وبلاگ

میزان انتقال رسوبات معلق از دیرباز برای مهندسان آب  همواره دردسر ساز بوده که بدین منظور محققان و مهندسان زیادی در این زمینه به مطالعه و پژوهش در نقاط مختلف جهان پرداخته­اند. در زمینه­ برآورد رسوب کارهای تحقیقاتی زیاد و جالبی در حوضه­ها و مناطق آبخیز مختلف جهان انجام گرفته است، که در این فصل در ابتدا به ذکر اثرات مخرب انتقال رسوبات پرداخته خواهد شد. در این تحقیق مبحث باربستر مورد مطالعه قرار نخواهد گرفت که به منظور اینکه تعاریف بارمعلق، باربستر و… با هم اشتباه گرفته نشوند چرا که متخصصان علم پوتامولوژی[9] (رودخانه شناسی) در تعریف آستانه­ی حرکت مواد رسوبی (بارمعلق و باربستر) دارای نظر مشترک نمی­باشند و همچنین شناخت اصطلاحات مورد استفاده در این مطالعه و در مطالعات سایر محققان، لازم است یک سری تعاریف و اصطلاحات ارائه شوند و سپس برای آگاهی از میزان گذر بارمعلق لازم و ضروری است که روش­های اندازه ­گیری و نمونه برداری دبی جریان آب و بارمعلق در رودخانه توضیح داده شود. در نهایت تحقیقات انجام شده توسط سایر محققان در زمینه­ انتقال و برآورد بارمعلق در حوضه­های مختلف آبخیز جهان به همراه نتایج و نقد روش­ها و نتایج آن­ها ارائه خواهند شد.
اثرات انتقال رسوب و اصطلاحات
مواد رسوبی که بوسیله­ رودخانه­ها حمل می­شوند بر اثر پدیده­های فیزیکی، شیمیایی و مکانیکی از پوسته­ی جامد زمین جدا شده و به رودخانه­ها ریخته و به وسیله­ جریان آب حمل می­گردند. رسوبات موجود در رودخانه­ها مشکلات زیادی را به وجود می­آورند از جمله

 رسوب­گذاری در بستر رودخانه­ها و در نتیجه ایجاد جزایر، رسوب­گذاری در محل ورود رودخانه­ها به دریا و پی­آمد آن تشکیل دلتا، رسوب­گذاری در مخازن سدها و در نتیجه کاهش ظرفیت آن و مشکلات غیر مستقیم دیگری که بوجود می­آورند. مواد رسوبی که به همراه جریان آب در حرکت هستند ممکن است درون جریان بصورت معلق باشند و یا اینکه مواد رسوبی به صورت لغزش و یا غلتیدن بر روی بستر رودخانه حرکت کنند و یا همزمان به دو صورت فوق انتقال یابند. بطور مثال فرض می­ شود که جریان از کانالی با بستر صلبی به کانالی با همان مشخصات ولی با بستر آبرفتی وارد می­ شود. همچنین فرض می­ شود که شرایط جریان بیشتر از شرایط آستانه­ی حرکت رسوبات بستر کانال می­باشد. در نتیجه جریان آب به محض رسیدن به بستر آبرفتی باعث به حرکت درآوردن این مصالح می­ شود. بخشی از این مصالح در اثر شرایط جریان به صورت معلق درآمده و بخشی که درشت دانه­تر می­باشند، به صورت باربستر منتقل می­شوند (شفاعی بجستان 1390).

با توجه به مطالب ارائه شده باید متذکر شد که میزان حرکت بارمعلق و یا باربستر به شرایط هیدرولیکی کانال، در دسترس بودن مصالح رسوبی و نیز خصوصیات رسوب بستگی دارد، یا به عبارتی هرچه شرایط جریان، به عنوان مثال مقدار دبی جریان آب افزایش یابد، مقدار بار رسوبی که بصورت معلق یا بستر منتقل می­شوند نیز افزایش می­یابد. از این رو می­توان روابطی برای پیش بینی بار رسوبی معلق و باربستر تابعی از شرایط جریان و مشخصات رسوب به دست آورد. از آن­جا­که قوانین حاکم بر حرکت مواد رسوبی در هر یک از حالت­های باربستر و یا بارمعلق متفاوت می­باشد، بنابراین روش­های تعیین میزان مواد رسوبی نیز به دو دسته تقسیم می­شوند (شفاعی بجستان 1390).