وبلاگ

سرمایه اجتماعی شامل شبکه های اجتماعی، نهادها، هنجارها و مولفه هایی نظیر اعتماد، از انواع سرمایه های غیرفیزیکی است که عموماً از آن به عنوان یکی از اشکال اصلی سرمایه یاد می شود. در مقابل، توسعه مالی شامل توسعه بازارها، ابزارها و موسسات مالی به عنوان یکی از نشانگرهای درجه باز بودن اقتصادی و از مهم ترین ابزارهای رشد در هر اقتصاد به شمار می آید.

 

هدف عمده از این پژوهش، بررسی رابطه سببی بین سرمایه اجتماعی و توسعه مالی در اقتصاد ایران با تاکید بر رابطه بلندمدت میان آن ها است. در پژوهش حاضر قصد داریم با اندازه گیری شاخص های سرمایه اجتماعی و توسعه مالی و تخمین مدل به کمک یک الگوی اقتصادسنجی، به بررسی رابطه متقابل بین این دو متغیر پرداخته و به این سوال پاسخ دهیم که “آیا ارتباط بلندمدت معنادار بین سرمایه اجتماعی و توسعه مالی اقتصاد ایران وجود دارد؟”.

 

1-2) بیان مسئله و اهمیت آن

 

امروزه فرایند رشد و توسعه اقتصادی علاوه بر نیاز به وجود یک نظام اقتصادی کارا و تدوین سیاست های پولی و مالی مناسب، مستلزم مشارکت وسیع افراد جامعه نیز هست. در این میان نهادهای اجتماعی نقش مهمی را در آموزش و توانمندسازی افراد در این فرایند ایفا می کنند و تصور بر این است که بُعد اجتماعی و مولفه نهادی توسعه، نقش مهمی را در فرایند رشد و توسعه اقتصادی ایفا می کند. به همین جهت شناسایی سرمایه اجتماعی به عنوان عاملی اثرگذار بر فعالیت های اقتصادی می تواند تاثیر بسزایی بر دستیابی به اهداف کلان اقتصادی کشور داشته باشد.

 

سرمایه اجتماعی یکی از مهم ترین انواع سرمایه های غیرفیزیکی است که در دهه های پس از 1980 میلادی بسیار مورد توجه پژوهشگران در حوزه های علوم انسانی و اجتماعی قرار گرفته است. در کشور ما در سال های اخیر توجه ویژه ای به سرمایه اجتماعی و نقش آن در اقتصاد شده است. به عنوان نمونه سوری ]1[، علمی و همکاران ]2[، رنانی و همکاران ]3[، رحمانی و همکاران ]4[، صفدری و همکاران ]5[ و… همگی در مطالعات خود به بررسی نقش سرمایه اجتماعی در اقتصاد ایران پرداخته و نشان داده اند که ارتباط مثبتی میان سرمایه اجتماعی و پیامدهای اقتصادی آن وجود دارد. در بسیاری از مطالعات فارسی ذکر شده، هدف محققان از پژوهش ها به تاثیرات مستقیم سرمایه اجتماعی بر رشد و توسعه اقتصادی متمرکز شده است. به همین منظور در پژوهش پیش رو اثرگذاری غیرمستقیم سرمایه اجتماعی بر اقتصاد از طریق تاثیر آن بر توسعه مالی به عنوان یک هدف کلی در نظر گرفته شده است.

 

از طرفی دیگر، توسعه مالی به عنوان یکی از نشانگرهای درجه باز بودن تجارت و اقتصاد مطرح بوده و عامل تعیین کننده ای در تشریح دلایل تفاوت در نرخ های رشد اقتصادی در جوامع گوناگون می باشد. مطالعات داخلی گوناگونی مانند نظیفی ]6[، هیبتی و محمدزاده ]7[، صمدی و همکاران ]8[، راسخی و رنجبر ]9[، سیفی پور ]10[، فطرس و همکاران ]11[ و… در تبیین جایگاه توسعه مالی در اقتصاد ایران صورت گرفته که نتایج این پژوهش ها حاکی از وجود رابطه ای معنادار میان توسعه مالی و پیامدهای مثبت اقتصادی آن می باشند. با این

