1-1- کلیات و هدف مطالعه
صنعتی سازی و كاربرد سازه‌های بتن آرمه پیش‌ساخته و نیمه پیش‌ساخته، و برخورداری از مزایای آن سال‌های متمادی است که در کشورهای پیشرفته مورد توجه قرار گرفته و در سال‌های اخیر به این موضوع در كشورمان نیز توجه شده است. پیش‌ساختگی، اعضای سازه‌ای با کیفیت بالا، کارآمدی بیشتر، صرفه جویی در وقت و هزینه کمتر را به همراه داشته است. از مزیت های این سازه‌ها ایجاد یک روند مستمر تولید با هدایت و نظارت متخصصین می باشد. در این روند، مکانیزه کردن، سرعت بخشیدن، اقتصادی نمودن و کنترل کیفیت فرآورده‌ها، همچنین بهبود شرایط کار و به حداقل رسانیدن آثار جوی هنگام تولید مد نظر می‌باشند[1].
اغلب سیستم‌های پیش‌ساخته موجود در دنیا از نوع اتصال غیرگیردار با جزئیات ظریف هستند كه تولید و نصب آن دشوار بوده و معمولاً برای كشورمان مناسب نیستند. در ایران كه در اکثر مناطق، خطر لرزه‌خیزی زیاد تا خیلی زیاد است، سیستم های نیمه گیردار در قاب خمشی پیش ساخته ممکن است جوابگو نباشد و به سیستمی نیاز باشد كه قادر به مقابله با نیروهای مؤثر جانبی باشد. با وجود مزایای مختلف سازه های پیش‌ساخته، در نتیجه وجود پاره‌ای از مسائل که به طور حل نشده‌ باقی مانده‌اند، صنعت پیش‌ساختگی به پتانسیل کامل خود نرسیده است. این مشکلات بیشتر برخاسته از نوع اتصالات ساختمان‌های پیش‌ساخته است[2].
تحقیق حاضر سعی در معرفی و  بررسی رفتار یک نوع اتصال  صلب نیمه پیش ساخته تیر به ستون در ساختمان‌های بتنی با سیستم قاب خمشی دارد، که توسط کارشناسان شرکت ایران فریمکو طرح اولیه آن داده شده است. لازم به توضیح است که رفتار این نوع اتصال در آیین نامه‌های موجود در کشور، همچون آیین نامه بتن ایران[3] یا مبحث نهم مقررات ملی ساختمان[4] بررسی نشده است. همچنین این موضوع نیز باید مورد توجه قرار گیرد که مطابق آیین نامه داخلی برای سیستم‌های پیش ساخته خطی(دارای تیر و ستون) اتصالات در تحلیل سازه با فرض مفصلی بودن در برابر بارهای جانبی و با قبول مدل واقعی سختی در عملکردهای دیگر سازه وارد محاسبه شوند. اتصالاتی که صلب فرض شوند، باید درجا بتن ریزی شوند یا کاملا با جزییات اتصال قاب درجا بتن‌ریزی شده، مشابه باشند. در غیر اینصورت باید مقاومت خمشی و سختی آن‌ ها در نامناسب‌ترین شرایط توسط آزمایش‌های دقیق ثابت شده باشند. در این آزمایش‌ها بخصوص باید اثر بارهای نوسانی و تغییرات داخلی سازه بر اثر جمع شدگی بتن و تغییرات دما تعیین گردند[1].
در این تحقیق، علاوه بر عملكرد لرزه‌ای مناسب این نوع اتصال صلب نیمه ‌پیش‌ساخته، به سهولت در اجرای آن با توجه به امكانات اجرایی و توانایی‌های موجود دركشور نیز توجه شده است، زیرا هر یک از دو سیستم قاب خمشی و ترکیب قاب خمشی و دیوار برشی درجاریز دچار محدودیت‌هایی می‌باشند. به دلیل امن‌تر بودن سازه‌های با درجات نامعینی بالا، اقدام به طرح و بررسی فنی و اجرایی سیستم قاب خمشی تنها بصورت نیمه پیش ساخته شده‌است. مزیت دیگر قاب خمشی تنها به جای سیستم ترکیبی قاب خمشی و دیوار برشی درجا، در مواقعی است که نتوان دیوار برشی درجا را اجرا نمود،  همانند محل بازشوها و زمان‌هایی که بحث اندرکنش بین قاب و دیوار مطرح می‌شود. از دیگر مزایای عمده این روش جدید امكان استفاده از آن در انبوه سازی و سریع سازی ساختمان‌ها می‌باشد. خصوصاً در كشور ما كه بخش عظیمی از ساختمان‌ها فاقد سیستم مقاوم خوبی در برابر زلزله هستند استفاده از این روش یک سازه امن و صحیح با مقاومت بالا را حاصل می‌كند.
2-1- اهمیت موضوع یا ارزشیابی
با وجود لرزه خیزی شدید اغلب مناطق پرجمعیت کشور و آسیب پذیری ساختمان‌های موجود در برابر زلزله، بر اساس تجربیات بدست آمده از زلزله‌های اخیر همانند زلزله منجیل، بم و همچنین زلزله های روی داده در ورزقان و خراسان شمالی، متأسفانه تاکنون توجه کافی در کشور به ساخت و ساز صحیح و اصولی صورت نگرفته است. این در حالی است که مطابق با پیشرفت‌های سال‌های اخیر جهان در امر مهندسی زلزله به ویژه پس از زلزله‌های نورثریج (آمریکا) و کوبه (ژاپن)، احداث بناهای مقاوم در برابر زلزله چندان دور از دسترس نیست. همچنان که در زلزله شدیدی همچون زلزله نورثریج در کشور آمریکا حتی یک ساختمان فولادی نیز دچار فروپاشی نشده است و تمام خرابی‌ها به صورت موضعی بوده‌اند[5].
عملکرد ضعیف ساختمان‌های موجود در کشور بالاخص سازه‌های بتنی، عمدتاً به دو دلیل علمی و فنی زیر است:
1- عدم توجه کافی به مرحله طراحی ساختمان و به خصوص پیشرفت‌های روز دنیا در زمینه صنعتی سازی و نیز مقاوم سازی‌های موجود در مقابل زلزله.
2- عدم وجود دانش فنی نزد عوامل مرتبط با امور ساخت و ساز و نیز سهل انگاری دستگاه نظارت و مهندسین ناظر.
در طراحی ساختمان‌های مقاوم در برابر زلزله انتظار می‌رود که سازه قادر به تحمل تغییر شکل‌های بزرگ و متناوب غیر ارتجاعی[1] در طول یک زلزله شدید باشد. رفتار چرخه‌ای غیر ارتجاعی یک سازه مقاوم در برابر زلزله، توسط حلقه های هیسترزیس[2] کامل و پایدار دارای

