:
بیان مسأله:
از آنجا که کودکان و نوجوانان جمعیت قابل ملاحظه‌ای را تشکیل می‌دهند، برنامه ریزی برای تربیت و پرورش آن ها جزء ضروریات و دل مشغولی‌های متولیان امر تربیت بوده و هست. البته در بسیاری موارد به جای برنامه ریزی مناسب و در خور برای این دو قشر، برنامه‌هایی مغایر با علایق و فطرت آن ها ترتیب داده می‌شود؛ چنین افرادی یا در پی اثبات نظریه‌های علمی و تئوری‌های شخصی هستند و یا میخواهند به وسیله رسانه‌های جمعی خواسته های خود را به مخاطب القا کنند و از این طریق فرهنگی خاص را پایه ریزی نمایند؛ به طوری که بعد از چند دهه، آنچه میخواهند در جامعه به راحتی اجرا شود.
از جمله راه‌های ارتباط نوجوانان، خلق داستان‌هایی با موضوعات مرتبط با آن هاست. آنچه بیش از همه در این داستان‌ها اهمیت دارد، چگونگی خلق شخصیتهای داستانی است.
این شخصیت‌ها هر اندازه که واقعیتر و صمیمیتر باشند تاثیر بیشتری بر مخاطب خود خواهند گذاشت. تامل و پژوهش در این زمینه به منظور یافتن راه‌هایی برای خلق شخصیت‌هایی ماندگار و تاثیرگذار از اهداف اصلی این رساله است.
از هنرهای اصلی و اساسی هر داستان نویس، ارائه شخصیتهای داستان با توجه به دیگر عناصر متن مانند: زاویه دید، زمان و مکان، درونمایه و … است. در بین شخصیتهای گوناگون داستان، شخصیتی به عنوان عنصر کانونی یا شخصیت اصلی متن به وسیله نویسنده ارائه می‌شود. با توجه به این شخصیت کانونی، دیگر عناصر متن نیز خلق و آفریده می‌شوند. تحلیل و بررسی شخصیت کانونی یا اصلی داستان، توانایی و خلاقیت نویسنده را در عرضهی دیگر عناصر داستانی نیز نشان می‌دهد. داستان‌های نوجوان مربوط به دفاع مقدس در دهه هفتاد، که موضوع پژوهش حاضر است می‌تواند از نظر شخصیت اصلی و هنر نویسنده در ارائه آن بررسی شود. در این داستان‌ها، گاه نویسنده با توجه به نام و گاهی به صورت سمبلیک و نمادین به معرفی شخصیتهای کانونی می‌پردازد . تحلیل کیفیات مختلف شخصیت‌ها از نظر نام شناسی، رمزی بودن و چگونگی عرضهی مستقیم یا غیرمستقیم، کلیدی برای شناخت ویژگی‌های داستان به خصوص در اینجا _ گروه سنی نوجوان_ است.
سوال های عنوان شده:
بر این اساس در این پژوهش بر آنیم تا به پرسش‌های زیر پاسخ دهیم:
1- داستان‌نویسان این دوره تا چه میزانی به ارائه شخصیت از طریق نام پرداخته‌اند؟
2- نویسندگان این دوره به کدامیک از طرق عرضهی مستقیم و غیرمستقیم شخصیت بیشتر توجه داشته‌اند؟
3- با توجه به گروه سنی نوجوان، آیا شخصیتهای این دوره -این داستان‌ها- دو بعدی هستند یا چند بعدی؟
4- آیا شخصیتهای کانونی در داستان‌های مذکور به تیپ بدل شده‌اند؟
فرضیات:
1- به نظر می‌رسد داستان‌نویسان این حوزه کمتر به ارائه شخصیت کانونی بر اساس نام توجه داشته‌اند.
2- داستان‌نویسان این دوره به عرضهی غیرمستقیم شخصیت –کانونی- گرایش بیشتری داشته‌اند.
3- این طور به ذهن می‌آید که شخصیتهای کانونی عمدتا چند بعدی هستند.
4- احتمالا در برخی داستان‌ها شخصیتهای کانونی، به تیپ خاصی بدل شده‌اند.
لزوم تحقیق:
هرچند داستان سرایی و قصه پردازی، از دیر باز وجود داشته، لیکن پرداختن به ادبیات خاص نوجوانان چند سده‌ای بیش تر عمر نکرده است. در اروپا، پیش از دیگر مناطق به این مسئله پرداخته شد. شاید اولین نمونه‌ی ادبیات خاص کودک و نوجوان، افسانه‌های ایزوپ در قرن پانزدهم محسوب شود ولی در واقع از قرن هفدهم و هجدهم میلادی این نهضت به طور جدی پا گرفت و ابتدا در فرانسه و سپس در آلمان و انگلستان رواج پیدا کرد. این مسئله در کشورهای دیگر از قرن نوزدهم آغاز شده است اما در کشورهای شرقی آسیا –که افسانه‌ها هستند- حتی دیرتر از آن و البته با موفقیتی کمتر شروع شده است.