 وجود به دلیل موانع عمده ای مانند تصدی گری دولت در اقتصاد، عدم استقلال بانک مرکزی، عدم اتخاذ سیاست های پولی مناسب توسط بانک مرکزی و یا عدم بهبود روش های مدیریت، در گزارش مجمع جهانی اقتصاد در سال ۲۰۰۸، نام کشور ایران در میان ۵۲ كشور پیشرو در زمینه توسعه مالی به چشم نمی خورد ]12[ و این کشور از لحاظ شاخص های توسعه مالی در سال های بعد از دهه 80 میلادی پایین تر از سطح میانگین کشورهای منطقه منا (کشورهای عمده تولید کننده نفت در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا) قرار دارد ]58[. این مهم بیانگر آن است که تاکنون توجه شایسته ای به بررسی عوامل تاثیرگذار بر توسعه یافتگی نظام مالی در کشور صورت نگرفته و لزوم انجام مطالعات بیشتر در این خصوص همچنان احساس می شود.

 

محققان یکی از مهم ترین سطوح موثر بر توسعه مالی را سطح پایداری پدیده های اجتماعی می دانند که به نهادهای غیررسمی مانند فرهنگ ها، مذهب و موارد دیگر برمی گردد. بررسی تاثیر این سطح از پدیده های اجتماعی بر توسعه مالی، با توجه به آثار آن ها بر تصمیم گیری های مالی، لازم و ضروری به نظر می رسد. متاسفانه نبود اطلاعات لازم برای محاسبه شاخص های این سطح، بررسی تجربی را محدود می نماید، اما احصاء برخی شاخص ها در این سطح، لازم و ضروری به نظر می رسد ]13[.

 

به طور کلی از اعتماد به عنوان مهم ترین مولفه ی سرمایه اجتماعی یاد می شود. دریافت و یا اعطای وام های رسمی و غیررسمی، چک های شخصی، انواع ابزار مشتقه و فعالیت های تخصیص سبد دارایی، همگی از جمله ابزارهای فعالیت های مالی اند که استفاده از هر یک از این ابزارها نیازمند سطح معینی از اعتماد میان طرفین معامله می باشد. همین مسئله نقش سرمایه اجتماعی در توسعه نظام های مالی را بیشتر برجسته می کند.

 

بررسی ارتباط میان سرمایه اجتماعی و توسعه مالی از لحاظ کاربردی نیز می تواند اثرات مثبتی در فراهم ساختن زمینه های لازم جهت توسعه و گسترش نظام مالی و به دنبال آن رشد اقتصاد کلان در پی داشته باشد. نظر به ضروریات ذکر شده و نیز نوآوری صورت گرفته در بررسی تاثیر توسعه مالی بر سرمایه اجتماعی در ایران، انجام پژوهش پیش رو ضروری به نظر می رسد.

 

1-3) اهداف پژوهش

 

1-3-1) هدف کلی

 

هدف کلی از این پژوهش بررسی رابطه سببی بین سرمایه اجتماعی و توسعه مالی در اقتصاد ایران با تاکید بر رابطه بلندمدت میان آن ها می باشد.

 

1-3-2-) اهداف اختصاصی

 

1-2-3-1) بررسی تاثیر اعتماد عمومی به عنوان شاخص سرمایه اجتماعی بر شاخص توسعه مالی.

 

2-2-3-1) بررسی تاثیر توسعه مالی بر سطح اعتماد عمومی به عنوان شاخص سرمایه اجتماعی.

 

1-4) فرضیات و سوالات پژوهش

 

1-4-1) فرضیات پژوهش

 

1-1-4-1) سرمایه اجتماعی تاثیر معناداری بر توسعه مالی اقتصاد ایران دارد.

 

2-1-4-1) توسعه مالی اقتصاد ایران تاثیر معناداری بر سرمایه اجتماعی دارد.

 

1-4-2) سوالات پژوهش

 

1-2-4-1) آیا سرمایه اجتماعی اثر معناداری بر توسعه مالی اقتصاد ایران دارد؟

 

2-2-4-1) آیا توسعه مالی اقتصاد ایران اثر معناداری بر سرمایه اجتماعی دارد؟