استفاده از گیاهان دارویی به قدمت عمر انسان بر می گردد، اما استفاده صحیح از گیاهان دارویی مشروط به وجود اطلاعات دقیق و علمی در مورد آنهاست. اولین گام در این راستا جمع آوری و شناسایی گیاهان دارویی است و از آنجایی که انسان جزئی از طبیعت است به طور مسلم برای هر بیماری طبیعت گیاه مداوای آن را عرضه کرده است و باید گفت انسان تنها با داروهای شیمیایی مداوا نمی شود.
تعداد بیشماری از گونه های گیاهی موجود در سرتاسر دنیا جز گیاهان دارویی محسوب می شوند. ایران از لحاظ آب و هوایی و موقعیت جغرافیایی در زمینه رشد گیاهان دارویی یکی از مهمترین مناطق جهان به حساب می آید و در گذشته هم منبع تولید ومصرف گیاهان دارویی بوده است و دانشمندان ایرانی مانند : ابوریحان بیرونی و ابو علی سینا کتابهای مفصلی را در مورد این گیاهان نوشته اند.
گیاهان دارویی به دلیل دارا بودن طبیعتی سازگار با خلقت بشر هیچگونه عوارضی ایجاد نمی کنند البته باید این را به یاد داشته باشیم که داروهای شیمیایی نیز به تقلید مواد موثره گیاهان دارویی ساخته می شوند، طبیعت این مخزن پر از دارو، افقهای تازه ای را برای جامعه پزشکی و داروسازی گشوده است .
ریواس از گیاهان خوراکی و دارویی مناطق سردسیری است که در ایران در نواحی زاگرس به خصوص در دامنه های سرسبز دنا به وفور دیده می شود که علاوه بر مصرف خوراکی و تهیه انواع شربت، ترشی و دسر قسمت های مختلف این گیاه برای درمان بیماریهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرد .(4,6)
1-1-ریواس
ریواس با نام انگلیسی Rhubarb گیاهی است علفی, چند ساله با ریشه ضخیم و گوشتی است. ریواس بومی نواحی آسیای مرکزی و شمالی است ودر نواحی سردسیر جهان می روید, بنابر این گیاهی است سرمادوست وقسمت زیر زمینی آن در مقابل سرما و خشکی مقاوم است.
نام علمی این گونه ای که در این تحقیق مورد بررسی قرار می گیرد Rheum persicum L. می باشد و از تیره علف هفت بند می باشد. برگهای ریواس بسیار پهن, زبر و خشن می باشد وگاه پهنای برگ به بیش از 70 سانتی متر می رسد. در سالهایی که بارندگی خوب باشد ارتفاع ساقه های گل دهنده ممکن است به 50 تا 80 سانتی متر برسد.
میوه آن فندقه 3 پهلو با زاویه برجسته و باله مانند به طول 5 تا 10 میلیمتر و به رنگ قرمز خونین می باشد. گل های آن نر و ماده وریز اندکه با یک پایک نازک به انتهای ساقه چسپیده ان و حالت خوشه ای دارند.(5, 36)
شکل 1-1 گیاه ریواس
1-1-1- طبقه بنی علمی ریواس
فرمانرو : گیاهان
دسته : گیاهان گلدار
رده : دو لپه ای ها
راسته : میخک سانان Caryophyllales
تیره : هفت بندان Polygonaceae
سرده , Rheum
1-1-2- گونه های ریواس
جنس Rheum دارای 50 حدود گونه در سطح جهان و 3 گونه , Rheum ribes ، Rheum Persicum و Rheum turkestanicum (چند ساله) در ایران است .
که نمونه مورد بررسی ما Rheum persicum می باشد که از دامنه زاگرس از منطقه دنا جمع آوری شده است.