 شکل پذیری و ظرفیت استهلاک انرژی لازم جهت مقاومت در برابر زلزله تعریف می‌شوند[6]. برای رسیدن به این مطلوب، باید سازه‌هایی که در نواحی لرزه خیز طراحی می‌شوند دو معیار اصلی را ارضا کنند. آن‌ ها باید دارای سختی[3] کافی باشند تا بتوانند تغییر مکان جانبی سازه را کنترل کرده و از خرابی های سازه‌ای و غیر سازه‌ای در طول یک زلزله متوسط جلوگیری کنند. از طرف دیگر تحت اثر لرزش‌های شدید سازه‌ها باید از مقاومت و شکل پذیری کافی برخوردار باشند تا فروپاشی به وقوع نپیوندد و سازه قادر به استهلاک انرژی زیادی باشد. در چنین شرایطی خرابی‌های غیر سازه‌ای و تا حدودی خرابی‌های سازه‌ای قابل قبول می‌باشد. به عبارت دیگر سازه‌های مقاوم در برابر زلزله باید انرژی لرزه‌ای را به گونه‌ای مستهلك سازند كه سختی و مقاومت سازه به اندازه كافی محفوظ بماند تا نیروهای جانبی بتوانند به پی سازه منتقل شوند. در سازه‌های بتنی درجا ریز دو سیستم مقاوم در برابر زلزله پیشینه زیادی دارند و در سطح وسیعی مورد استفاده قرار می‌گیرند كه شامل سیستم قاب خمشی و سیستم قاب خمشی همراه با دیوار برشی میشوند.

