وبلاگ

سخن گفتن درباره ی شاعر بلند آوازه ی شیراز ، این ستاره ی درخشان آسمان ادب فارسی که از دیرباز ، زندگی و آثارش مورد توجه هزاران  هزار از اهل ذوق و دانش و معرفت بوده است و محققان و سخن شناسان ، دیوان اشعارش را به محک نقد و تحقیق زده و گفتنیهای بسیاری را گفته اند ، برای
این حقیر که جز عشق به آستان والای آن بزرگ مرد خدا بضاعتی ندارد ، کاری بس دشوار و طاقت فرسا بود . امّاهمین عشق به او با نیّت این که «ارادتی بنما تا سعادتی ببری» به وی این جرأت را بخشید که «صورخیال در شعر حافظ» را به عنوان رسالۀ پایان نامۀ  خود  برگزیند .

 

آری حافظ این شاعر عشق و معرفت ، نیروی دردناکی را که در جانش بود و امانش نمی داد و آشوبی در درونش ایجاد کرده بود ، همانند رنگین کمانی در آسمان ادب فارسی ، نمودار ساخت زیرا با گزینش و ترکیب واژه های مناسب امّا ساده و معمولی ، رمزها و نمادهایی معماّیی آفرید و پیام سرشار از عشق خود را به عنوان معجونی شفابخش و مفرّح با بیانی سحرآمیز در گوش آدمیان نجواگر شد .

 

او هنرمندی است که با هنر خویش ما را  از جهان می رباید و با جلوه ای غنی تر و پر هیجان تراز هستی ، آشنا می سازد که هشیارانه یا غیرهشیارانه در هوای آنیم ؛ او با هنرش وجود روحانی ما را از معنویات پر می سازد و با داروی معجزه آسای خود ، درد ملالت زندگی را تسکین می بخشد .

 

البته هر اندازه که سخن حافظ ، روان و ساده می نماید و هر کس آن را ترجمان ما فی الضمیر خود یابد و نسبت به آن جذبه و کشش خاصی ـ که مافوق جاذبة سخن معمولی و عادی است ـ در خود احساس می کند ، به همان اندازه روشن ساختن رمز جذّابیّت سخن او و در یک کلام نمایاندن همان نکته ای که باعث مقبولیت عام شعر او شده ، یعنی «صور خیال در شعر حافظ» دشوار می باشد زیرا بیانش سخنی است که در آن ، حقیقت و امید و آرزو با پوچی و نا امیدی و جبر در هم آمیخته و با رنگ و بوی اعجاز و اسطوره و وحی بر صدر کلام سخنسرایان و سخنگویان ادب ، جایگاه و مرتبه ای والا و استثنایی به خود اختصاص داده است .

 

 

 

 

 

به درستی که حافظ از این جهت  ـ  یعنی کاربرد صور خیال  ـ  ممتاز است چه  او در استفاده  از عناصر صورخیال ، کار را به حدّ اعجاز رسانده است و آرایش کلام با صنایع معنوی همچون : تشبیه ، استعاره ، کنایه و مجاز را به گونه ای رقم زده است که سخن علاوه بر فصیح و بلیغ شدن ، مناسب حال و مقام نیز قرار گیرد و این هنر از هر کسی بر نمی آید و یا حداقل هنر نمایی در این هنر ، کار هر کسی نیست . ولی خواجة شیراز این یگانه علمدار میدان رندان و سر حلقة آزادگان و وارستگان با بهره گیری از تجربیات گرانبار انسانی در طّی تحوّل زبان فارسی و همچنین خوشه چینی و تلّمذ در مکتب وحی و قرآن ، براستی در این هنر ممتاز گردیده است .

 

 

 

بخش دوم : بیان مسئله :

 

صورخیال یعنی شکل های مختلف تخیّل که شعر را با مفهومی خیالی و تصویری همراه می سازد زیرا عنصر معنوی شعر در همه ی زبانها و در همه ی ادوار ، همین خیال و شیوه ی تصور  ذهن شاعر در نشان دادن واقعیات مادّی و معنوی است و زمینة اصلی شعر را صور گوناگون و

 بی کرانه ی این نوع تصرفات ذهنی تشکیل می دهد .