1-1-3- ترکیبات اصلی ریواس
ریواس سرشار از ویتامینهای A ,B و C می باشد. فلاونوئیدها, تانن ها, آنتراکوئینونها, کلسیم, فیبر, گلیکوزیدها, Aloe-emodin , Rhein , Chrysophanol نیز از دیگر ترکیبات فلاونوئیدها می باشند.(23, 27)
1-1-4- خصوصیات فارماکولوژیکی ریواس
1-2- قلب
قلب یا دل اندام ماهیچه ای است که مسئول پمپ خون به شریانها بوسیله حرکات ضرباندار متناوب است وبه این صورت خون را به همه نواحی ارسال می کند.
قلب در اصل از 2 پمپ جدا از هم تشکیل شده است :
قلب راست که خون را به ریه ها پمپ می کند .
قلب چپ که خون را به اندامهای محیطی پمپ می کند.
هر یک از این 2 قلب مجزا از 2 حفره قلب مجزا , از 2 حفره ضرباندار به نام های دهلیز و بطن تشکیل شده است.
دهلیزها به منزله پمپ اولیه و ضعیف عمل می کنند که حرکت خون را به درون بطن ها تسهیل می نمایند.
بطن ها هم نیروی اصلی لازم را برای فرستادن خون به , (1) جریان خون ریوی توسط بطن راست یا (2) جریان خون محیطی توسط بطن چپ را فرآهم می کنند.
قلب انسان در سمت چپ بدن در ناحیه سینه ای 0 (توراسیک) قرار دارد و به گونه ای قرار گرفته است که راس (apex) آن به سمت چپ و پایین قرار می گیرد.
قلب انسان به طور متوسط 70 بار در دقیقه می تپد.(2)
1-2-1- عضله قلب
قلب از 3 نوع عضله اصلی تشکیل شده است که شامل عضله دهلیزی , عضله بطنی و فیبرهای عضلانی ویژه تحریکی – هدایتی هستند .
عضله قلب مانند عضله اسکلتی مخطط است ولی دوره انقباض عضله قلب خیلی طولانی تر است زیرا پتانسیل عمل در عضله قلب تقریبا در اثر باز شدن 2 نوع کانال بوجود می آید :
تفاوت اصلی عضله قلبی با عضله اسکلتی مربوط می شود به همین کانالهای نوع دوم و تفاوت اینها با نوع اول این هست که این کانالها آهسته تر باز می شوند و مهمتر اینکه این کانالها به مدت چند دهم ثانیه باز باقی می ماند که در طی این مدت مقدار زیادی از هر دو یون کلسیم و سدیم وارد فیبر عضلانی می شوند و بدین ترتیب دپلاریزاسیون را برای مدت طولانی حفظ می نمایند و موجب ایجاد کفه در پتانسیل عمل می گردند.
دومین تفاوت عضله اسکلتی با عضله قلبی که تا حدودی مسئول طولانی شدن پتانسیل عمل و ایجاد کفه در عضله قلبی می شود این است که بلافاصله بعد از شروع پتانسیل عمل نفوذپذیری غشای سلول قلبی به پتاسیم حدود 5 برابر کاهش می یابد در حالی که در عضله اسکلتی این چنین نیست .(2)
عضله قلب به عنوان سنسیشیوم عمل می کند, سنسیشیوم یعنی واحد یکپارچه ای متشکل از تعداد زیادی سلول که دیواره سلولی بین آنها وجود ندارد, ولی قلب سنسیشیوم واقعی نیست بلکه از نظر عملکردی مثل سنسیشیوم عمل می کند. بدین سبک که در بین آنها اتصالات منفذدار تشکیل می شود که تقریبا به طور کامل امکان انتشار یون ها را فرآهم می کنند یعنی وقتی که یک محرک به هر قسمتی از عضله قلب اعمال می شود باعث انقباض کل عضله قلبی می شود.(2)
سیستم لوله های عرضی (T) سلول های میوکارد, در مبادله مواد بین مویرگ و سلول میوکارد شرکت می کند. همانند عضله اسکلتی وقتی یک پتانسیل عمل از غشای عضله قلب می گذرد, پتانسیل عمل درون فیبر عضله قلب می گذرد, پتانسیل عمل توبولهای T نیز به نوبه خود بر روی غشای توبول های طولی سارکوپلاسمی اثر می کنند و موجب آزاد شدن مقدار زیادی یون کلسیم از شبکه سارکوپلاسمی به درون سارکوپلاسم عضله به صورت آنی می گردد, سپس یونهای کلسیم در عرض چندین میلی ثانیه به درون میوفیبریل ها انتشار می یابند و واکنش های شیمیایی روی هم لغزیدن اکتین و میوزین را کاتالیز می کنند که این عمل موجب انقباض عضله می شود.