قاب‌های خمشی كه دارای ظرفیت استهلاك انرژی بالایی به واسطه تشكیل مفاصل پلاستیك[4] در انتهای تیرها هستند اغلب بسیار انعطاف پذیر بوده و محدود كردن تغییر مكان جانبی در این سیستم به خصوص در مورد سازه‌های بلند مرتبه معضل اصلی طراحان می‌باشد[7]. از آنجا كه اتصال گیردار تیر به ستون نقش اصلی را در رفتار لرزه‌ای قاب خمشی به عهده دارد، كسب اطمینان از كیفیت و توانایی آن‌ ها بسیار حائز اهمیت است. در كشور ما متاسفانه نحوه اجرا و كنترل كیفیت سازه‌ها چندان مطلوب نیست. به عنوان مثال به دفعات مشاهده می‌شود كه در حد فاصله سقف، خاموتی در چشمه اتصال ستون قرار گرفته نشده است و یا خاموت‌های قرار داده شده در تیرها فاصله زیادی از هم دارند، بتن ریخته شده كیفیت مناسبی نداشته و یا به علت مشكلات جوی بتن ریخته شده عمل آوری مناسبی را نداشته و به مقاومت مطلوب دست پیدا نكرده است.
بنابراین در دهه اخیر مطالعات زیاد و سازمان یافته‌ای در مورد سازه‌های پیش ساخته صورت گرفته است تا هم بتوان مقاومت بسیار مناسبی را از بتن ساخته شده كسب كرده و هم رفتار مناسب لرزه‌ای را در سازه به وجود آورد كه متاسفانه دانش عمومی مهندسان طراح دركشورمان نسبت به این پیشرفت‌ها ناچیز می‌باشد، که اهمیت تحقیق و مطالعه در این زمینه را دوچندان می نماید.
3-1- تاریخچه کارها و تحقیقات قبلی
در سال 1986، Seckin و همکاران به بررسی ضعف و قوت سازه های پیش ساخته بتنی از لحاظ کفایت سازه ای پرداختند. برای این کار، یک ساختمان پنج طبقه به دو صورت قاب خمشی بتن درجا و قاب خمشی پیش ساخته مدلسازی کرده و تحت ترکیب بارهای متداول تحلیل نمودند. بر اساس نتایج بدست آمده سیستم قاب خمشی پیش ساخته از لحاظ رفتار سازه ای از قبیل میزان جذب انرژی، شکل پذیری، میرایی و مقاومت و همچنین میزان مصالح مصرفی در اسکلت ساختمان، قابل رقابت با سیستم یکپارچه بتن درجا بوده، ولی تأمین گیرایی کامل در اتصالات سازه‌های پیش ساخته بزرگترین مشکل آن ها می باشد[8].
 در سال 1997، J.F.Anderson و R.G.Dolan از دانشگاه شیکاگو به بررسی رفتار چندین نوع از اتصالات صلب در سازه های پیش ساخته بتنی برای مقایسه با رفتار اتصالات صلب در سازه های درجا ریز پرداختند. آن ها طی یک برنامه تحقیقاتی پر هزینه توسط انجمن بتن پیش ساخته و بتن پیش تنیده امریکا[1]، هشت اتصال صلب تیر به ستون پیشنهادی در دانشگاه واشنگتن را مورد مطالعه و بررسی قرار دادند. در این برنامه تحقیقاتی، اتصال ها به صورت صلیب شکل آزمایش شده، و منحنی های هیسترزیس آن ها بدست آمد. در نهایت اتصالات صلب مورد بررسی نشان می‌دادند که این اتصالات از نظر رفتار سازه ای در مناطق با لرزه خیزی بالا به خوبی می تواند انرژی ناشی از حرکت زمین را مستهلک نمایند[9].
در سال 2005، Elliott K. S. Butterworth و Heinemann به بررسی رفتار اتصالات معرفی شده تیر-ستون با بهره گرفتن از بارگذاری چرخه ای و بدست آوردن منحنی های هیسترزیس پرداختند. خرابی سازه های پیش ساخته در زلزله های گذشته نشان داده بود که اتصالات در این نوع سازه ها یکی از بحرانی ترین نقاط بوده و نیازمند دقت در طراحی و اجرا می‌باشد. در نهایت چند اتصال شکل پذیر تیر-ستون مقاوم لرزه ای ارائه شده‌اند[10].
در سال 2007، Roggers و همکارانش در دانشگاه کانتربوری به بررسی عددی نوع خاصی از اتصال پیش ساخته بتنی تیر به ستون پرداختند. هدف بررسی عددی یک نوع اتصال تیر به ستون بتنی پیش‌ساخته که رفتاری بسیار مشابه با اتصال بتنی درجاریز دارد، می باشد. در این راستا با بهره گرفتن از روش‌های اجزاء محدود و مدلسازی کامپیوتری با نرم افزار Abaqus به تحلیل غیر خطی این نوع اتصال پرداخته شده و رفتار آن با اتصال بتنی یکپارچه مشابه مقایسه گردید. در نهایت این موضوع نتیجه گیری شد که اتصالات بتنی پیش ساخته در صورت داشتن طراحی مناسب و رعایت نکات اجرایی می توانند دارای مقاومت، شکل‌پذیری و جذب انرژی مشابه اتصال بتنی یکپارچه باشند. نتایج تحلیل بر روی دو نمونه اتصال پیش ساخته و درجا در دو حالت وجود نیروهای فشاری و کششی بر روی ستون حاکی از آن است که این دو نوع اتصال به صورت مشابه عمل می کنند و تنها مقاومت نهایی اتصال درجا[2] کمی بیشتر از اتصال پیش ساخته است[11].
این پایان نامه در هشت فصل تنظیم شده که به ترتیب زیر می باشند:
بعد از ارائه فصل اول در فصل دوم، ابتدا به بررسی تاریخچه و روش طراحی سازه‌ها و عملکرد قاب های خمشی پرداخته شده است. پس از آن مفاصل پلاستیک در این نوع قاب ها بررسی شده است. سپس، سیستم سازه و اتصال طرح شده و چگونگی اجرای آن معرفی شده است. در پایان، مزیت ها و معایب سیستم نیمه پیش ساخته بتنی نسبت به سایر سیستم های سازه ای برشمرده خواهد شد.
در فصل سوم، ابتدا به نحوه بررسی عملکرد یک اتصال پرداخته شده است. برای این بررسی نیاز به روش‌های مختلف جهت محاسبه سختی و استهلاک انرژی می‌باشد، که از جمله روش‌های بررسی استهلاک انرژی نمودارهای هیسترزیس، لنگر-دوران و محاسبه عدد صلبیت بررسی می‌شود. در آخر نیز نتایج آزمایش انجام شده توسط کارشناسان ایران فریمکو بر روی اتصال صلیب‌شکل نمونه بررسی شده است.
در فصل چهارم با مدل سازی و تحلیل سه ساختمان در نرم افزارEtabs ، ابعاد اولیه مقاطع و بارهای وارده بر آن ها بدست آورده شده است.
در فصل پنجم سازه صلیب شکل را مدلسازی شده و طرح های اولیه آن در نرم افزار  AutoCADترسیم گشته، و پس از آن شرایط بارگذاری به صورت رفت و برگشتی بر روی سازه صلیب شکل مورد نظر  مورد بررسی قرار گرفته است.
در فصل ششم  ابتدا مطالعات عددی سه بعدی بر روی نمونه صلیب طرح شده انجام گرفته و سازه صلیب شکل به صورت سه بعدی در نرم افزار Abaqus مدلسازی و تحت بارهای رفت و برگشتی قرار گرفته است. در نهایت رفتار اتصال در میزان استهلاک انرژی با قطعات مختلف، بر اساس خروجی‌های نرم‌افزار مطالعه و بررسی شده است.
در فصل هفتم ابتدا سعی شده بر اساس مطالعات مختلف به ترسیم قطعه جدید اتصال پرداخته و  بار دیگر به مدلسازی سه بعدی سازه صلیب شکل با تعویض قطعه اتصال در نرم افزار Abaqus پرداخته شده است. سپس، خروجی های و منحنی های لازم بدست آورده شده، و رفتار اتصال در میزان استهلاک انرژی با قطعات جدید توسط منحنی های هیسترزیس، منحنی‌های لنگر-دوران و روابط صلبیت مورد بررسی قرار گرفته است.
 در فصل هشتم نیز نتایج عددی به دست آمده از تحلیل های غیر خطی اتصال مورد نظر، جمع‌بندی و مورد بحث قرار گرفته است.
[1] PCI
[2] Cast in Place
[1] Plastic
[2] Hysteresis Loops
[3] Regidity
[4] Plastic Hinge

