وبلاگ

:

 

تنوع فرهنگی را به عنوان بخشی از میراث مشترک بشریت، که منبعی برای مبادله اطلاعات، خلاقیت و نوآوری است، می توان با تنوع زیستی در جهان طبیعت مقایسه و آن را لازمه زندگی بشری محسوب کرد. از این رو برای استفاده نسل های حال و آینده باید پاس داشته شوند و همانند بخشی مهم از حقوق بشر به آن توجه شود. تشخیص تفاوت های فرهنگی و شناسایی آن ها در محیط هایی که با چندگانگی فرهنگی مواجهند از ضروریات مدیریت است. تفاوت های فرهنگی نه تنها وجود دارند بلکه بر محیط سازمان ها و راه وروش انجام کارها نیز تأثیر می گذارند. سازمان ها و از جمله مدارس امروز با پیچیدگی فرهنگی عجین شده اند. این پیچیدگی ناشی از تعلقات افراد به گروه های مختلف است. افراد به اعتبار جنس، نژاد، قوم، مذهب و غیره با گروه های متنوعی احساس هویت می کنند و همه این هویت های فرهتگی بالقوه ممکن است به طور هم زمان بر بستر فرهنگی یک سازمان اثر گذارد.

 

بر خلاف نظر عده ای از مدیران که توجه به تفاوت های فرهنگی را غیر اخلاقی می پندارند، غفلت از تفاوت های فرهنگی کار اشتباهی است. افراد با فرهنگ های گوناگون به شیوه های متفاوتی رفتار می کنند و این تفاوت در رفتار سبب تفاوت در رابطه بین افراد با سازمان می شود. البته پیش داوری و قضاوت درباره افراد به اعتبار عضویت آن ها در فرهنگی خاص ممکن است به واکنش های نامساعد، رفتارهای نژادپرستانه، تبعیض آمیز و خود محورانه منجر شود اما تشخیص و شناسایی تفاوت های فرهنگی و بکارگیری این تفاوت ها در جهت افزایش مشارکت اجتماعی باعث پیشبرد اهداف سازمان می گردد.

 

در این فصل ابتدا به بیان مسئله و اهمیت و ضرورت تحقیق پرداخته می شود. سپس اهداف، سؤال ها و فرضیه های تحقیق مورد بررسی قرار می گیرد. در پایان فصل نیز مفاهیم و اصطلاحات تحقیق تعریف میگردند.

 

1-1- بیان مسئله

 

تعریف تنوع گستره وسیعی را در بر دارد. در انگلیسی از تنوع[1] برای بیان ویژگی هایی كه چیزی را از چیزهای دیگر جدا می­‌كند، استفاده می­‌شود. در فارسی نیز تنوع (با ریشه عربی) به معنای گونه‌‌گون شدن و یا بودن است كه در فارسی به گوناگونی مشهور است (صالحی امیری، 1385).

 

تنوع فقط شامل؛ تفاوت در سن، نژاد، جنس، توانایی جسمی، نوع جنسیت، طبقه اقتصادی اجتماعی، دین، تحصیلات، منطقه اصالت و زبان نمی­‌شود، بلكه باید مواردی، مانند؛ تفاوت در تجربه‌های زندگی، موقعیت خانوادگی، شخصیت و مشخصه­‌های دیگری را نیز كه به جنبه فردی شكل می­‌دهد، در بر گیرد. سال ها پیش والتركانر[2] یادآور شد كه از مجموع 132 ملت – كشورهای جهان در آن زمان – فقط دوازده‌­ کشور به طور قطع از نظر قومی همگن بوده، بقیه كشورها با میزان متفاوت همگونی روبه‌رو بوده‌­اند. علاوه بر این تقسیمات، توجه به عوامل اصلی ایجاد كننده این پراكندگی، مثل تنوع زیستی و تنوع زبانی در یک كشور می­‌تواند جالب باشد. اما سرزمین ایران، در مقوله تنوع قومی و زبانی در جهان با 24درصد همانندی، در رتبه شانزدهم است (افتخاری،1379).