مدت انقباض عضله قلب چند میلی ثانیه بعد از آغاز پتانسیل عمل شروع می گردد و تا چند میلی ثانیه بعد از پایان پتانسیل عمل ادامه می یابد, به مدت زمان شروع یک ضربان تا شروع ضربان بعدی چرخه قلبی می گویند.
چرخه قلبی از یک دوره زمانی استراحت به نام دیاستول که طی آن قلب از خون پر می شود و یک دوره انقباضی به نام سیستول تشکیل می شود که طی سیستول خون با فشار به عروق سیستمیک و ریوی پمپ می شود.
1-3- اندوتلیوم و عضله صاف عروق
اندوتلیوم لایه نازکی از سلول هاست که لایه داخلی عروق را پوشانده است. بافت اندوتلیال از نوع بافت اپی تلیومی می باشد که تخصصی تر شده است.
سلول های اندوتلیال بین خون موجود در عروق و لایه های میانی (مدیا) و ادوانتیس (Adventitia) عروق خونی قرار گرفته و یک اندام بزرگ و مهم را تشکیل می دهد این سلول ها به تغییرات جریان خون, کشش و مواد مختلف موجود در گردش خون و مدیاتورهای التهابی پاسخ می دهند.
این سلولها تنظیم کننده های رشداند و مواد موثر بر عروق ترشح می کنند که مهمترین آنها نیتریک اکساید و اندوتلین می باشند. عضله صاف دیواره عروق خونی یکی از عضلات صاف احشایی است که در تنظیم فشار خون و هیپرتانسیون اهمیت خاصی دارد. انقباض عضلات صاف عمدتا با مکانیسم فسفریلاسیون زنجیره سبک میوزین صورت می گیرد.
تون عضلات صاف عروق می تواند تحت تاثیر فعالیت اعصاب اتونوم یا مواد مترشحه از اندوتلیوم عروق افزایش یا کاهش پیدا کند.(3)
1-4- عوامل تعیین کننده فشار خون شریانی
در واقع فشار خون به معنای نیرویی است که بر واحد سطح دیواره رگ وارد می شود و برحسب میلی متر جیوه محاسبه می شود وقتی گفته می شود فشار داخل رگ 100 میلی متر جیوه است, یعنی نیرویی که اعمال می شود می تواند ستون جیوه را 100 میلی متر بر خلاف جهت جاذبه زمین بالا ببرد.
فشار شریانی را می توان به صورت فشار متوسط شریانی تعریف کرد که میانگین فشار در طول زمان است, ویا می توان به صورت فشار شریان سیستولی ( فشار حداکثر) ویا فشار دیاستولی ( فشار حداقل ) در سیکل قلبی تعریف کرد.
اختلاف فشار بین سیستول و دیاستول را فشار نبض می گویند.
عوامل تعیین کننده فشارخون شریانی به 2 دسته عوامل فیزیکی و فیزیولوژی تقسیم می شوند.
2 عامل فیزیکی عبارتند از :
حجم مایع ( یعنی حجم خون ) در سیستم شریانی, که توسط حجم ضربه ای تعیین می شود و ویژگی های حجم پذیری سیستم ( کمپلیانس ) و عوامل فیزیولوژیک شامل برون ده قلب ( که برابر است با ضربان قلب * حجم ضربه ای ) و مقاومت محیطی می شود.