 

خیال یا تصور ، همان کوشش ذهنی شاعر است که برای برقراری نسبت میان انسان و طبیعت انجام می دهد و شعر اگر با تخیّل همراه نباشد سخن موزون است که شعر حقیقی محسوب نمی شود . پس عناصر صورخیال از جمله : تشبیه ، استعاره ، کنایه و مجاز با انواع مختلفی که دارند ، شعر را خیال انگیز کرده به آن مفهوم واقعی می بخشد .

 

حافظ که شاعری زیرک و رند است با بهره گرفتن از عوامل مختلف ، غزلهایی هنرمندانه از خود به جا گذاشته است که زبان حال همه ی افراد در سنین مختلف و در دوره های مختلف و در دوره های متفاوت می باشند و هرگز رنگ کهنگی به خود نمی گیرند . از جمله عوامل این استواری و طراوت دایمی اشعار او ، استفاده از عناصر صورخیال است که بسیار هنرمندانه به کار رفته اند و موجبات جاودانگی و جهانگیری شعر او را فراهم آورده اند و در یک کلام می توان گفت که راز بقا و افق درخشنده ی غزلهای خواجه ی شیراز ، هنر تخیّل انگیزی اوست که در این رساله مورد تحقیق و بررسی قرار می گیرد .

 

 

 

بخش سوم : اهداف تحقیق :

 

انگیزه ی حقیر در انتخاب این موضوع ، این بود که گوشه ای از عظمت هنری حافظ را ـ که آن چنان پوشیده است ـ تا حدودی دریابد و این نکته را که ذهن بسیاری از نویسندگان و ادب شناسان را به خود مشغول داشته است ، تا اندازه ای روشن سازد و از این طریق هر طالب علم و دانش پژوهی را که بخواهد در دیوان حافظ به تحقیق و تفحض بپردازد ، یاری نماید . توضیح آن که اگر چه عده ای از حافظ شناسان و ادیبان بزرگ تا حدودی در این مورد ، داد سخن داده و راه را برای پژوهندگان هموار ساخته اند امّا هنوز برجستگیای شعر خواجه ی شیراز آن طور که باید و شاید ، بررسی نگردیده و این مشکل به طور کامل از سر راه ادب دوستان برداشته نشده است زیرا دیوان حافظ یک مجموعه ی ادبی صرف نیست ، فراتر از ادبیات است ، نامه ی زندگی است ، زندگینامة ماست و چه جست و جوهای عالمانه ای که صرف ردیابی پیشینة مکتب فلسفی و مذهب کلامی و فرقه ی عرفانی حافظ شده و راه به جایی نبرده است . همین موارد ، انگیزه ای شد تا این رساله با هدف روشن سازی بیشتر هنرمندیهای حافظ نگاشته شود .

 

 

 

بخش چهارم : اهمیت تحقیق :

 

از آن جا که در دیوان حافظ ، صور بلاغی به طور کامل بررسی نشده و زیباییهای زیادی در دوران ادبیات نهفته است لازم می باشد که زوایای پنهان این ابیات از لحاظ زیباشناسی مشخص گردد تا دانش پژوهان و علاقه مندان ادبیات با آن آشنایی بیشتر پیدا کنند از این لحاظ ، بحث و تتبع درباره ی شعر حافظ در حوزه ی زیبایی شناسی ضروری به نظر می رسد .

 

 

 

بخش پنجم ـ پرسشهای تحقیق :

 

1- صورخیال یعنی چه ؟

 

2- عناصر صورخیال کدامند؟

 

3- تأثیر صورخیال در آثار ادبی چیست ؟

 

4- حافظ ، چگونه از عناصر صورخیال در شعر خود بهره برده است ؟

 

5- صورخیال چه تأثیری در طراوت همیشگی و ماندگاری شعر حافظ داشته است ؟

 

 

 

بخش ششم ـ فرضیه ها :

 

1- اهل ادب ، گاهی عناصر صورخیال را برای زیباسازی در شعر خود به کار برده اند .