:

انسان در طول حیات خود تمایل داشته است همواره با آرامش خاطر وآسودگی خیال زندگی کند . بنابرشواهد ازبدو پیدایش انسانها بطور طبیعی وغریزی نیاز به امنیت داشته اند و محل زندگی آنها در جایگاه های امن مانند بالای درختان وداخل غارها ومکان های سخت ویا غیرقابل دسترس بوده است . نیاز به امنیت از زمانی آغاز شدکه بشراز زندگی کوچ نشینی به یکجانشینی روی آورد .یعنی بطور غریزی امنیت جانی ، مهمترین ویژگی رفتار انسانی تلقی شد .زمانیکه افراد بشر یکجا نشین شدند وجایگاه ثابت پیدا کردند و کم کم با افزایش تولید محصولات کشاورزی روبرو شدند و انبارهایی را به انباشت محصول خود اختصاص دادند که نیازمند به مراقبت وحفاظت بود.این در واقع اولین گام نیاز به امنیت مالی مردم محسوب می شد(مازلو،1973: 37).

به تدریج که انسانها مورد تاخت وتاز قبایل کوچ نشین قرارگرفتند وغالبأ اموال ودارائیهایشان ازجانب مهاجمان به تاراج می رفت، وخود به عنوان برده دراین قبایل زندگی می کردند، احساس نیاز به امنیت کم کم این فکر را در بشر بوجود آورد که گروه هایی را که عموماًاز افراد قوی هیکل بودند از میان قبیله خود انتخاب کرده. واین افراد در تمام مدت سال کاری به جز حفاظت در برابر قبایل کوچ نشین ووحشی نداشتند وحقوق ودستمزد آنان را مردم تقبل می کردند تا اینها درمواقع اضطراری نگهبانان آنان باشند. که می توان گفت تقسیم کاروپیدایش شغل حرفه ای از این زمان شروع شد وبه این ترتیب کم کم دولتها که حافظ جان ومال مردم بودند شکل گرفت ودفاع از حریم سرزمینی وایجاد نظم در میان جمع بوجود آمد. درواقع انسان ابتدا به فکر امنیت جان وبعد امنیت اجتماع محلی یا خویشاوندی افتاد.

مهمترین گام را درجهت مطالعه و پژوهش درزمینه خاص احساس و نیاز به امنیت انجام داد که به عنوان یک عنصراساسی درجامعه به این موضوع پرداخت .

ازآنجا که نیاز به امنیت در سلسه مراتب نیازها در تئوری مازلودر مرحله دوم قرار دارد و این نیاز چنان برای بشر مهم تلقی شده است که

 بلافاصله  بعد از اینکه نیازهای اولیه و یا بنیادی خود را برآورده کرد و سرپناهی امن مهیا نمود ، باید جایگاهش را حفظ کند و نیز احساس امنیت کند . اما همچنان که به طور تجربی با مسائل نا امنی هنگام استراحت وخواب روبرو شد ، احساس نیاز به محافظت شدت یافت وپایه های اولیه مراقبت توسط دیگران زمینه سازی شد تا اینکه به طور تجربی نیروهای توانمند تر از افراد عادی در جامعه شناسایی شد و به صورتهای متفاوت و با وسایل مختلف به مراقبت از افراد واموال جامعه پرداختند(منبع قبلی:( 42.

1-2) بیان مسأله:

مسأله تامین امنیت داخلی در جمهوری اسلامی ایران به موجب قانون اساسی كشور بر عهده نیروی انتظامی است ، چرا كه نیاز به امنیت از قدیمی ترین نیازهای انسان به حساب می آید و شاید درهیچ برهه ای از تاریخ ، انسان فاقد این نیاز نبوده و برای تأمین و ارضای آن هرگز بیكارننشسته است . با توجه به اهمیتی كه موضوع فوق دارد تحقیق حاضر به دنبال تأثیرعملكرد پلیس و احساس امنیت اجتماعی مردم از آن است.امنیت ، احساس آرامش و اطمینان همه جانبه است به حال و آینده به نحوی كه هیچگونه نگرانی وجود نداشته باشد.

جدای از مفهوم عمومی امنیت كه مصونیت كامل در مقابل هرگونه تهاجم است و در راستای مسئولیتهای جمعی كلیه افراد و سازمانها قرار می گیرد . این مفهوم داری سطوحی گوناگون است كه امنیت اجتماعی از آن جمله است كه در حد واسط امنیت فردی و ملی قرار می گیرد و امنیت اجتماعی كه برقراری امنیت را درچارچوب گروه های اجتماعی و نحوه ارتباط و تعامل میان آنها جستجو می كند چشم انداز نوینی درمورد امنیت بوده كه درآن مؤلفه های اجتماعی در تكوین و استقرار و استمرار آن نقش برجسته ای دارند.

پلیس 110 بعنوان یک مركز كنترل ، هدایت و سازماندهی ارتباطات و عملیات ، یكی از نهادهای نیروی انتظامی محسوب می شود كه یک تحول بزرگ و اساسی در نظام خدمات انتظامی كشور است(محمدزاده،1381:5).

امنیت ابعاد مختلفی چون امنیت جانی ، امنیت مالی ، امنیت شغلی، امنیت عاطفی، امنیت  اخلاقی و سیاسی دارد.