شکل 1-2 عوامل کنترل کننده فشار خون
1-5- فشار متوسط شریانی
فشار متوسط شریانی (MAP ) عبارتست از متوسط فشار در در تک تک لحظات یک دوره زمانی. فشار میانگین معادل با متوسط فشار های سیستولی و دیاستولی نیست, بلکه در حالت استراحت به فشار دیاستولی نزدیک تر است چرا که فاز دیاستولی چرخه قلبی نیز نسبت به فاز سیستولی زمان بیشتری را به خود اختصاص می دهد و تقریبا دو برابر فاز سیستولی است. هنگام فعالیت های ورزشی با توجه به افزایش ضربان قلب, طول فاز دیاستولی کاهش می یابد و MAP به فشار سیستولی نزدیک تر می شود. و MAP تحت تاثیر 2 عامل فیزیکی شامل حجم خون و کمپلیانس شریانی قرار دارد و بر اساس رابطه زیر محاسبه می شود.(1, 34)
(فشار دیاستول – فشار سیستول)3/1+ فشار دیاستول = فشار متوسط شریانی
1. بیان مسئله
حمد و سپاس خدای را که نعمتهای بیکرانش را بر ما ارزانی نمود و قرآن را برای هدایت بشر نازل فرمود و درود فراوان بر اشرف پیامبران، نبی گرامی اسلام (ص) و خاندان پاکش (ع) و یاران و پیروان آن حضرت باد.
مسئله وفای به عهد یکی از کاربردیترین آموزههای دین مبین اسلام بوده و از مهمترین واجبات الهی به شمار میرود. پایبندی به عهد و پیمان یک اصل جهانی بوده و از امهات فضایل به شمار میرود و همهی مردم جهان از هر قاره و اقلیمی با تمام اختلافاتی كه در افكار و تمایلات دارند در این اصل ریشهدار و عمیق وفای به عهد اتفاق نظر دارند و عهدشکنی را خیانت و رعایت عهد و پیمان را فضیلت میشمارند. از آنجا که زندگی در اجتماع و جامعه جزء لاینفك حیات بشری است و برای آنكه از قوام و دوام برخوردار باشد نیازمند مجموعه ای از قوانین و اصول است كه برخی از آنها در قالب قوانین مصوب و مكتوب جای میگیرند و برخی دیگر اگر چه در قانون مدون و مصوبی ثبت و ضبط نشده اند ولی قوانین فطریای هستند كه در نهاد آدمی قرار داشته و آدمی بالفطره خود را ملزم به رعایت آنها دانسته و تجاوز از آنها را برای خود جایز نمیداند زیرا میداند كه هرگونه تخطی از این قوانین فطری می تواند حیات توأم با آرامش او را در دنیا به مخاطره انداخته و با نابودی مواجه سازد. قوانینی همچون راستگویی، ادای امانت، احترام به حقوق دیگران و غیره. از جمله این قوانین فطری یكی هم قانون «وفاء به عهد» است. قانونی الهی و انسانی كه همهی انسانها فارغ از هر دین و آیینی خود را ملزم به رعایت آن میدانند تا جایی كه بنا
به فرموده بزرگان دین حتی مشركان جاهلی نیز خود را ملزم به رعایت آن دانسته و تجاوز از آن را برای خود گناهی نابخشودنی میدانستند. دین اسلام که کاملترین دین آسمانی است، تمام جوانب زندگی بشر در دنیا و آخرت را مورد توجه قرار داده و مسیر صحیح تکامل را فرا روی بشر قرار داده است. از این روست که دین اسلام به عنوان اکمال و اتمام اخلاق بشر معرفی شده است. منابع دین اسلام (قرآن، آموزهها و سیره و کتب علمای اخلاق و فیلسوفان مسلمان) منبع عظیم مسائل اخلاقی است و سرچشمه اصلی احکام و مسائل اخلاقی در میان مسلمانان محسوب می شود و دلیل اینکه در این پژوهش به آموزهها و سیره نبوی استناد شده است این است که آموزهها و سیرهی نبوی به عنوان یکی از منابع اصلی اخلاق اسلامی مطرح است.
