه ها……………. 29

 

2-4-3-1- انقلاب فرهنگی از دیدگاه شهید باهنر……………………………………………. 30

 

2-4-3-2- آموزش و پرورش، اساسی ترین نهاد در نظام جمهوری اسلامی…………….. 31

 

2-4-3-3- معیارهای ارزشی در انقلاب فرهنگی از دیدگاه شهید باهنر………………….. 32

 

2-4-4- تحوّل در آموزش و پرورش بزرگترین کار فرهنگی………………………………. 34

 

2-5- آثار شهید باهنر………………………………………………………………………………. 38

 

2-5-1- قسمتی از کتاب گسترش نهضت حسینی…………………………………………….. 39

 

2-6- دیدگاه امام و رهبری دربارۀ شهید باهنر ………………………………………………… 42

 

2-6-1- گزیده ای از سخنان امام امّت به مناسبت شهادت دو یار وفادار اسلام…………………42

 

2-6-2-دیدگاه حضرت آیت الله خامنه ای راجع به شهید باهنر…………………………….. 42

 

2-7-نتایج فصل دوم………………………………………………………………………………… 44

 

فصل سوم- شهید دکتر محمّد حسینی بهشتی

 

3-1-مقدّمه……………………………………………………………………………………………. 46

 

3-2- سالشمار زندگی شهید بهشتی……………………………………………………………… 47

 

3-3- زندگی نامۀ شهید بهشتی به روایت خود شهید…………………………………………. 53

 

3-4- برنامه ریزی برای سازماندهی حوزه……………………………………………………… 57

 

3-5- زندگی نامۀ شهید بهشتی به روایت داستان ………………………………………………. 59

 

3-6- گوشه ای از  فعّالیّتهای علمی فرهنگی شهید دکتر بهشتی……………………………. 65

 

3-6-1-   فعّالیّتهای علمی- فرهنگی در داخل ایران………………………………………….. 65

 

3-6-2- تأسیس دبیرستان «دین و دانش»……………………………………………………….. 66

 

3-6-3- مدرسۀ علمیّۀ حقّانی (منتظریّه)…………………………………………………………. 69

 

3-6-4- تدریس در دبیرستان حکیم نظامی……………………………………………………. 71

 

3-7- تدوین کتب درسی دبیرستانها…………………………………………………………….. 71

 

3-7-1- بررسی کتب کودکان…………………………………………………………………… 74

 

3-7-2- رسیدگی به امور کتابخانه ها…………………………………………………………… 75

 

3-7-3- جلسات «گفتار ماه»……………………………………………………………………… 75

 

3-7-4- مرکز علمی خواهران مسلمان………………………………………………………….. 76

 

3-7-5-کانون توحید………………………………………………………………………………. 76

 

3-7-6-  فعّالیّتهای علمی و فرهنگی شهید بهشتی در خارج از کشور (آلمان)…………… 77

 

3-8- نتایج فصل سوم ……………………………………………………………………………… 83

 

فصل چهارم- شهید مرتضی مطهّری

 

4-1- نگاهی به زندگی شهید مرتضی مطهّری…………………………………………………. 85

 

4-1-1- آغاز تحصیلات………………………………………………………………………….. 85

 

4-1-2- شروع مبارزات در مشهد………………………………………………………………… 87

 

4-1-3- مهاجرت به قم ……………………………………………………………………………. 88

 

4-1-4- آشنایی با نهج البلاغه…………………………………………………………………….. 91

 

4-1-5- تحصیل در محضر اساتید بزرگ………………………………………………………. 93

 

4-1-6- استاد دیگر ………………………………………………………………………………… 96

 

4-2- تدریسهای استاد مطهّری…………………………………………………………………….. 98

 

4-3-مبارزۀ اساسی …………………………………………………………………………………. 99

 

4-4- مهاجرت به تهران ………………………………………………………………………….. 100

 

4-4-1- ازدواج و عزیمت به تهران…………………………………………………………….. 100

 

4-4-2- تدریس در دانشگاه …………………………………………………………………….. 102

 

4-4-3-فعّالیّت در مکتب تشیّع…………………………………………………………………… 103

 

4-5- نخستین آثار استاد مطهّری………………………………………………………………… 105

 

4-6- همکاری با هیأتهای مؤتلفۀ اسلامی……………………………………………………… 109

 

4-7- بازداشت در پی افشاگری علیه انقلاب سفید شاه……………………………………… 111

 

4-8- شکل گیری جامعۀ روحانیّت مبارز………………………………………………………. 112

 

4-9- مسؤلیّت شورای انقلاب……………………………………………………………………. 115

 

