وبلاگ

. 57

 

5-2- بحث و نتیجه گیری.. 57

 

5-3- پیشنهادات پژوهش… 64

 

منابع. 66

 

ضمایم          73

 

چكیده:

 

     پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه بین سطح فعالیت بدنی ، عوامل آمادگی جسمانی و ترکیب بدنی دانشجویان دختر دانشگاه پردیس الزهرا (فرهنگیان)سمنان انجام گردید.

 

در این مطالعه­ مقطعی، جامعه تحقیق شامل كلیه دانشجویان دختر پردیس الزهرای دانشگاه فرهنگیان استان سمنان بود كه از این میان 177 نفر به صورت تصادفی جهت انجام پژوهش انتخاب شدند. بعد از انجام معاینات پزشكی و تكمیل فرم رضایت­نامه، قد و وزن جهت محاسبه شاخص توده­بدنی، نسبت دور کمر به دور باسن،عوامل آمادگی جسمانی مانند استقامت عضلانی (درازونشست)، انعطاف­پذیری (خمش به جلو)، استقامت قلب و عروق (تست كوپر) و چابکی (تست ایلی­نویز) افراد مورد آزمون قرار گرفت. اطلاعات مربوط به میزان فعالیت بدنی افراد نیز با بهره گرفتن از پرسش­نامه فعالیت­بدنی فرم كوتاه جمع­آوری گردید. داده ­ها با بهره گرفتن از نرم­افزار آماری SPSS 21 و با محاسبه شاخص ­های آمار توصیفی و آزمون­های همبستگی پیرسون و اسپیرمن در سطح معنی­داری (05/0>P) تجزیه و تحلیل شد.

 

یافته­ ها: بر اساس نتایج بدست آمده دانشجویان شركت كننده در سنین 19 تا 25 سال بودند و شاخص توده­ی­بدنی این افراد بین 23/16 تا 76/39 قرار داشت. سطح فعالیت بدنی دانشجویان استقامت قلبی- عروقی (17/0=r و 01/0=p) با چابكی (19/0-=r و 009/0=p) و استقامت عضلات شكم (17/0=r و 01/0=p) رابطه معنی­داری را نشان داد درحالی كه بین سطح فعالیت بدنی با تركیب بدنی و دیگر شاخص ­های آمادگی جسمانی افراد هیچ رابطه معنی­داری مشاهده نشد. نتایج این تحقیق نشان داد بین شاخص­توده بدنی افراد با استقامت قلبی – عروقی (27/0-=r و 001/0=p)، چابكی (195/0=r و 009/0=p) و استقامت عضلات شكم (28/0-=r و 001/0=p) رابطه معنی‌داری وجود دارد. ولی رابطه آن با انعطاف­پذیری معنی­دار نمی ­باشد. این در حالیست كه نسبت دور كمر به دور باسن فقط با استقامت عضلات شكم رابطه معنی­داری را نشان می­دهد (17/0-=r و 02/0=p) و رابطه آن با دیگر شاخص ­های آمادگی جسمانی از لحاظ آماری معنی­دار نمی ­باشد.

 

نتیجه گیری: تحقیق حاضر نشان داد شاخص توده بدنی و سطح فعالیت بدنی با برخی از شاخص ­های آمادگی­جسمانی ارتباطی قوی دارند این درحالیست كه سطح فعالیت­بدنی دانشجویان و تركیب بدنی آنها هیچ­گونه ارتباط آماری را نشان نداد.

 

واژگان كلیدی: آمادگی جسمانی، ترکیب بدنی، فعالیت بدنی، دانشجویان دختر

 

1-1-بیان مسأله:

 