امنیت جانی یعنی تضمین جسم و جان افراد در برابر خطرها و آسیب هایی كه مانع حیات   می شود و امنیت مالی یعنی تضمین داراییهای مردم از سرقت و دزدی ، كه  قتل ، آدم ربایی، تصادفات ، فحشاء ، سرقت ، مشاجرات و درگیری های خیابانی ، تولید و پخش مواد مخدر از مهمترین این دو بعد امنیت می باشد(خوش فر،1379: 147).

در دنیای امروز و حتی در قرن اخیر اطلاع رسانی ،آگاهی دادن ، بالابردن قدرت شناخت و تشخیص مردم ازمهمترین و اساسی ترین روش های دولتها ، سازمانها و شركتها برای رسیدن به اهداف مختلف است .

واقعیت این است كه مجرمین هدفهای خود را بر اساس اطلاعاتی برآورد و انتخاب می كنند كه این اطلاعات اغلب از طرف مردم عادی نادیده گرفته می شود . بسیاری از اوقات ، بزهكاران از غفلت و بی توجهی مردم سوء استفاده می كنند . عدم آگاهی مردم از قوانین و مقررات می تواند زمینه فعالیت مجرمین و بزهكاران را بیشتر كند و با توجه به اهداف فوق الذكر و اینكه نقش پلیس در زندگی مردم نقشی حیاتی و مؤثراست ، ایجاد رابطه ای پویا و متقابل بین شهروندان و پلیس به ایجاد محیط امن كمك زیادی می كند. لذا بررسی نقش عملكرد پلیس بر احساس امنیت مردم می تواند در شناخت نیازهای مردم درحوزه های مختلف و نقاط ضعف و قوت آن مؤثر باشد .

پژوهشگر در انتظار آن است که بداند ناامنی چگونه بوجودمی آید؟ ناامنی حاصل خلأ چه مولفه هایی است؟

احساس امنیت و امنیت دو مقوله درهم تنیده ولی جدا از هم هستند. چرا كه ممكن است در جایی امنیت باشد ولی بنا به دلائلی مردم احساس امنیت نكنند و یا بالعكس . دراین تحقیق نیز برآنیم كه بدانیم جامعه آماری مورد نظر در محل زندگی خود احساس امنیت می  كنند؟ و درک و نگرش عامه مردم (پاسخگویان) نسبت به احساس امنیت و عملکرد پلیس چگونه است ؟

اساساً انسان موجودی برنامه­دار است. او خودآگاه یا ناخودآگاه برای فعالیت­ها و تعاملات فردی و اجتماعی خود پیش­نگری می­ کند. شاید به­توان گفت قسمت قابل توجهی از این رفتارها به طور ناخودآگاه برنامه ­ریزی می­ شود. لکن وقتی­که درتعاملات و مناسبات با دیگران اعم از خانواده، مدرسه، سازمان، دانشگاه گام می­نهیم؛ برای برقراری یک ارتباط مؤثر به افکار و پیش نگری­های خود نظم و انسجام می­بخشیم، این ساده ترین و ابتدایی­ترین نمود برنامه ­ریزی در زندگی است.

وقوع تغییرات مداوم و اغلب غیر قابل پیش بینی در سازمان­ها، و محدودیت امكانات و منابع، امكان اقدام و فعالیت در عرصه ­های مختلف زندگی را بسیار مشكل نموده ونیاز به برنامه ­ریزی­های دقیق و كارشناسانه را تا سطح یک نیاز حیاتی بالا برده است. این امر مستلزم شناخت وضعیت فعلی ، نگاهی جامع و در عین حال كاربردی از اهداف بلندمدت و كوتاه مدت است. به دلیل ماهیت متغیر و پویایی حركت های طبیعی و اجتماعی، بدون آشنائی به گذشته افراد، سازمان­ها، جوامع و ترسیم روند تغییرات را،غیرممكن­می­نماید. فرمایش گهربار امام علی)ع([1]، لزوم و اهمیت شناخت مبداء حركت، در كنار وضعیت فعلی و مقصد نهائی به خوبی تبیین شده است، آنجا كه می فرماید: خدا رحمت كندآن كس را كه می داند از كجاست، در كجاست و به کجا می رود.

در قرآن مجید[2] نیز تغییر وضعیت موجود و رهائی از نواقص، موانع و انواع تاریكی­ها، و ارتقاء انسان و ورود او به عوالم نورانی و در یک كلام، هدایت انسان، به­عنوان رسالت عظیم انبیاء عظام، تحت برنامه­ای مدون و در قالب كتاب مطرح شده است: كتاب انزلنا­ه الیک لتخرج الناس من الظلمات الی النور باذن ربهم الی صراط العزیز الحمید.