 

2- ابیاتی از غزلهای حافظ ، جزو بهترین نمونه های عناصر صورخیال هستند .

 

3- حافظ با زیرکی خاصی از عوامل صورخیال در شعر خود بهره برده است .

 

4- عناصر صورخیال باعث جاودانگی و جهانگیری شعر حافظ شده اند .

واقعه‌ی غدیر یکی از بزرگ‌ترین حوادث دینی و سرنوشت‌ساز در تاریخ اسلام است که در سال دهم هجرت، هنگام بازگشت پیامبر (ص) از حجة‌الوداع در منطقه‌ی غدیر خم و با حضور هزاران نفر رخ داد. در این روز پیامبر (ص) از جانب خداوند بلند مرتبه،‌ حضرت علی(ع) را به عنوان جانشین بعد از خود ، امامت امت و پرچم هدایت منصوب کردند تا آنان را از سقوط و تباهی دوران  حفظ نمایند . آیات تبلیغ و اکمال دین و… که در جریانات غدیر خم نازل گردید، همچنین تأکیدهای فراوان پیامبر اکرم (ص) و بیعت حاضرین در غدیر با امیرالمؤمنین ، علی (ع) به دستور پیامبر (ص) نشان از اهمیت و جایگاه عظیم این انتصاب دارد .

 

 

این واقعه در فراز و فرود‌های تاریخی و جریانات سیاسی، همواره مورد مناقشه بوده است. اکثر شیعیان سعی كرده‌اند با روش‌های گوناگون به اثبات و زنده نگه داشتن واقعه‌ی غدیر بپردازند. یکی از مهمترین راه‌های اثبات غدیر، تبلور آن در اسناد تاریخی و مذهبی است؛ در کنار اسناد فوق،‌ متون ادبی نیز تصویرگری زیبا بر این حقیقت تاریخی بوده‌اند. ادبیات یکی از ابزارهایی است که پیوسته در خدمت مردم بوده و نویسندگان و شاعران از آن به عنوان ابزاری برای بیان افکار و عقاید خویش بهره برده‌اند . غدیرتنها واقعه‌ای است که در میان تاریخ  وقایع اسلام از همان ابتدا مورد توجه شاعران قرار گرفت و در گذر قرن‌ها در ادب و فرهنگ مردم حضور داشته و شاعران مذاهب مختلف را واداشته تا درباره‌ی آن هنرنمایی کنند.

 

شعرای بسیاری در طول تاریخ ادبیات بشر، غدیر را دست‌مایه‌‌ اشعار خود قرار داده‌اند و آثار نغز بسیاری در این زمینه آفریده‌اند . شاعران ولایت‌مدار و متعهد دوره بازگشت ادبی به فراخور دانش ، استعداد ، توانایی و ذوق خویش از این دریای بیکران توشه‌ها برداشته و بهره‌ها برده‌اند و با وصف واقعه‌ی غدیر، ضمن ابراز ارادت خود به آستان امیرالمؤمنین(ع) به پایداری و تثبیت ولایت ایشان، كمك كرده‌اند. این گونه اشعار كه معمولاً در قالب قصیده و مدح امیرالمؤمنین، علی(ع)‌،‌ توصیف واقعه‌ی غدیر، بیان حقیقت تاریخی آن و حقانیت ولایت امام علی(ع)‌ سروده می‌شود،‌ غدیریه نام دارد. غدیریه‌ها علاوه بر ارزش هنری و ادبی ، که برخاسته از ایمان خالص شاعران است، در دنیای ادب جایگاه والایی دارند و از لحاظ تاریخی اسنادی معتبر به شمار می‌آیند.