پیشرفت‌های شگرف در فن‌آوری و ماشینی‌شدن زندگی از ویژگی‌های دنیای مدرن امروزی است. پیامد ماشینی شدن زندگی، فقر حركتی بوده كه از دیدگاه تندرستی از مهم­ترین مشكلات بشر امروزی است. كم‌تحركی یا بی‌تحركی یک مشكل سلامت عمومی‌جهانی و عامل خطر اصلی برای افزایش فشارخون، افزایش قندخون، چربی خون غیر طبیعی، اضافه وزن، چاقی و بیماری‌های مزمن عمده مانند بیماری‌های قلبی و عروقی، سرطان و دیابت می‌باشد (نوری و همكاران، 1391). از طرف دیگر میزان بی‌تحركی در همه كشورهای توسعه یافته و در حال توسعه بالا است. معدود پژوهش‌هایی كه در ایران انجام یافته نیز حاكی از بالا بودن میزان بی‌تحركی در كشور ما می‌باشد (نوری و همكاران، 1391). به عنوان مثال براساس نتایج مطالعه صورت گرفته میزان كم‌تحركی در جمعیت شهری استان یزد 8/65% (در مردان 6/81% و در زنان 4/54%) برآورده شده است (متفكر و همكاران، 2007).

 

از فعالیت جسمانی می­‍­توان به عنوان یک راهبرد موثر توصیه شده در تحرک عمومی‌برای افزایش توده عضلانی بدن و توده استخوانی، همزمان با کاهش توده چربی استفاده کرد و وضعیت سلامت عمومی‌افراد را افزایش داد. در سال‌های اخیر محققان فعالیت بدنی را از اولویت‌های سلامت عمومی‌دانسته و بیان داشتند فعالیت بدنی كافی و منظم از عوامل اصلی حفظ و ارتقای سلامت در سراسر دوره زندگی است (كوسینس و همكاران[1]، 2010). آنها همچنین كم تحركی را به عنوان یكی از عوامل خطر آفرین چاقی معرفی كرده و نسبت به رشد آن در جوامع بشری هشدار دادند (گالبردس و همكاران[2]، 2003). كارشناسان تغذیه و پزشكی پیش ­بینی كرده­اند در صورتی كه شیوه زندگی افراد تغییر نكند تا سال 2015 میلادی شمار افراد چاق از مرز 3/2 میلیارد نفر هم بگذرد. عوامل مختلفی مانند شیوه نامناسب زندگی، مدرنیزه شدن و توسعه شهرنشینی و پایین بودن سطح آمادگی جسمانی ممکن است با شیوع چاقی در ارتباط باشد (نوری و همكاران، 1391).

 

از طرف دیگر امروزه برای جوامع انسانی به اثبات رسیده است كه سازگاری بهتر با محیط، نیاز به تعادل آمادگی جسمانی و تركیب بدنی در فرد دارد و چنانچه افراد از نظر وضعیت جسمانی و تركیب بدنی، شرایط مساعدی نداشته باشند، معمولاً گوشه گیر، بدبین و منزوی می­شوند و به عبارتی از تعادل روانی مناسبی برخوردار نخواهند بود(حاسل و بلدسن[3]، 1991).

 

تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که تمرینات مناسب و مستمر موجب افزایش میزان قدرت، استقامت عضلانی، استقامت قلبی-تنفسی، انعطاف‌پذیری و کاهش چربی­های بدن می­ شود و حذف و کنار گذاشتن آن به ویژه در سنین کودکی و نوجوانی، اندام حیاتی را دچار ضعف و ناتوانی، ناکارآمدی، محدودیت حرکتی و خستگی زودرس می کند (گائینی و معینی، 1380).

 

فعالیت ورزشی در بهبود سلامت جامعه تاثیر بسزایی دارد. بنابراین جهت بالا بردن کیفیت و شیوه زندگی، فعالیت بدنی باید به صورت منظم و با شدت مناسب انجام گیرد (اعتماد و اسماعیل نسب، 1391).

 