زمانی که با پدیده­ای به نام سازمان(دانشگاه) با رسالت و اهداف خاصی روبرو هستیم،برنامه ­ریزی نمودی عینی­تر، با ارزش­تر و حساس­تر پیدا می کند، تحقق اهداف سازمانی مستلزم به کارگیری منابع لازم اعم از مادی،مالی، انسانی و اجتماعی است.انجام بهینه به کارگیری­این منابع و در نتیجه حصول اهداف سازمان در سایه برنامه ریزی امکان پذیر می­گردد. با گسترش و پیچیدگی سازمان­های بشری، برنامه ­ریزی نیز به تدریج شکل های مختلفی به خود گرفت، به عبارت دیگردر توسعه مناسبات اجتماعی و بروز نیازهای متعدد بشر،سازمان­ها خود را در پیش بینی آینده اجتناب ناپذیر دیدند. لذا به تدریج شکلی از برنامه ریزی به نام برنامه ریزی استراتژیک یا جامع بوجود آمد. از دلائل روی آوردن به برنامه ریزی استراتژیک،تحولات ،دگرگونی­ها و تغییرات پرشتاب محیط سازمان­هاست  و در گذشته تغییرات و تحولات به گستردگی الان نبوده و مدیران می توانستند هدف­ها­ی آینده را بر اساس گذشته تنظیم نمایند. اما اکنون، تجربه گذشته لزوماً راه مطمئنی برای آینده نیست و مدیران باید با مدد گرفتن از برنامه ­ریزی استراتژیک، استراتژی­ های آینده سازمان را طوری طراحی کنند که متناسب با موقعیت و شرایط آینده باشد. توجه به این مهم به مدیران کمک می­ کند تا در مقابل تغییرات و تحولات فردا مجهز باشند و تصویری روشن از سازمان و هدف­های آن داشته باشند و فعالیت­های سازمان را در لوای استراتژی واحدی هماهنگ نمایند.

بدون تردید آینده متعلق به کسانی است که بر روی چالش­ها و مسائل جاری وآتی مجموعه سازمانی خود با همه توان، همت و تلاش خستگی‌ناپذیر کار می‌کنند و کلیه منابع و امکانات بالقوه و بالفعل را برای رویارویی با چالش­های جدید به خدمت می‌گیرند. اقدام برای تدوین برنامه‌ریزی راهبردی شرایطی را فراهم می‌سازد که سازمان می‌تواند در جهت افزایش اعتبار، امکان بقاء، رشد و بالندگی دراز‌مدت خود از یک سوء و کاهش مخاطرات و تهدیدات محیطی از سوی دیگر، اهتمام ورزد.

در این راستا پژوهش پیش رو درصدد است با بهره­ گیری از روش­ها و مدل­های علمی،  طراحی برنامه ­ریزی استراتژیک با بهره گرفتن از تحلیل نقاط قوت،  ضعف،  فرصت­ها و تهدیدات، حوزه پژوهش و فناوری دانشگاه ارومیه را با انتخاب استراتژی مناسب در جهت رشد و بالندگی در عرصه ­های داخلی و بین المللی یاری نماید.

در این تحقیق، بطور ویژه اسناد بالا دستی(سند چشم­انداز، نقشه جامع علمی، سند تحول راهبردی علم وفناوری)، مطالعات تطبیقی و بهره­مندی ازنظرات نخبگان وخبرگان دانشگاه مد نظر قرار گرفته است. رسالت اصلی دانشگاه تربیت نیروی انسانی متخصص مورد نیاز جامعه، ترویج و ارتقاء دانش، گسترش تحقیق و فراهم نمودن زمینه مساعد برای توسعه كشور است. یكی ازعلل بسیار مهم رشد، تعالی­و پیشرفت جوامع بشری، فراگیری علوم كاربردی است. از این رو حركت­های عملی در كشور ما باید در جهت ایجاد هماهنگی هرچه بیشتر خط­مشی مراكز آموزش عالی با نیاز و تقاضای جامعه باشد.

امید است، این تحقیق بتواند توجه مدیران حوزه پژوهش و فناوری را به طور اخص و سایران مدیران آموزش عالی را به طور اعم به تشخیص صحیح، تصمیم درست و اقدام به جا در سایه تفکر و برنامه ریزی، جلب نماید.

1. 1. نهج البلاغه خطبه154

1. 2. سوره ابراهیم آیه 1

مدیریت زنجیره تامین[1]، یکی از رایج ترین عناوین مورد بحث در ادبیات کسب و کار
می باشد. این یک اصل اساسی برای سازمان هاست که یک مزیت رقابتی پایدار برای پیشرو ماندن در بازار ایجاد نمایند. نیاز به انسجام و یکپارچگی عناصر مختلف در مدیریت زنجیره تامین، برای بیشتر شرکت ها به عنوان یک عامل مهم جهت رقابتی ماندن شناخته شده است. همانطور که شرکت های بیشتر و بیشتری از عملکرد زنجیره تامین خود آگاه می شوند، هماهنگی و انسجام عوامل مختلف در مدیریت زنجیره تامین در کسب مزیت رقابتی حیاتی می شود.امروزه با پیشرفت صنایع تولیدی و وجود رقابت شدید جهانی بین شرکت­ها و کمپانی­ها، کوتاه­تر شدن چرخه عمر کالا، زمان مورد نیاز برای بازاریابی و نیازهای متفاوت مشتریان در نقاط مختلف و فواصل مختلف از محل تولید، شرکت های توزیع کالاها و مواد اولیه و حمل و نقل بر آن شده ­اند که کارایی و بهره­وری سیستم­های خود را بهبود بخشند. سیستم­های توزیع و حمل و نقل باید قادر به توزیع محصول با کمترین هزینه و در کمترین مدت ممکن باشند تا محصولات به موقع به مشتریان تحویل داده شوند.در سیستم­های تولیدی و جریان­های کارگاهی ودر خطوط تولید و مونتاژ کالاها و محصولات لزوم برنامه ­ریزی صحیح و اقتصادی با کمترین هزینه و زمان سیکل تولیدی برای حداکثر شدن مقدار تولید و توانایی پاسخگویی به موقع به نیاز مشتریان در بازارهای رقابتی امروز به چشم می خورد.

به طور کلی، لزوم کاهش هزینه­ های تولیدی شرکت­ها و کمپانی­ها در سیستم های تولیدی کارشناسان و برنامه­ ریزان سیستم­های تولیدی

 را بر آن داشته است تا در جهت هر چه کمتر کردن هزینه­ های مواد و افزایش سطح تولید و بهره­وری از بهترین زمان­بندی و توالی عملیات[2] ممکن استفاده نمایند.