شاهنامۀ فردوسی بزرگترین منظومۀ حماسی زبان فارسی و آیینۀ تمام نمای فرهنگ، اعتقادات و آداب و رسوم ایرانیان است. این شاهکار بزرگ ادبی، دارای شهرتی جهانی بوده و به مثابۀ شناسنامه و سند هویّت ملّت ماست. شاهنامه سرگذشت قوم ایرانی را از آغاز آفرینش جهان و نخستین فرمانروایان ایران تا زمان شکست آخرین امپراتور ساسانی از سپاه اسلام، دربر می‏گیرد، بنابراین از داستان­های بسیاری تشکیل یافته و محدودۀ زمانی آن نیز طولانی است. اشخاص متعددی در داستان­های آن نقش­آفرینی کرده­ و با اقدامات خود در روند داستان­ها تأثیرگذار و از آن‏ها تأثیرپذیر بوده ­اند. آشنایی با این اشخاص گرچه ممکن است مطلوب و دلخواه باشد؛ امّا مطالعۀ حوادث زندگانی و اقدامات فرد فرد آن‏ها با توّجه به حجم شاهنامه مستلزم صرف زمان بسیاری است و نیز هیچ منبع مدوّن و طبقه بندی شده‏ای وجود ندارد تا هر پژوهشگری بتواند بدون جست وجوی بخش اعظمی از شاهنامه و مطالعه تک تک ابیات آن، به آسانی به اطلاعاتی که نیاز دارد دسترسی پیدا کند.

 

پژوهش حاضر به منظور تسهیل در امر دستیابی به اشخاص داستان­ها و حوادث زندگی آن­ها کوشیده است فهرستی موضوعی از اشخاص

 شاهنامه به دست دهد تا ابتدا مانند هر فهرست دیگری با ترتیب الفبایی بتوان به سهولت و  بدون اتلاف وقت و سردرگمی شخصیّت مورد نظر را از میان اشخاص بسیاری که نامشان در شاهنامه آمده است، یافت؛ و سپس با مراجعه به نام آن شخص به تمامی حوادث زندگی و اقدامات او پی برد و بر مطالب داستان­ها احاطۀ کافی پیدا کرد. همچنین در ارائه مطالب سعی شده است تا جایی که ممکن است بین ماجراهای مربوط به هر شخص پیوند و نظم منطقی رعایت شود تا موضوعات گسیخته و در حکم یادداشت‏های پراکنده نباشد. هدف ما این بوده‏است که خوانندگانی که قصد مطالعه و آشنایی با هر یک از اشخاص شاهنامۀ فردوسی را دارند و بنا به هر علّتی امکان بررسی تمامی ابیات، برای آن­ها فراهم نیست با صرف مدّت زمان کمتری از رفتارها واقدامات شخص مورد نظر خود آگاهی پیدا کنند.

 

مبنای این پژوهش شاهنامۀ تصحیح آقای «جلال خالقی مطلق» می باشد. به منظور انجام یافتن این پژوهش، ابتدا تمامی ابیات به طور دقیق مورد مطالعه قرار گرفته و پس از استخراج عناوین اشخاص و معرفی کوتاه آن‏ها، حوادث زندگی و اقدامات آنان بررسی و به صورت فهرست موضوعی طبقه ­بندی شده‏است. این پژوهش به بررسی حدود دوازده هزار و چهار صد بیت از اثر بی بدیل حکیم ابوالقاسم فردوسی پرداخته و با توجّه به حجم این اثر و حضور پادشاهان و اشخاص متعدد در آن تقریباً به پادشاهی بیست وهفت پادشاه وصد وهفتاد وشش شخصیّت دیگر انجامیده است. محدودۀ آن از زمان پادشاهی گشتاسپ و قسمت هفت خان اسفندیار شروع و به پایان پادشاهی قباد منتهی شده است.

