وبلاگ

از دیرباز انسان را موجودی اجتماعی تعریف کرده ­اند. انسان همواره به شكل اجتماعی زیسته است و تا آنجا كه تحقیقات باستان‌شناسی نیز تأیید می‌کند، در هیچ دورانی بشر به‌صورت انفرادی زندگی نكرده است. استاد مطهری منشأ زندگی اجتماعی انسان را امری طبیعی و فطری دانسته و می‌نویسد: «اجتماعی بودن یک غایت كلی و عمومی است كه طبیعت انسان بالفطره به‌سوی او روان است.» بسیاری از اندیشمندان نیز بر این اعتقادند كه اجتماعی زیستن انسان از طبیعت او سرچشمه می‌گیرد و طبق نظریه‌ی معروف ارسطو «الانسان مدنی بالطبع» انسان طبعاً اجتماعی است. انسان موجودی اجتماعی است كه این اجتماعی بودن ریشه در ذات و سرشت و فطرت انسان دارد و همان‌گونه كه انسان‌های سالم و متعادل، زیبایی و پاكی و … را دوست دارند به‌سوی جامعه نیز گرایش و میل دارند. ابونصر محمد فارابی نیز به این مسئله پرداخته است و او نیز انسان را ذاتاً مدنی الطبع می‌داند، یعنی اینکه نیاز به زندگی اجتماعی و تشكیل جامعه، در ذات و سرشت انسان‌ها نهفته است. بنابراین تشكیل جامعه برای انسان یک امر ضروری است. برای آنكه انسان بدون زندگی و همكاری اجتماعی نمی‌تواند به بلوغ و مراتب كمال دست یابد. پس علاوه بر فیلسوفی مانند ارسطو كه انسان را بالطبع اجتماعی می‌داند، دانشمند و عالم اجتماعی (فارابی) نیز به این مسئله اشاره دارد ضمن اینکه او به «نیاز» نیز به‌عنوان عامل دیگر برای گرایش انسان به زندگی اجتماعی توجه دارد.
این عامل محدودکننده البته درست است ولی نباید از یاد برد که این خصوصیت فقط به انسان تعلق ندارد. برخی از انواع عالی حیوانات به‌طور جمعی زندگی می­ کنند (مانند مورچه­ها و زنبورها) آنچه انسان را از این حیوانات متمایز می­ کند درواقع رفتار اجتماعی و فرا اجتماعی[1] اوست که شکل‌های متنوعی به خود می­گیرد.

رفتار فرا اجتماعی رفتار داوطلبانه خیرخواهانه به‌منظور سود رساندن به دیگران است (1) و متضمن کنش متقابل دو یا چند انسان و کمک‌رسانی است.

مردم غالباً در فعالیت‌هایی شرکت می‌کنند که به قیمت هزینه گذاشتن بر دوش خودشان به دیگران یاری و منفعت می‌رسانند. آن‌ ها داوطلب می­شوند، به غریبه‌ها کمک می­ کنند، رأی می­دهند­ به سازمان‌های سیاسی یا خیریه کمک می­ کنند، خون اهدا می­ کنند، به گروه­های امداد می­پیوندند و چیز­های دیگری که زندگی خود را برای غریبه‌ها قربانی می­ کنند. بسیاری از پژوهش­ها تأیید می‌کنند که قسمت زیادی از مردم در این امور فعالیت می­ کنند (2).

رفتار فرا اجتماعی اهمیت بسیاری زیادی در افزایش عملکرد تیم­های ورزشی دارد و رفتارهای فرا اجتماعی ستارگان تیم‌های ورزشی موجب بهبود عملکرد تیم‌های ورزشی شده است مانند بهبود ضربه پنالتی که می‌تواند به اثرات افزایش سطوح اوکسی توسین و اثرات رفتاری وابسته به آن تفسیر شود (3). این گفته شاهدی برای استفاده عملکردی از رفتار فرا اجتماعی برای همه‌گیر کردن و گسترش عواطف انسانی در ورزش به‌منظور افزایش عملکرد است.

تحقیقات عصبی-علمی نشان داده­اند که تعاملات اجتماعی مثبت مانند بخشش (4) و اعتماد (5)، رابطه معناداری با هورمون اوکسی توسین[2] دارند. اوکسی­توسین (OT) هورمونی است که در هیپوتالاموس ساخته و از ناحیه هیپوفیز خلفی ترشح می­ شود و در زمان زایمان به حد قابل‌توجهی افزایش می­یابد و موجب انقباضات عضله رحم می­ شود. هم‌چین نقش مهمی را دوران شیردهی بر عهده دارد (6).

در انسان‌ها سطح پلاسمای اوکسی توسین بستگی به نوع شرایط و حالات بیماری شامل تماس گرم، روابط اجتماعی، اعتماد و اعتماد متقابل، فشارهای ذهنی، اضطراب و پاسخ‌های هورمونی، پاسخ‌های جنسی مرد یا زن، اختلالات وضعی، شیزوفرنی و توهم دارد (7). اوکسی توسین همراه با کاهش استرس، افزایش گروه پذیری است و همچنین بر حافظه و شناخت اجتماعی تأثیر می­گذارد. به‌طورکلی تحقیقات حیوانی نشان داده­اند که اوکسی توسین تأثیرات بی‌شماری بر روی رفتار اجتماعی، استرس و شناخت می­گذارد (8). در دهه گذشته میلادی یک افزایش چهار برابری در تحقیقات چاپ‌شده در مورد تأثیرات اوکسی توسین بر روی شناخت اجتماعی و رفتار فرا اجتماعی در انسان‌ها مشاهده‌شده است (9).

در دهه گذشته افزایش زیادی در تحقیقات انتشاریافته درزمینه­ اثرات اوکسی توسین بر شناخت اجتماعی و رفتار فرا اجتماعی به چاپ رسیده است (10،11).