یکی از مسائل مهمی که در اخلاق اسلامی مطرح است، مسئله وفای به عهد است که در منابع دینی ما نمونههای فراوانی از آن وجود داشته و همواره مورد تاکید دین اسلام بوده است. لذا این تحقیق بر آن شده است تا مسئله وفای به عهد و جایگاه آن در اخلاق اسلامی از حیث اقسام و جایگاه آن در قرآن و آموزهها و همچنین در فیلسوفان مسلمان بررسی کند و به شرایط و احکام وفای به عهد و دلایل وفاداری و عهدشکنی و ثمرات و زیانهای آن بپردازد.
گفتنی است پرداختن به وفای به عهد در اخلاق اسلامی، فراتر از تحقیق حاضر بوده و نیازمند تحقیقات گستردهتری است. بنابراین پایاننامه حاضر را باید تنها به عنوان درآمدی بر این موضوع دانست.
اصلاح.. 32
4-2-2. عفو و بخشش، راه اصلاح خطاكاران. 33
5-2-2. اصلاح در خانواده 34
6-2-2. اصلاح اجتماعی با اوامر و نواهی الهی.. 35
3-2. اصلاح در روایات معصومین علیهمالسلام. 37
1-3-2. مجاهده بانفس راه اصلاح فردی.. 37
2-3-2. اصلاح خانواده 38
3-3-2. اصلاح بین مردم و جامعه. 39
4-3-2. اصلاح حاكمان و عالمان. 41
4-2. چارچوب اصلاحات در اسلام. 42
1-4-2. حق محوری.. 42
2-4-2. قانونمندی.. 43
3-4-2. صداقت و راستگویی.. 45
4-4-2. رعایت اصول اخلاقی.. 45
5-4-2. گزینش كارگزاران صالح و توانا 47
6-4-2. نگرش انسانی و فرامذهبی.. 48
7-4-2. توسعه آزادیهای مشروع. 48
8-4-2. حفظ وحدت و وفاق ملی.. 49
9-4-2. برقراری عدالت اجتماعی.. 50
10-4-2. تأمین رفاه و آسایش مردم. 51
5-2. ابعاد مختلف اصلاحات… 51
1-5-2. اصلاح فرهنگی و معنوی.. 51
2-5-2. اصلاح نظام سیاسی.. 52
3-5-2. اصلاح نظام حقوقی.. 53
4-5-2. اصلاح قوانین و ساختارها 54
6-2. شرایط اجرای اصلاحات… 55
1-6-2. زمانشناسی و مكان شناسی فراروی اصلاحات… 55
2-6-2. شناخت داشتن از اقدام اصلاحی خود. 56
3-6-2. مشورت با حكیمان و عالمان. 57
4-6-2. استفاده از ابزار درست جهت اصلاح.. 58
7-2. مهمترین ویژگی مصلح موفق.. 59
1-7-2. عدم مصانعه. 59
2-7-2. عدم مضارعه. 61
3-7-2. عدم مطامعه. 62
8-2. آسیب شناسی اصلاحات… 62
1-8-2. ابهام در مفهوم اصلاح و چارچوب آن. 62
2-8-2. مقطعی بودن اصلاحات… 63
3-8-2. افراط و تفریط.. 64
4-8-2. رخنه فرصتطلبان و مصلحان غیرواقعی.. 65
9-2. مهمترین شیوههای اصلاح.. 66
1-9-2. ارشاد و تساهل.. 66
2-9-2. اصلاحات تدریجی و گام به گام. 68
3-9-2. امربه معروف و نهی از منكر. 69
فصل سوم: جایگاه امربه معروف و نهی از منكر در اسلام. 73
1-3. روند تشریع امر و نهی در قرآن. 73
1-1-3. آیات توصیه كننده به امر و نهی.. 73
2-1-3. آیات دال بر وجوب امربه معروف و نهی از منكر. 75