با وجود باور عمومی‌در مورد تأثیر فعالیت­های روزانه بر تركیب بدنی افراد، پژوهش­های مختلف نتایج متفاوتی را گزارش كرده­اند. رابكین و همكاران[4] (1997) نشان دادند که بین فعالیت­بدنی و BMIرابطه معکوس معنی داری وجود دارد. اما زالیلا[5] و همكاران (2006) با مقایسه سطح فعالیت بدنی نوجوانان 11 تا 15 ساله مالزیایی در سه گروه لاغر، طبیعی و اضافه وزن هیچ­گونه تفاوت معنی­داری را مشاهده نكردند. ‌هاساپیدو و همكاران[6] (2006) نیز اختلاف معنی­داری در میزان فعالیت بدنی نوجوانان ساكن در شمال یونان در دو گروه افراد با وزن طبیعی و چاق مشاهده نكردند. اگر چه نژاد و محیط می ­تواند بر نتایج این پژوهش­ها اثرگذار باشد اما یافته­ های پژوهشگران داخلی نیز در این زمینه با یكدیگر مغایرت دارد (بروغنی و همكاران، 1389).با توجه به اهمیت موضوع، ارزیابی تركیب بدنی به منظور تعیین میزان مطلوب آن جهت سالم زیستن و شادابی، از اهمیت بالایی برخوردار است (علی­پور و حجتی، 1393). با توجه به این كه شاخص‌های پیكرسنجی تحت تأثیر عواملی مانند جنس، سن، قوم ونژاد، فرهنگ اجتماعی و وضعیت اقتصادی هستند و با توجه به خطرات ناشی از آمادگی جسمانی پایین و ناهنجاری‌ها، تركیب بدنی در تندرستی افراد و به طور كلی جامعه، برای برخورداری از یک جامعه سالم و شناخت زمینه‌های خطرزا ضروری به نظر می رسد (ضیائی و همكاران، 1386). ترکیب­بدنی عامل مهمی در تندرستی و آمادگی جسمانی است. تركیب بدن توسط اندازه ­گیری فاکتورهای مختلف، مثل شاخص توده بدن ((BMI و نسبت محیط لگن به محیط شکم ((WHR که نشان دهنده چاقی شکمی است، تعیین می گردد (خلیلی و همكاران، 1379).

 

همچنان كه پژوهشگران از ارتباط بین فعالیت­بدنی و تركیب بدن سخن گفته­اند، شاخص مهم دیگر سلامتی یعنی آمادگی جسمانی افراد را

 نیز به چالش كشیده­اند. به عنوان مثال جكوئلین و همكاران (2014) گزارش كردند در هر دو گروه زنان و مردان رابطه معكوسی بین زمان غیر فعال بودن و آمادگی قلبی و عروقی افراد وجود دارد. آیكزو و همكاران (2013) نیز بر تأثیر موقعیت­های فعالیتی افراد در طول روز با شاخص ­های آمادگی جسمانی تآكید كردند. این در حالیست كه برخی دیگر از پژوهش­ها نتایج كاملا مغایر را ارائه داده­اند به عنوان نمونه رحمانی­نیا و همكاران (1389) بین آمادگی جسمانی و ساعات تماشای تلویزیون و انجام بازی­های رایانه­ای ارتباطی مشاهده نكردند. داسیلوا و همكاران (2005) نیز گزارش كردند بین سطح فعالیت و آمادگی جسمانی زنان ارتباط معنی­داری وجود ندارد.

 

اگرچه رجبی (2006) در پژوهشی گسترده با بررسی 2240 دانشجو از شش دانشگاه بزرگ كشور اعلام كرد دانشجویان ایرانی از نطر متغیرهای تركیب بدنی در وضعیت نسبتا مطلوبی قرار دارند اما در همان پژوهش تأكید شد دختران شرایط نامطلوب­­تری به لحاظ تركیب بدنی و آمادگی جسمانی نسبت به پسران تجربه می­كنند و بنابراین فقر حركتی در دختران می ­تواند نگران كننده باشد. در این میان سلامت دختران دانشجوی دانشگاه فرهنگیان با توجه به نقش مستقیمی‌كه در پرورش جسم و روح كودكان و نوجوانان آینده این سرزمین دارند از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

 

با توجه به وجود پژوهش­های اندك در زمینه ارتباط فعالیت بدنی و آمادگی جسمانی و تركیب بدنی، و مغایرت­های فراوان در جوامع پژوهشی مختلف، هدف از انجام این پژوهش پاسخ به این سؤال است كه آیا بین سطح آمادگی جسمانی، ترکیب بدنی با سطح فعالیت بدنی دانشجویان دختر دانشگاه فرهنگیان استان سمنان رابطه معنی‌داری وجود دارد؟

 

1-2-ضرورت انجام پژوهش:

 

كاهش فعالیت فیزیكی علاوه بر ایجاد چاقی، سبب بروز بیماری­های دیگری نیز خصوصا در سنین میانسالی و كهنسالی می­ شود. انجمن قلب آمریكا كه سالها ریسك فاكتور بیماری­های قلبی- عروقی را سه فاكتور سیگار، فشار خون بالا و سطح كلسترول بالا عنوان می­كرد در حال حاضر فعالیت كم بدنی را به عنوان ریسك فاكتور دیگری كه از طریق تغییر در نحوه زندگی قابل تغییر می­باشد مطرح كرده­است (ویلیامز و همكاران[7]، 2002).