4-10- آثار استاد مطهّری………………………………………………………………………… 116

 

4-11- نتایج فصل چهارم………………………………………………………………………… 131

 

 

 

فصل پنجم- شهید دکتر محمّد مفتّح

 

5-1- سالشمار زندگی شهید مفتّح……………………………………………………………… 133

 

5-2- مختصری از زندگی شهید مفتّح………………………………………………………….. 135

 

5-2-1- روایتی داستان گونه از زندگی شهید مفتّح…………………………………………. 136

 

5-3- خصوصیات اخلاقی شهید مفتّح در خانه و اجتماع…………………………………… 143

 

5-3-1- تهجّد و عبادت…………………………………………………………………………. 146

 

5-3-2- شیفتۀ اهل بیت(ع)………………………………………………………………………. 148

 

5-3-3- غیرت دینی……………………………………………………………………………… 149

 

5-3-4- برداشت کم، بازده زیاد ………………………………………………………………  151

 

5-3-5- همه جانبه نگری، نوجویی و جوان گرایی…………………………………………. 153

 

5-3-6- فرازهای فروتنی ………………………………………………………………………… 155

 

5-3-7- کمک به محرومین…………………………………………………………………….. 156

 

5-4- تحصیلات علمی شهید مفتّح…………………………………………………………….. 158

 

5-4-1- تحصیلات حوزوی…………………………………………………………………….. 158

 

5-4-2- تحصیلات دانشگاهی………………………………………………………………….. 161

 

5-4-3-تدریس در دانشکدۀ الهیّات …………………………………………………………… 163

 

5-5- آثار و تألیفات شهید مفتّح……………………………………………………………….. 165

 

5-5-1- ترجمه و تألیف …………………………………………………………………………. 165

 

5-5-2- مقدّمه بر کتابها…………………………………………………………………………. 168

 

5-5-3- مقالات…………………………………………………………………………………… 170

 

5-5-4- سخنرانیهای چاپ شده……………………………………………………………….. 171

 

5-6-  فعّالیّتهای فرهنگی دکتر مفتّح…………………………………………………………… 172

 

5-6-1- وحدت حوزه و دانشگاه………………………………………………………………. 173

 

5-7- شهادت شهید مفتّح………………………………………………………………………… 175

 

5-8- ارتباط امام با شهید مفتّح و پیام امام به مناسبت شهادت ایشان……………………… 175

 

5-9- نتایج فصل پنجم……………………………………………………………………………. 181

 

فصل ششم- شهید سیّد مرتضی آوینی

 

6-1- مقدّمه………………………………………………………………………………………… 183

 

6-2- مختصری از زندگی شهید آوینی از زبان خود شهید ………………………………… 184

 

6-3- شهید آوینی از نگاه دیگران (همسر شهید و دوستان)………………………………… 188

 

6-4- فرازهایی از کتاب با من سخن بگو دو کوهه………………………………………….. 193

 

6-5- مقالۀ هنر از شهید آوینی………………………………………………………………….. 196

 

6-6- فرازهایی از اندیشۀ شهید آوینی…………………………………………………………. 199

 

6-7- مقالۀ رمان و انقلاب اسلامی از آوینی…………………………………………………… 203

 

6-8- نتایج فصل ششم……………………………………………………………………………. 206

 

فصل هفتم- شهید دکتر مصطفی چمران

 

7-1- مقدّمه…………………………………………………………………………………………. 208

 

7-2- مختصری از زندگی و فعالیّتهای شهید چمران…………………………………………. 210

 

7-2-1-ورود به ایران……………………………………………………………………………… 212

 

7-2-2- شهادت……………………………………………………………………………………. 213

 

7-3- از یادداشت های شهید چمران در آمریکا……………………………………………… 214

 

7-4-از یادداشت های شهید چمران در لبنان…………………………………………………. 216

 

7-5-از یادداشت های شهید چمران در ایران…………………………………………………. 218

 

7-6- نگاهی به مناجاتهای عرفانی شهید چمران……………………………………………… 218

 

7-6-1- توکّل و راز……………………………………………………………………………… 219

 

7-6-2- شهادت……………………………………………………………………………………. 222

 

7-7- شهید چمران از چشم یاران( حسین اعرابی)…………………………………………… 231

 

7-8- چمران از نگاه همسرش غادّه چمران…………………………………………………… 253

 

7-9-نتایج فصل هفتم……………………………………………………………………………… 256

 

 فصل هشتم- نتیجه گیری

 

8-1- نتیجه گیری………………………………………………………………………………….. 258

 

فهرست منابع………………………………………………………………………………………… 261

 

 

 

 1-1- مقدّمه

 

نهضت رادمردی چون حضرت امام خمینی، که از سال 1340 آغاز شد؛ زمینۀ بروز و ظهور استعدادهای بی نظیر کشور را فراهم ساخت.