 

” تنوع فرهنگی به تفاوت های گروهی در دستاوردهای مادی و غیر مادی دلالت دارد” (صالحی امیری، 1389، ص 152).

 

تنوع فرهنگی از جمله مسائل عمده ای است که مدیران حاضر با آن مواجه هستند. متأسفانه بیشتر مدیران به تفاوت های فرهنگی به عنوان منبع و عامل مؤثر در ایجاد برتری رقابتی بها نمی دهند و با این توصیف که تفاوت فرهنگی مسئله مهمی نیست؛ از فکر کردن به تفاوت های فرهنگی و مهارت های مورد نیاز برای اداره آن طفره می روند. در حالی که تنوع فرهنگی دارای مزایای بسیاری می باشد (لیپ[3] و کلارک[4]،2003) .

 

امروزه عوامل مختلفی همچون وجود ریشه‌­های قومی فراوان، مهاجرت افراد بومی از روستاها به شهرهای صنعتی، مهاجرت های کاری و تحصیلی باعث شده است که شهرها از تنوع فرهنگی و گوناگونی اقوام و مذاهب برخوردار باشند. تنوعی که دارای محاسن و معایبی می باشد که اگر با مدیریت صحیح رهبری و هدایت شود، محاسن آن هر چه بیشتر نمود و تجلی می یابد. جامعه ای با تنوع قومی- نژادی، دینی- مذهبی و زبانی، جامعه ای پویا، رنگارنگ و شاداب تر از جامعه ای یکدست و یکرنگ است.

 

اهمیت موضوع تنوع فرهنگی و مدیریت گروه های چند فرهنگی، سالهاست که مورد توجه پژوهشگران و مسئولان کشورهای پیشرفته قرار گرفته است. افزایش کارایی و بهره وری سازمان های چند فرهنگی منوط به مدیریت صحیح تنوع فرهنگی حاکم بر سازمان هاست.

 

تنوع ارزش ها و باورهای کارکنان، چالشی است که پیش روی مدیریت سازمان های جهانی قرار دارد. فاصله موجود بین فرهنگ ها را می توان از طریق آموزش و آشنا شدن با دیگر فرهنگ ها کاست و زمینه تعامل بیشتر اعضا گروه را فراهم کرد (تریاندیس و همکاران[5]،1994).

 

در دنیایی که عبور از مرزها کاری عادی و ساده شده است، داشتن مهارت های مدیریت تنوع فرهنگی یک نیاز حیاتی برای مدیران است. از الزامات چنین مدیریتی، ایجاد فضایی است كه همه خرده فرهگ ها احساس ارزشمندی و مشاركت در فرایند عمومی پیشرفت جامعه را

 داشته باشند. مدیریت تنوع؛ “تشویق و ترغیب گرایشی است كه همه خرده فرهنگ های موجود از منظر فرهنگ ملی، خودی دانسته شوند و تلاش اصلی آن معطوف به ایجاد “ما”ی مشترك است” (هاروای[6]، 2006، ص1).

 

در صورتیکه مدیران در برنامه ریزی های سازمان، اشتراکات و تفاوت های فرهنگی کارمندان را مد نظر قرار دهند، مانع از انباشت مطالبات کارمندان و عدم رضایت آنها می شوند (توماس و اینکسون[7]،2003).

 

ایران گستره بزرگ و ارزشمندی است که هم به گواه تاریخ چندین هزار ساله اش و هم به شهادت موقعیت ممتاز جغرافیایی اش، منزلتی عظیم یافته و همیشه مأمن و جایگاه اقوام و مذاهب گوناگون بوده و زیبایی ها و تنوع مذاهب و اقوامش چشم همه جهانیان را خیره کرده است. حضور اقوام و ادیان، ضرورت دیدگاهی فرافرهنگی را در مواجهه با تنوع فرهنگی مطرح کرده است (سفیدچیان، 1386).