 

فعالیت بدنی نه تنها بر كاهش میزان شیوع بیماری­های قلبی مؤثر می­باشد بلكه بر میزان بروز سایر بیماری­های جسمی‌و اختلالات روانشناختی از قبیل فشار خون بالا، استئوپروز، سرطان pestan و كولون، افسردگی، اضطراب و استرس نیز مؤثر می­باشد (ضیائی و همكاران، 1386). محققان نشان دادند میزان اضطراب در دانشجویان پسر با افزایش BMI ارتباط مستقیم و با آمادگی قلبی- عروقی ارتباط معكوس دارد در حالی كه در دانشجویان دختر تنها با آمادگی قلبی – عروقی ارتباط دارد (موستو و همكاران[8]، 2003). با توجه به رشد فناوری، فعالیتهای روزمره افراد تا حد زیادی محدود شده و همین عامل سبب شده است كه حوادث قلبی و عروقی به دومین علت مرگ و میر پس از حوادث رانندگی تبدیل شود. این موضوع در مشاغل كم تحرك از جمله مشاغل دانشگاهی اهمیت بیشتری دارد.

 

از طرف دیگر دوران جوانی، دورانی است كه زمینه بسیاری از بیماری­های پرخطر سنین میانسالی و كهنسالی از آن نشأت می­گیرد و به همین دلیل یک دانشجو باید علاوه بر داشتن علم كافی در مورد تأثیر فعالیت فیزیكی مناسب، از تحرك كافی نیز برخوردار باشد. با توجه به این امر، برنامه ­ریزی برای افزایش سطح فعالیت بدنی و آمادگی­های جسمانی در سطح جامعه امری ضروری به نظر می­رسد. این موضوع كه تأثیر برنامه ­های آموزشی فعلی دانشجویان به چه میزان در افزایش فعالیت فیزیكی آنان و یا آمادگی جسمانی آنان تأثیر دارد موضوعی است كه در مطالعات مختلف مورد بررسی قرار گرفته ولی برای برنامه ­ریزی مناسب نیاز به بررسی منظم دارد (ضیایی و همكاران، 2004). ژوزفین و لورنز[9] در مطالعه­ ای که در سال 2011 روی دانشجویان جوان انجام داد میزان شیوع اضافه وزن و شاخص ­های خطر بیماری قلبی را پایین گزارش کردند و از طرفی آنها، رابطه ای بین میزان اضافه وزن و سطح فعالیت بدنی مشاهده نکردند.

 

این در حالیست که مقدم و همکارانش در 1390 با بررسی دختران سنین دبیرستان، نشان دادند حدود نیمی از دختران دبیرستانی فعالیت بدنی کمی داشتند و در رده اضافه وزن و چاقی قرار گرفتند. به عبارت دیگر کاهش فعالیت بدنی با افزایش اضافه وزن همراه بود.

 

هرچند میزان آمادگی جسمانی معیار دقیقی برای تعیین صحت شیوه زندگی فرد می‌باشد ولی وضعیت تركیب بدنی نیز به طور غیر مستقیم می ­تواند نشان دهنده میزان فعالیت جسمانی و شیوه زندگی آنان باشد. بنابراین وجود تناقضات مختلف در پژوهش­های پیشین و اهمیت حفظ سلامتی در دختران دانشجو به سبب مسؤلیت­های آتی زندگی، مانند حضور در کلاس درس از طرفی و از طرف دیگر فرزندپروری محقق را بر آن داشت تا با انجام مطالعه برای تعیین آمادگی جسمانی، تركیب بدنی و ارتباط آن با سطح فعالیت بدنی دانشجویان، اطلاعات دقیق­تری را جهت برنامه ­ریزی مناسب برای این دانشجویان كه الگو رفتاری دانش آموزان كشور هستند فراهم نماید.