در ایران، توجه به این مقوله از اوائل قرن چهارده آغاز شد که صبحی مهتدی و جبار باغچه‌بان از طلایه‌داران این عرصه‌اند.
بعد از انقلاب، جلوه‌های نثر انقلاب را در دهه شصت، در حوزه داستاننویسی باید جستجو کرد. در این دهه و نیز پس از آن، بیشترین اقبال از نظر موضوعی، به مسائل مربوط به دفاع مقدس بوده است. هر چند داستان‌های دفاع مقدس از تنوع زیادی برخوردار است و موضوعاتی چون جبهه، پشت جبهه، خانواده‌های شهدا و رزمندگان، مهاجران اسرا و آزادگان و … را شامل می‌شود لکن وجه مشترک آن ها محور بودن جنگ تحمیلی هشت ساله و حوادث پیرامون آن است.
از آنجا که تعداد قابل ملاحظه‌ای از رزمندگان را نوجوانان تشکیل می‌داده‌اند، داستان‌های جنگ نیز دلاوری‌های فراوانی از این غیور مردان کوچک را به نمایش گذاشته‌اند. علاوه بر این، داستان‌های زیادی مختص طیف کودک و نوجوان به نگارش در آمده و همچنان پس از گذشت سال‌ها از این حماسه هشت ساله، ادامه دارد. در این پایان نامه سعی شده است که ده کتاب نسبتا ممتاز را در دهه هفتاد، بررسی شده، شخصیت‌ها، به ویژه شخصیتهای کانونی آن ها را مورد نقد قرار گیرد.
پیشینه تحقیق:
چنین تحقیقی با این گستردگی و در این موضوع، هیچ سابقهای ندارد. در جستجو برای یافتن مطالبی درباره شخصیت پردازی کتب منتخب رساله، به کارهای خوب و دقیقی برنخوردم. بیشتر تحلیلها بسیار موجز و کوتاه و کلی بودند که آن هم به صورت پراکنده در نشریات غیر معتبر به چاپ رسیده بود.
علت انتخاب این مقطع زمانی:
به منظور محدود شدن کتاب‌های مورد پژوهش در این رساله، به ناچار یکی از سه دهه پس از انقلاب را برای این تحقیق برگزیدیم. دهه شصت به علت اینکه دهه وقوع جنگ تحمیلی بود، به طبع بستر مناسبی برای ارائه داستان‌هایی در این زمینه نبود. دهه هفتاد برای این موضوع مناسب تر بود زیرا داستان‌های این سال‌ها هم از لحاظ کمیت و هم از لحاظ کیفیت از جایگاه قابل قبولی برخوردار بودند. در دهه هشتاد هم اگرچه جای کار وجود دارد اما بهتر آن دیدیم که تقدم زمانی رعایت شود. مقایسه داستان‌هایی منتخب از این سه دهه نیز می‌تواند موضوع مقاله دیگری قرار گیرد.
فصول رساله:
این رساله از سه فصل تشکیل شده است. فصل اول کلیات را شامل می‌شود. تعاریفی چون داستان، دفاع مقدس، نوجوان و … . فصل دوم اختصاصا به بخش «شخصیت» پرداخته است. فصل سوم نیز شامل توضیحاتی پیرامون کتاب‌ها، نویسندگان و در نهایت شخصیتپردازی آن ها می‌شود. در پایان نیز طبق معمول، نتیجه گیری و پیشنهادات نگارنده درج شده است.
سعی شده است که کتاب‌های برگزیده، جزء آثار ممتاز هر سال باشند. برای نقد هر داستان ابتدا خصوصیت کلی کتاب‌ها و شخصیت‌ها سپس ویژگی‌های جزئی شخصیت‌ها بهویژه قهرمان و شخصیت کانونی استخراج شده است. پس از آن تمرکز بیشتر کار بر روی نقد و بررسی شخصیت‌ها معطوف گشته و شخصیتهای داستانی معرفی شده اند. با توجه به فراوانی شخصیت‌ها در برخی داستان‌ها مانند زمانی برای بزرگ شدن و مهمان مهتاب از نام بردن تمام شخصیت‌ها به تفکیک خودداری نموده، فقط به معرفی شخصیتهای ممتازتر داستان اقدام شده است. در ابتدای هر داستان، تحلیلی کوتاه از داستان و قلم نویسنده برای خواننده تشریح شده است که امید است مفید واقع شود.
فرم در حال بارگذاری ...