 

تنوع فرهنگی در بافت دانش آموزی، یكی از محتمل‌ترین اتفاق هایی است كه در آینده مدارس نقش خواهد داشت. این موضوع به گونه چشمگیری اهمیت توجه به تنوع قومی و گروه­های اقلیت را در جامعه و به ویژه در مدارس- به عنوان یكی از مؤثرترین نهادهای اجتماعی در شكل­‌گیری فرهنگ اجتماعی- بالا می­‌برد.

 

مهمترین هدف مدیریت منابع انسانی در مدارس یکی کردن جهت اهداف فردی و جمعی دانش آموزان در جهت افزایش مشارکت اجتماعی آنان می باشد. این مهم بدست نمی آید مگر آن که مدیران به تفاوت های فرهنگی تک تک دانش آموزان به چشم یک فاکتور مهم نگاه کنند. به طور كلی مدیریت تنوع به توانایی شركت در فعالیتهای جذب، حفظ و تسهیل روابط كاری میان افراد با یک زمینه متفاوت برمی­‌گردد (میلر و سونا فرانک[8] ،1982).

 

علاوه بر همه این مسائل یكی از الزامات توسعه، مشاركت اجتماعی افراد و یافتن راهكارهای مناسب برای همگرایی قومیت، مذاهب، اقلیتها و گروه‌های مختلف می باشد. اهمیت مشارکت اجتماعی امروزه به قدری است که در سازمان ملل، در کنار حقوقی مانند: نام، آموزش، کسب اطلاعات، خدمات بهداشتی و غیره به عنوان یکی از حقوق کودکان پذیرفته شده است. با مشارکت در اعمال و بحث های جمعی، افزون بر اینکه هویت های فردی و جمعی “ما” شکل می گیرد، فرد احساس مؤثر بودن و عاملیت می کند و بر احساس بی قدرتی غلبه می نماید.

 

از جمله نیازهای مدارس امروز این است که مدیران با به کارگیری مهارت های مدیریتی تنوع فرهنگی در کنار تلاش جهت بالا بردن توان علمی دانش آموزان، زمینه مناسب را جهت مشارکت هر چه بیشتر دانش آموزان فراهم آورند. در جامعه ایران، “ایرانی بودن” نقطه اشتراک فرهنگ هاست و تنوع اقوام و مذاهب باعث زیباتر شدن فرش پر نقش و نگار بافته شده بدست لر و ترک، فارس و بلوچ، مسلمان و ارمنی و… است. فرشی که مرکزیت آن ایرانی بودن و نقش و نگارهای آن تنوع آداب و رسوم و مذهب و زبان می باشد.  

 

مساله اصلی که پژوهشگر را به سمت انجام تحقیقی علمی در حوزه مدیریت تنوع فرهنگی در مدارس راهنمایی کرد، خلاء ناشی از به کار نگرفتن مهارت های مدیریتی مناسب تنوع فرهنگی در جهت افزایش حضور فراگیران در فعالیت های فوق برنامه می باشد. در این تحقیق سعی شده است به اهمیت مدیریت تنوع فرهنگی در مدارس پرداخته شود. پژوهشگر بر این باور است که، با مدیریت مناسب دانش آموزان با فرهنگ های مختلف، می توان انرژی عظیم توانمندی های دانش آموزان را شناخت و بستر مناسبی را جهت ارتقاء مشارکت اجتماعی دانش آموزان در محیط مدرسه فراهم آورد.

 

1-2- اهمیت و ضرورت تحقیق

 

یکی از مهمترین، مؤثرترین و گسترده ترین سازمان های اجتماعی که مسئولیت انتخاب و انتقال عناصر فرهنگی را به نسل نو جامعه بر عهده دارد، سازمان آموزش و پرورش هر کشور است. این سازمان دستگاهی است که الگوی کلی نهادها و سازمان های رسمی جامعه به شمار می رود و از دیر باز نقش سازنده و اساسی در بقا و تداوم فرهنگ و تمدن بشری ایفا کرده است (ثوامری محمدی زاده،1382).