 مردانی بزرگ،که اگر چه تعدادشان اندک بود؛ امّا برای تأثیرشان نمی توان مقیاس و اندازه ای در نظر گرفت.

 

در نگاهی کوتاه به سیر گذشتۀ هر ملّتی، به افرادی برمی خوریم که خصوصیّات منحصر به فردشان، آنان را از دیگران متمایز کرده است. این خصوصیّات به تناسب هر فردی تفاوت می کند؛ تا آنجا که فردی به خاطر شجاعتش، دیگری به خاطر تقوایش، سومی به خاطر علمش و به همین صورت افرادی به خاطر خصوصیّات منحصر به فردشان، با دیگران تفاوت می یابند.

 

در این میان، محدودند شخصیّتهایی که همۀ این صفات را در خود جمع داشته باشند. هم عالم باشند و هم دیندار، هم مدیر باشند هم مدبّر، هم گذشته را بشناسند و هم در ساختن حال و آینده دستی داشته باشند، هم بر علوم قدیم تسلّط داشته باشند و هم علم روز را به خوبی بشناسند، هم اهل نظر باشند هم اهل تشکیلات، هم خانواده دار باشند،هم مردم دار. هم خدمت گزاری ساده برای فرزندان خود باشند، هم عاشق خدمت به جامعه و خلاصه؛ در عقاید صحیح خود، هم راست قامت باشند و هم از تجربه های دنیای غرب بهره برداری کنند. و شاگردان بزرگ امام (ره) چنین بودند. مردانی که شوکت قدم و شکوه قلمشان و برکت سخنانشان، جامعه را از خوابی عمیق بیدار کرد و رود خروشانی ساخت که به دریای حق و دینداری می پیوست.

 

برای شناخت انقلاب و حفظ دستاوردهای آن، باید ناگفته های زندگی و مبارزات بزرگ مردان آن را چند باره تکرار کرد، تا اگر گوشی آن را نشنیده است؛ بشنود و اگر چشمی آنها را ندیده است ببیند. باید گفت پیروزی انقلاب اسلامی، بیش از هر چیز، مرهون رشادتها و شهادت رهبرانی بود که پیش از ساختن جامعه به خودسازی پرداخته، و درون خود را مزیّن به اخلاق و معنویّت کرده بودند.

 

بر پیشانی کارنامۀ زرّین انقلاب و هشت سال دفاع جوانمردانه، نام شخصیّت های بزرگی چون شهید باهنر، شهید بهشتی، شهید مطهّری، شهید آوینی، شهید مفتّح و شهید چمران می درخشد این پژوهش بر آن است ،تا با بهره گیری از آثار علمی، ادبی و سخنرانیهای ارزشمند این بزرگان، نقش آنها را در پیروزی انقلاب اسلامی به نمایش بگذارد و آثار قلمی شان را به جوانان معرفی کند. وبا بررسی زندگی علمی و مبارزاتی آنها، مخاطبان را با شیوه های ساده زیستی و تفکّر اسلامی، اخلاق حسنه و زحمات خستگی ناپذیر آنها در راه به کمال رساندن انقلاب آشنا کند.

 

1-2- بیان مسأله

 

یکی از عظیم ترین تحوّلات قرن بیستم، به یقین انقلاب اسلامی ایران است؛ که در کشاکش رقابت میان دو ایدئولوژی مادّی گرایانۀ آن زمان، یعنی لیبرالیسم و کمونیسم و با نفی هر دو مکتب؛طرحی نو را برای بشریّت عرضه داشت. انقلاب اسلامی ایران نشان داد که سعادت و خوشبختی انسان ها،پیش از آنکه وابسته به سیستم اقتصادی یا سیاسی باشد؛ به جهان بینی آنها باز می گردد، جهان بینی اسلامی که توسّط دانشمندان اهل قلم و عالمان دینی صدایش به گوش جهانیان رسید.

 

بررسی زندگی و احوال و آثار این بزرگان ،که همگی به مقام شهادت رسیدند (یا در دوران انقلاب و یا در جنگ تحمیلی) با نگرشی همه جانبه، اسلامی بودن انقلاب و استحکام آن بر پایه های دین و دانش را اثبات خواهد کرد.

 

1-3- اهداف تحقیق

 

– نگاهی به زندگی و مبارزات علمی و فرهنگی شهیدان اهل قلم.

 

– بیان اندیشه های دینی و تفکّرات اسلامی در مبارزات سیاسی این شهیدان.