 

همچنان که اشاره شد تکیه این تحقیق، عمدتاً بر اقدامات و کارکردهای شخصیت‏هاست. اقداماتی مانند جنگ، پیروزی، شکست و موارد بسیار دیگر که ساختار زندگانی شخصیّت­های مطرح و گمنام شاهنامه را نمایان می‏سازد؛ اما در عین حال این اعمال و رفتار، خواه‏ناخواه معرّف شخصیت‏ها و ویژگی­های فردی آنان نیز می‏باشد. برای نمونه با بررسی اقدامات” اسفندیار”مشخّص می­ شود که او تابع قانون، نظم، وظیفه و پیرو دستور پادشاه است. “رستم” نسبت به ایران، شاه و پهلوانان وفادار و فداکار ؛ ولی سخت حیثیّت پرست است.” اسکندر” شیفتۀ جهانگیری و اقتدار است.” بهرام گور” عاشق عیش و عشرت و شکار است.” نوشین روان” مظهر عدالت به شمار می­رود و شخصیّت­های درجۀ دوم  مانند” پشوتن” و ” ارسطالیس” مظهر خیرخواهی و دلسوزی هستند. خلاصه اینکه هر یک از اشخاص در شاهنامه- که تعداد آن‏ها نیز بسیار است- ویژگی­های خاصّ خود را دارند .

در عصری كه بدان عصر انفجار اطلاعات گفته می‌شود و روزانه هزاران داده به صورت منابع دیداری و شنیداری، چاپی و غیرچاپی، در سراسر جهان تولید می‌شود و به انبوه چندمیلیونی اطلاعات موجود می‌پیوندد؛ وجود كتاب شناسی‌ها، با توجه به نقش بنیادین تحقیق، برای دسترسی هرچه زودتر منابع و جلوگیری از تكرار چندباره پژوهش‌های انجام شده، برای محققان و علاقمندان، ضروری به نظر می‌رسد. كتاب شناسی حاضر كه پایان‌نامه مقطع كارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی است؛ با همین هدف گردآوری شده است. این كتاب شناسی كه نوعی كتاب شناسی موضوعی و توصیفی به شمار می‌رود و برپایه آیین نگارش علمی نوشته شده است؛ كتاب‌ها، مقاله‌ها و پایان‌نامه‌هایی را كه در فاصله سالهای 1300 تا 1383 دربارة دستور زبان فارسی و گویش‌های ایرانی نوشته شده است، معرفی می‌كند. همچنین مواردی چون پرسش و پاسخ‌ها، نكته‌ها، گزارش‌، و مصاحبه و معرفی كتاب نیز آورده شده است. منابعی كه توسط گردآورنده به طور مستقیم دیده نشده است. این اثر، با نمایه‌هایی چون نمایه عنوان و نمایه اشخاص پایان می‌یابد

 

پیشگفتار:

 

 

آموختن دستور زبان آنقدر اهمیت دارد كه حضرت علی (ع) می‌فرماید: «العلمُ ثلاثَةٌ: الفقهُ لِلْأدیانِ و الطِب‌‌ُّ لِلْأبدانِ و النحوُ لِل‍ِّسانِ»؛ یعنی علم سه گونه است: علم فقه برای دین‌شناسی، علم طب برای سلامت بدن و علم نحو برای حفظ زبان.»[1]؛ نیز جلال‌‌الدین همایی می‌نویسد: «قواعد و اصول یک زبان، درست در حكم قوانین یک كشور است. از كشوری كه قانون در آن حكم‌فرما نیست؛ جز هرج و مرج چه انتظار باید داشت؟»[2]؛ همچنین محمدرضا دایی جواد در كتاب دستور خود آورده است: «ما باید رعایت قواعد زبان را مثل رعایت قوانین كشور و آداب لباس پوشیدن محترم بشماریم و غلط ننویسیم و درست سخن بگوییم زیرا نظم جامعه ادبی نیز مانند انتظامات دیگر جوامع قابل احترام است.»[3]

 