1-2- بیان مسأله

کسب و کار کامل تولید، از استخراج مواد خام به سمت تولید در مراحل مختلف در زنجیره تامین تا مشتریان نهایی،گواه بر نیاز رو به افزایش به رفتار کارا به خاطر رقابت افزایش یافته و حاشیه سود کاهش یافته است. کل زنجیره تحت تاثیر واقع شده و بنابراین از فقط چند دهه قبل، هم عاملان تولید و هم تامین کنندگان خدمات در صنعت حمل و نقل در حال روبرویی با موقعیتی چالش برانگیز می باشند. در این موقعیت شرکتهای زیادی مجبور شده اند تمرکزشان را از بهینه سازی تجارت شخصی خود به برنامه ریزی برای سود کل زنجیره، تغییر دهند.بنابراین رقابت امروزی به جای عاملان مستقل، بین زنجیره های تامین می باشد که این منجر به تشریک مساعی رو به افزایش بین عاملان در یک زنجیره تامین شده است.

بیشتر فعالیت ها در زنجیره تامین دارای وابستگی درونی اند دریک بخش مدیریت زنجیره­ تامین بر عملکرد سایر فرایندها تاثرگذار است. مدیریت موجودی و حمل و نقل دو محرک کلیدی زنجیره تامین هستند. تشریک مساعی این دو محرک که اغلب به عنوان مسائل مسیریابی موجودی شناخته می شود در بهبود زنجیره تامین موثر است.در این تحقیق زنجیره تامین شامل تعدادی تامین کننده، تعدادی کارخانه و مراکز توزیع می باشد و مدل برنامه ریزی خطی برای ماکزیمم کردن سود مورد انتظار کارخانجات تولیدکننده محصولات لبنی(محصولات با عمر کوتاه یا فاسد شدنی) با محدودیت پنجره زمانی ارائه شده است.در ادامه بعنوان مطالعه موردی مدل تدوین شده در کارخانه پرتودانه خزر( تولید کننده انواغ روغن و مارگارین) واقع در شهرک صنعتی بهشهر پیاده سازی شده است.

[1] Supply Chain Management (SCM)

[2] Sequencing Operations

در چهار دهه گذشته، کانتینرها به عنوان ابزار مناسب و ضروری بسته بندی بار از جایگاه ویژه ای در حمل و نقل بین المللی از طریق دریا برخوردار شده اند. با افزایش فزاینده کانتینری سازی، تعداد پایانه های کانتینری در بنادر دریایی و رقابت میان آنها بسیار چشمگیر شده است . امروزه بدون استفاده ثمربخش و کارآمد از فن آوری اطلاع رسانی و روش های بهینه سازی، نمی توان به عملیات کانتینری اندیشید. اخیرا بنادر برای بهبود کارایی جابجایی کانتینر ها با چالش های بزرگی مواجه شده اند. بنابراین چگونگی بهبود کارایی سرویس و همچنین کاهش هزینه ها مساله اساسی در اینگونه بنادر می باشد. به طور کلی برای این کار دو رویکرد  وجود دارد : اولی افزایش تعداد تجهیزات بارگیری و تخلیه، دومی اتخاذ بهینه ترین برنامه عملیاتی.

مدلسازی سیستم های پیچیده مانند سیستم های تولیدی، زنجیره تامین و ترمینال های کانتینر با بهره گرفتن از معادلات جبری کار بسیار دشواری است. شبیه سازی گسسته پیشامد ابزار مفیدی برای ارزیابی عملکر این سیستم ها می باشد. اگرچه شبیه سازی فقط یک طرح داده شده را ارزیابی می کند و هیچ تابع بهینه سازی ارائه نمی کند. بنابراین نیاز است که شبیه سازی و بهینه سازی باهم ادغام شوند. بهینه سازی شبیه سازی فرایند پیدا کردن بهترین مقدار از متغیرهای تصمیم سیستم است که عملکرد آن توسط خروجی های شبیه سازی ارزیابی می شود.

اهداف اجرای این پروژه عبارتند از:

• ادغام مناسبی از شبیه سازی و بهینه سازی.

• کمک گرفتن از رویکرد “چه می شود-اگر” در مساله با بهره گرفتن از شبیه سازی.

• پیاده کردن مدلی که دربرگیرنده تمامی اجزای سیستم باشد و بتواند تمامی عملیات را شبیه سازی کند.

• تعیین تاثیر عوامل موثر بر عملکرد سیستم

• کمک به تصمیم گیرنده با ارائه سناریو های مختلف و نتایج مربوط به هریک.

1-2- ضرورتهای انجام تحقیق:

براساس نمودارهای ارائه شده توسط UNCTAD1، تجارت از طریق حمل و نقل کانتینری در سالهای 2003 تا 2025، از میانگین رشد سالانه 32/5 درصدی برخوردار خواهد بود. امروزه اکثر محموله های بین المللی در بنادر دریایی، در کانتینرها قرار گرفته و جابجا می شوند. اخیرا رقابت شدید بین بندرهای مختلف به ویژه در آسیا و اروپا باعث شده است تا بنادر مختلف به سمت فرآهم آوردن امکانات و تسهیلات بیشتر و بهبود عملیات و کاهش هزینه ها حرکت کنند[8].