 

– معرّفی این شهیدان به عنوان مصلح اجتماعی.

 

– بهره گیری جوانان از زندگی شهیدان اهل علم و قلم در زندگی فردی و اجتماعی.

 

1-4- ضرورت انجام تحقیق

 

مطالعۀ تاریخ انقلاب و جنگ، نشان می دهد که بار فرهنگی و علمی این جریان مکتبی؛بر دوش مردان بزرگی همچون شهیدان نام برده بوده است. کسانی که قلم و سخن و علم و عمل، سلاح آنها بوده است ،و در سایۀ آن به شهادت رسیده اند. بنابراین ،پرداختن به زندگی این بزرگان ؛برای شناخت ایدئولوژی انقلاب و اهداف آن و معرفی آن به نسل جدید ضرورتی اجتناب ناپذیر دارد.

 

1-5- پرسشها ی تحقیق

 

الف) شخصیّتهایی مثل شهید باهنر، بهشتی و… چه تأثیری بر پیروزی انقلاب اسلامی داشتند؟

 

ب) آثار علمی و ادبی ایشان کدام است؟

 

ج) ویژگیهای شخصیّتی، فرهنگی، علمی و مبارزاتی آنها چیست؟

 

د) از کدام زاویه به زندگی و فعّالیّتهای علمی و مبارزاتی آنها پرداخته شده است؟

 

ذ) نقش آنان در تربیت اسلامی جامعه به خصوص جوانان چگونه بوده است؟

 

2-5- تعریف مفاهیم مطرح شده در پرسشها یا فرضیّه های تحقیق

 

 شهیدان اهل قلم:

 

منظور از شهدای اهل قلم در این پژوهش، شهدای اهل علم و دانش و چهره های شاخص فرهنگی انقلاب و جنگ است که با آثار علمی مکتوب و منقول (سخنرانی ها ی خود) در پیش برد اهداف انقلاب اثر گذار بوده اند.

 

1-6- کلید واژگان طرح تحقیق و معادل لاتین آن

 

الف) شهدای اهل قلم Martyred writers            

 

ب)  انقلاب اسلامیIslamic rerolution               

 

ج)  دفاع مقدّس Holly defence                        

 

1-7- پیشینۀ تحقیق

 

در زمینۀ زندگی و آراء و افکار شهدای اهل علم و قلم، تحقیقات فراوانی توسط مرکز اسناد انقلاب و کنگره بزرگداشت این شهدا صورت پذیرفته ،که به صورت کتابهای مستقل به چاپ رسیده اند از جمله:

 

مجموعۀ کتابهای مرکز اسناد انقلاب (زندگی و مبارزات شهید دکتر بهشتی، زندگی به سبک باهنر، زندگی و مبارزات شهید مطهّری و…) که در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته اند. نکته اساسی در این پژوهش این است که بر این شهیدان که دارای آثار فراوان علمی، ادبی هستند؛ نام شهدای اهل قلم اطلاق شده است؛ و به فرازهای خاص زندگی فرهنگی و مبارزاتی آنها با نگاهی نو پرداخته شده است.

 

1-8- روش اجرای تحقیق

 

الف) نوع تحقیق براساس طرح تحقیق و اهداف آن

 

این نوع تحقیق از نوع پژوهش های بنیادی است که به صورت تحقیق کتابخانه ای و سندکاوی انجام شده است.  در هر فصل ابتدا به زندگی نامه شهید پرداخته شده و سپس فعالیّتهای اجتماعی و سلوک و آثار، مورد بحث قرار گرفته، و به تأثیر آنها در روند شکل گیری انقلاب اشاره شده است .

 

ب) شیوه های جمع آوری داده ها

 

اطّلاعات مورد نظر،از طریق مطالعه در کتابهای مربوط به زندگی و مبارزات این شهیدان به روش کتابخانه ای و سند کاوی و همچنین استفاده از سخنرانی ها،به صورت پیاده شده، فیش برداری و جمع آوری شده؛ در نهایت با توجه به چهارچوب تحقیق، مطالب مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.

 

پ) ابزارهای تحقیق

 

1- کتابها و کتابخانه ها

 

2- نوارهای سخنرانی (به صورت پیاده شده)

 

ت) تعریف جامعۀ آماری، برآورد حجم نمونه و روش های نمونه گیری با توجه به سؤالها یا فرضیه های تحقیق

 

از بین شهدای دانشمند و اهل قلم، تعداد 6 نفر از آنان انتخاب شدند؛ و زندگی نامه و آثار آنها به طور کامل مورد مطالعه و فیش برداری قرار گرفت، سپس مطالب در فصول تحقیق مورد تحلیل قرار گرفتند.