بنا به تأكیداتی این چنین و ضرورت حفظ استقلال و صیانت هرچه بیشتر زبان فارسی، به خصوص در طی قرن اخیر، بسیاری از اندیشمندان این سرزمین همت گماردند تا پژوهش‌های ارزشمندی را دربارة دستور زبان فارسی آغاز كنند. مجموعة حاضر، به پاس قدردانی از تمامی آنانی كه در این راه بذل جان و عمر كردند و نیز احترام به امر اطلاع‌رسانی در كمترین زمان ممكن، كتاب‌ها، پایان‌نامه‌ها و مقاله‌هایی را كه در فاصله سال‌های 1300 تا 1383 ه‍ .ش. نوشته شده است؛ همراه با اطلاعات كتاب شناسی آن آثار به شیوة نگارش علمی، فراهم آورده است. بدون شك در این كتاب شناسی برخی از آثار نوشته شده بنا به دلایل مختلفی از قلم افتاده و با وجود مرور چندین باره آن، نقایصی در آن راه یافته است كه نگارنده را عذرخواه اهل پژوهش می‌كند. امید است كه توصیه‌های اهل تحقیق تكمیل‌كننده این اثر باشد

……………………………………………………………………………………………………………………………………….1

 

1. تعریف مسأله و بیان سؤالهای اصلی تحقیق……………………………………………………………………….2

1-1. پرسشهای اصلی………………………………………………………………………………………………………………2

 

2. فرضیه ها……………………………………………………………………………………………………………………………..3

 

2. ضرورت انجام تحقیق…………………………………………………………………………………………………………..4

 

2. هدفها و کاربردهای مورد انتظار از انجام تحقیق………………………………………………………………..4

فصل اول ( کلیات )………………………………………………………………………………………………………………….5

 

شرایط اجتماعی ، سیاسی ، و فرهنگی دوران دو شاعر…………………………………………………………..6

 

1. دوران انقلاب مشروطه…………………………………………………………………………………………………………6

1-1. نگاهی به عوامل دخیل در پیروزی انقلاب مشروطه………………………………………………………7

 

1-2. برجسته ترین ویژگیهای و مؤلفهای ساختاری شعرهای سیاسی اجتماعی مشروطه…….8

 

2. مشروطه تا سقوط رضاخان ………………………………………………………………………………………………..8

 

2. به حکومت رسیدن محمدرضا پهلوی تا کودتای 28 مرداد 1332 ………………………………..9

3-1.رخدادهای ادبی وفرهنگی این دوره(به حکومت رسیدن محمدرضاپهلوی تا کودتای 28 مرداد 1332)9

 

4. کودتا 28مرداد تا انقلاب اسلامی در 1357…………………………………………………………………….10

4-1. رخدادهای ادبی – فرهنگی این دوره (کودتا 32 مرداد تا انقلاب 1357)………………….11

 

5. انقلاب 1357 تا پایان جنگ تحمیلی میان ایران و عراق ………………………………………………11

5-1. برخی وقایع مهم در این دوره (انقلاب 1357 تا پایان جنگ تحمیلی)………………………12

 

6. دوران سازندگی پس از جنگ تحمیلی……………………………………………………………………………12

6-1. دو شاخة مجزا در فضای پس از جنگ…………………………………………………………………………13

 

فصل دوم ( ژاله قائم مقامی)…………………………………………………………………………………………………15

 

مختصری از زندگی نامة ژاله قائم مقامی………………………………………………………………………………16

 

1. توجه به ائمه اطهار……………………………………………………………………………………………………………17

 

1. عشق………………………………………………………………………………………………………………………………….19

 

1. محبت به فرزندان……………………………………………………………………………………………………………..22

 

1. تحصیل و تعلیم و تربیت…………………………………………………………………………………………………..24

 

1. انتقاد از شرایط زنان………………………………………………………………………………………………………….25

2. 

3.  