 

1-3- اهداف و فرضیه‌های پژوهش

 

1-3-1- هدف كلی:

 

• ارتباط بین تركیب بدنی، آمادگی جسمانی و سطح فعالیت بدنی دانشجویان دختر دانشگاه پردیس الزهرا سمنان

1-3-2- اهداف جزئی:

 

• بررسی ارتباط بین تركیب بدنی وسطح فعالیت بدنی دانشجویان دختر دانشگاه فرهنگیان استان سمنان

 

• بررسی ارتباط بین­آمادگی­جسمانی و­سطح­فعالیت­بدنی­دانشجویان دختر دانشگاه فرهنگیان استان سمنان

1-4-فرضیه‌های پژوهش:

 

• فرضیه كلی

 

• بین تركیب بدنی، آمادگی جسمانی و سطح فعالیت بدنی و دانشجویان دختر دانشگاه پردیس الزهرا سمنان ارتباط معنی­داری وجود دارد.

  • فرضیه ­های جزئی

 

1. بین تركیب بدنی و سطح فعالیت بدنی دانشجویان دختر دانشگاه فرهنگیان استان سمنان ارتباط معنی‌داری وجود دارد.

 

1. بین آمادگی جسمانی و سطح فعالیت بدنی دانشجویان دختر دانشگاه فرهنگیان استان سمنان ارتباط معنی‌داری وجود دارد.

1-5-متغیرهای پژوهش

 

1-5-1-فعالیت بدنی: در این پژوهش فعالیت بدنی به عنوان متغیر مستقل می­باشد كه با بهره گرفتن از فرم كوتاه پرسشنامه فعالیت بدنی مورد بررسی قرار گرفت.

 

1-5-2-تركیب بدنی: دراین پژوهش این متغیر با بهره گرفتن از شاخص توده بدن و نسبت دور كمر به دور باسن محاسبه گردید.

 

1-5-3-آمادگی جسمانی: برای سنجش آمادگی جسمانی در این پژوهش از شاخص ­های آمادگی قلبی و عروقی، انعطاف پذیری، استقامت عضلات شكم و چابكی استفاده گردید.

 

1-6-تعریف اصطلاحات

 

1-6-1-تركیب بدنی :

 

1-6-1-1-تعریف نظری: تركیب بدنی به صورت عمده مربوط به توزیع عضله و چربی در بدن می‌باشد (هادوی و همكاران، 1392).

 

1-6-1-2-تعریف عملیاتی: در این پژوهش تركیب بدنی توسط شاخص توده بدن (BMI) و نسبت محیط‌ كمر به محیط باسن (WHR) اندازه گیری شده است.

 

1-6-2-آمادگی جسمانی

 

1-6-2-1-تعریف نظری: دانشکده طب و ورزش آمریکا تعریف آمادگی جسمانی را چنین بیان می­ کند: “قابلیت اجرای سطوح متوسط یا شدید فعالیت بدنی بدون خستگی بی مورد و حفظ این قابلیت در سراسر دوره زندگی” (هادوی و همكاران، 1392).

 

1-6-2-2-تعریف عملیاتی: در این مطالعه آمادگی جسمانی با بهره گرفتن از آزمون‌های آمادگی قلبی و عروقی (تست 12 دقیقه كوپر)، آزمون انعطاف پذیری (نشستن و رسیدن)، آزمون چابكی (تست ایلی نویز) و آزمون استقامت عضلانی (دراز و نشست) اندازه گیری شد.

 

1-6-3-فعالیت بدنی

 

1-6-3-1-تعریف نظری: به هر نوع حرکت جسمی که به وسیله عضلات اسکلتی ایجاد می­ شود و باعث مصرف انرژی می­گردد فعالیت بدنی گویند (گائینی و رجبی، 1392).

 

1-6-3-2-تعریف عملیاتی: در این پژوهش فعالیت بدنی دانشجویان با بهره گرفتن از پرسش­نامه بین ­المللی فعالیت­بدنی فرم كوتاه[10] مورد بررسی قرار گرفت.