اخیرا در بیشتر مقالات از مدل های برنامه ریزی (scheduling) برای مدلسازی عملیات استفاده کرده اند. اما در چنین مسائل پیچیده ای

 تنها با بهره گرفتن از مدل های ریاضی نمی توان به جواب بهینه رسید. از این رو اخیرا استفاده از شبیه سازی روبه افزایش است. در این پروژه ابتدا مدل ریاضی و شبیه سازی مربوط به مساله طراحی شده و سپس برای اجرا ابتدا مدل شبیه سازی را با بهره گرفتن از نرم افزار مربوطه اجرا نموده و به یک جواب اولیه برای مدل ریاضی خود می رسیم. سپس با بهره گرفتن از این جواب و تکنیک های فراابتکاری به حل مدل ریاضی می پردازیم. در هر مرحله جوابها را با مراحل قبلی مقایسه می کنیم. اگر جوابهای بدست آمده نسبت به مراحل قبلی بهتر بودند الگوریتم متوقف می شود درغیراینصورت دوباره مدل شبیه سازی را این بار با جوابهای جدیدتری که از حل مدل ریاضی بدست آمده اجرا می کنیم.

فرضیات این مساله که باعث تمایز در مدل سازی می شود مربوط به موارد زیر می باشد:

• نوع تخصیص لنگرگاه به هر کشتی: به این معنی که کشتی های ورودی به چه ترتیب در صف لنگرگاه قرار گیرند و چه نوع کشتی هایی با چه نوع محصولاتی دارای اولویت برای ورود هستند.

• تعداد لنگرگاه: کاملا واضح می باشد. بسته به ابعاد مساله، تعداد بهینه لنگرگاه قابل محاسبه است.

• تعداد جرثقیل اسکله: هر چه تعداد جرثقیل بیشتر باشد هزینه و بیکاری نیز بیشتر خواهد شد اما زمان انجام عملیات کمتر می شود. در این مسائل یکی از عوامل مهم تعیین تعداد بهینه جرثقیل اسکله می باشد که تا به حال تحقیقات زیادی به این مساله پرداخته اند و با روش های مختلف سعی در تعیین تعداد بهینه این جرثقیل ها نموده اند.

• زمان بندی جرثقیل های اسکله و الویت آن ها برای انجام عملیات

• سیاست تعمیر و نگهداری مربوط به جرثقیل های اسکله

• تعداد کامیون ها یا تریلرهای محوطه: وظیفه تریلرها همانطورکه گفته شد جابجایی کانتینر ها از کشتی به انبار یا برعکس می باشد. تعیین تعداد بهینه تریلر بسته به ابعاد مساله قابل محاسبه می باشد.

• زمان بندی و الویت انجام عملیات برای تریلرها

• مکان یابی محل انبار

• نحوه ذخیره کردن کانتینرها در انبار: نحوه انبار کردن کانتینرها بسته به نوع محصولی که در کانتینر می باشد،زمانی که کانتینر باید از ترمینال خارج شود یا بسته به پر یا خالی بودن کانتینر می تواند متفاوت باشد. اتخاذ تصمیم مناسب برای این موضوع می تواند باعث تسریع در انجام عملیات و نیز کاهش هزینه ها شود.

• تعداد جرثقیل های محوطه: این جرثقیل ها نسبت به جرثقیل های اسکله از حجم کوچکتری برخوردارند و برای تخلیه یا بارگیری کانتینرها از تریلرها مورد استفاده قرار می گیرند.

مساله برنامه ریزی ترمینال شامل متغیرها و محدودیت های متفاوتی است. بنابراین برای غلبه بر پیچیدگی های مساله باید غیرقطعی بودن و فاکتورهای احتمالی را در نظر گرفت. بنابراین اخیرا شبیه سازی به طور گسترده در این گونه مسائل استفاده شده است. مدل های شبیه سازی گسسته پیشامد(DES) برتری هایی نسبت به مدل های ریاضی بهینه سازی دارند که شامل: پوشش محدودیت های مدل های ریاضی، پشتیبان از کامپیوتری کردن سیاست ها و استراتژی ها و قابل فهم کردن آن ها و کمک کردن به تصمیم گیرنده در تصمیم گیری های روزانه با بهره گرفتن از رویکرد “چه می شود-اگر” (What-if).

اگرچه شبیه سازی فقط یک طرح داده شده را ارزیابی می کند و هیچ تابع بهینه سازی ارائه نمی کند. بنابراین نیاز است که شبیه سازی و بهینه سازی باهم ادغام شوند. بهینه سازی شبیه سازی فرایند پیدا کردن بهترین مقدار از متغیرهای تصمیم سیستم است که عملکرد آن توسط خروجی های شبیه سازی ارزیابی می شود. وقتی نیاز به بهینه ساختن عملیات می باشد، ابتدا مدل شبیه سازی طراحی می شود سپس مدل بهینه سازی ساخته می شود تا پارامترهای مدل شبیه سازی را بهینه کند. آماده سازی متغیرهای ورودی و خروجی مانند جواب اولیه، محدودیت های متغیرهای تصمیم، تابع هدف و زمان تکرار شبیه سازی از مدل بهینه سازی استخراج می شود. برای انجام این کار، الگوریتم بهینه سازی باید یک جواب شدنی ایجاد کند و آن را به شبیه سازی منتقل می کند و شبیه سازی شروع می شود. سپس نتایج شبیه سازی به مدل بهینه سازی برمی گردد. بر طبق نتایج بدست آمده، الگوریتم بهینه سازی به سمت یک جواب بهینه پیش می رود و یک مجموعه جدید از جواب ها ایجاد می کند. این چرخه تکرار می شود تا معیار توقف برآورده شود. سرانجام متغیرهای تصمیم بهینه شده و بهترین مدل برنامه ریزی بدست می آید[2].