 

1. سخن گفتن با اشیاء بی زبان……………………………………………………………………………………………28

 

1. مرگ عزیزان……………………………………………………………………………………………………………………..32

 

1. چند زنی……………………………………………………………………………………………………………………………38

 

1. طلاق…………………………………………………………………………………………………………………………………36

 

1. آزادی خواهی و پیگیری حقوق زنان……………………………………………………………………………..38

 

1. انتقاد از بخت و اقبال……………………………………………………………………………………………………..41

 

1. مرد………………………………………………………………………………………………………………………………….44

 

1. زن…………………………………………………………………………………………………………………………………..47

 

1. ازدواج……………………………………………………………………………………………………………………………..51

فصل سوم (سیمین بهبهانی)………………………………………………………………………………………………..54

 

مختصری از زندگی نامة سیمین بهبهانی……………………………………………………………………………..55

 

1. توجه به ائمه اطهار……………………………………………………………………………………………………………56

 

1. عشق………………………………………………………………………………………………………………………………….59

 

1. محبت به فرزندان……………………………………………………………………………………………………………..62

 

1. تحصیل و تعلیم و تربیت…………………………………………………………………………………………………..64

 

1. انتقاد از شرایط زنان………………………………………………………………………………………………………….66

 

1. سخن گفتن با اشیاء بی زبان……………………………………………………………………………………………69

 

1. مرگ عزیزان……………………………………………………………………………………………………………………..73

 

1. چند زنی……………………………………………………………………………………………………………………………77

 

1. طلاق…………………………………………………………………………………………………………………………………79

 

1. آزادی خواهی و پیگیری حقوق زنان……………………………………………………………………………..81

 

1. انتقاد از بخت و اقبال……………………………………………………………………………………………………..84

 

1. مرد………………………………………………………………………………………………………………………………….86

 

1. زن…………………………………………………………………………………………………………………………………..90

 

1. ازدواج……………………………………………………………………………………………………………………………..93

 

1. موضوعات دیگر………………………………………………………………………………………………………………95

فصل چهارم ( تفسیر و مقایسه ی شعر دو شاعر)…………………………………………………………………97

 

1. تفسیر و مقایسه ی شعر دو شاعر با موضوع توجه به ائمه اطهار……………………………………..98

 

1. تفسیر و مقایسه ی شعر دو شاعر با موضوع عشق…………………………………………………………..99

 

1. تفسیر و مقایسه ی شعر دو شاعر با موضوع محبت به فرزندان…………………………………….101

 

1. تفسیر و مقایسه ی شعر دو شاعر با موضوع تحصیل وتعلیم و تربیت…………………………..103

 

1. تفسیر و مقایسه ی شعر دو شاعر با موضوع انتقاد از شرایط زنان………………………………..105

 

1. تفسیر و مقایسه ی شعر دو شاعر با موضوع سخن گفتن با اشیاءبی زبان…………………….107

 

1. تفسیر و مقایسه ی شعر دو شاعر با موضوع مرگ عزیزان…………………………………………….110

 

1. تفسیر و مقایسه ی شعر دو شاعر با موضوع چند زنی…………………………………………………..112

 

1. تفسیر و مقایسه ی شعر دو شاعر با موضوع طلاق………………………………………………………..113

 

1. تفسیر و مقایسه ی شعر دو شاعر با موضوع آزادی خواهی وپی گیری حقوق زنان…..115

 

1. تفسیر و مقایسه ی شعر دو شاعر با موضوع انتقاد از بخت و اقبال…………………………….117

 

1. تفسیر و مقایسه ی شعر دو شاعر با موضوع مرد…………………………………………………………118

 

1. تفسیر و مقایسه ی شعر دو شاعر با موضوع زن………………………………………………………….120

 

1. تفسیر و مقایسه ی شعر دو شاعر با موضوع ازدواج…………………………………………………….123

 

1. مقایسه ی دو شاعر به لحاظ گستردگی موضوع…………………………………………………………125

فصل پنجم (نتایج )…………………………………………………………………………………………………………….126

 

نتایج این تألیف ………………………………………………………………………………………………………………….127

 

کتابنامه……………………………………………………………………………………………………………………………….130