 

تنوع فرهنگی در میان دانش آموزان، یکی از محتمل ترین اتفاق هایی است که در نحوه مدیریت مدارس نقش بسزایی را داراست. این مساله در شهرهای استان اصفهان از جمله شاهین شهر به دلایل متفاوتی، از جمله وجود ریشه های قومی فراوان، مهاجرت افراد بومی از روستاها به مراکز صنعتی شهر، وجود اقلیت های مذهبی و … به صورت روشنی فراگیرتر است. حضور دانش آموزان از اقوام و ادیان مختلف در کنار یکدیگر چهره ناهمگونی را در مدارس پدید آورده است. نگرش غیرواقع بینانه نسبت به سایر اقوام و ادیان، باعث سوگیری دانش آموزان شده است و عدم پذیرش دانش آموزان اقلیت های قومی و دینی را در پی داشته است.

 

از سویی دیگر، اقوام و طوایف حاشیه ای، حضوری کمرنگ در کتاب های درسی دارند. نتیجه سهل انگاری مؤلفان کتاب های درسی این است که فرزندان این اقوام گمان می برند که فقط شهریان جزء امت ایرانی هستند و اگر بخواهند آنان نیز عضوی از ملت به شمار آیند باید از دیار خود بکوچند (عکس های کوچ به دفعات در کتاب ها تکرار شده است) و از لباس خود درآیند تا شاید افتخار نشانده شدن در کتاب های درسی را بیابند و دیگر خود را غریبه ای در غربت کتاب ها نینگارند (شیخاوندی،1382).

 

ارتباط و تعامل دانش آموزان با تفاوت های فرهنگی و نیازهای متفاوت و همگرا کردن اهداف فردی و جمعی آنان از جمله چالش های موجود درسیستم آموزش و پرورش می باشد. این هدف به گونه چشمگیری اهمیت توجه به تنوع قومی و گروه­های اقلیت را در جامعه و به ویژه در مدارس- به عنوان یكی از مؤثرترین نهادهای اجتماعی در شكل­‌گیری فرهنگ اجتماعی- بالا می­‌برد.

 

در آموزش و پرورش به دلایل گوناگون و از جمله بکارگیری عادت گونه روش های سنتی و تا حدودی منسوخ شده، باعث گردیده است که توجه لازم به تنوع فرهنگی دانش آموزان نشود و بسیاری از استعدادها و توانایی های دانش آموزان مورد غفلت و فراموشی واقع گردند. شناسایی و بکارگیری مهارت های مدیریت تنوع فرهنگی توسط مسئولان آموزشی باعث خواهد شد استرس های ناشی از شوک فرهنگی و اختلالات و پیامدهای ناشی از تعارضات فرهنگی به نحو مطلوب اداره شوند.

 

مدیران با داشتن دیدگاه مثبت نسبت به تفاوت های فرهنگی، ابعاد فرهنگی مدرسه و تفاوت های فرهنگی دانش آموزان و با بهره گرفتن از روش های مختلف نظیر مشاهده و تفسیر، می توانند آمادگی لازم در رویارویی با فرهنگ های مختلف را بدست آورده و از استراتژی های و مهارت های مناسب برای تعامل با دانش آموزان و ارتقاء سطح مشارکت دانش آموزان در فعالیت های مدارس بهره ببرند. انعکاس نتایج این تحقیق می تواند به منظور برنامه ریزی های آموزش و پرورش در راستای بالا بردن سطح مهارت های مدیریت تنوع فرهنگی مسئولان، مدیران و معلمان قرا گیرد.

 

[1]- Variety

 

[2]- Walter Kaner

 

[3]- Lipp

 

[4]- Clarke

 

[5]- Triandis

 

[6] – Harvay

 

[7]- Thomas & Inkson

 

[8]- Miller & Sunnafrank