1-2-1-3. وجوب امر و نهی بر پیامبر اكرمصلیاللهعلیهو آله. 75
2-2-1-3. وجوب امر و نهی بر همه مؤمنان امت… 75
3-2-1-3. وجوب امر و نهی بر بعضی از امت… 77
3-1-3. امربه معروف و نهی از منكر از اوصاف لازم مومنان. 78
4-1-3. امربه منكر و نهی از معروف، از صفات منافقان. 78
5-1-3. تفاوت امربه معروف ونهی از منكر در آیات مكی و مدنی.. 79
6-1-3. تقدم امر و نهی بر ایمان به خدا 80
7-1-3. گمان وجود تضاد در میان آیات امر و نهی.. 80
8-1-3. امر و نهی در میان همه ادیان الهی.. 82
2-3. موقعیت شناسی امربه معروف و نهی از منكر در روایات… 83
1-2-3. اهمیت وفضیلت امر و نهی در كلام معصومین علیهم السلام. 83
2-2-3. تشویق همگان به امربه معروف و نهی از منكر. 85
3-2-3. روایات دال بر وجوب دو فریضه. 85
1-3-2-3. واجب بر همه امت… 85
2-3-2-3. بر بعض امت… 86
3-3-2-3. واجب برهر فرد مسلمان. 86
4-3-2-3. بر علما و دانشمندان. 86
4-2-3. عدم تفاوت بین امر و نهی مرد و زن. 87
5-2-3. امربه معروف و نهی از منكر، از اوصاف لازم مومنین.. 87
6-2-3. امربه منكر و نهی از معروف از صفات منافقان و مشركان. 88
7-2-3. توهم وجود تنافی در بین روایات امر و نهی.. 88
8-2-3. وجوب حفظ جان و دین و بذل و ایثار در راه امر و نهی.. 89
9-2-3. «حسبة» نهاد اجرایی امر و نهی در تاریخ اسلام. 89
فصل چهارم: شناخت ابعاد دیگر فریضه امر و نهی.. 92
1-4. مراتب وطبقات امر و نهی.. 92
1-1-4. لزوم آگاهی ازمراتب ودرجات امربه معروف ونهی از منكر. 92
2-1-4. مراحل امربه معروف و نهی از منكر. 93
1-2-1-4. مرحله اول: مرتبه انكار قلبی.. 94
2-2-1-4. مرحله دوم: مرتبه زبانی.. 96
3-2-1-4. مرحله سوم: مرتبه عملی و با قدرت… 99
3-1-4. طبقات امربه معروف و نهی از منكر. 100
1-3-1-4. امر و نهی فردی.. 100
2-3-1-4. امر و نهی خانوادگی.. 101
3-3-1-4. امر و نهی علما و بزرگان جامعه. 102
4-3-1-4. امر و نهی حكومتی.. 103
4-1-4. طبیعت امر و نهی و تقدم و تأخر در این فریضه. 104
2-4. آشنایی با معروفات و منكرات… 106
1-2-4. ضرورت شناخت كامل معروفات و منكرات… 106
2-2-4. تفاوت موضوعی معروف و منكر. 107
3-2-4. شناخت اهل معروف و ثمره كارهای خیر. 107
4-2-4. معیارهای شناخت معروف و منكر. 108
1-4-2-4. معیارهای ثابت… 109
1-1-4-2-4. شرع، اصلیترین معیار. 109
2-1-4-2-4. فطرت پاك.. 109
3-1-4-2-4. عقل سلیم. 110
2-4-2-4. معیارهای متغیر. 111
1-2-4-2-4. فرهنگ… 111
2-2-4-2-4. آداب و رسوم. 112
3-2-4-2-4. عرف… 112
4-2-4-2-4. تابو. 113
5-2-4. اقسام و مصادیق معروف و منكر. 114
1-5-2-4. اقسام معروف و منكر. 114
2-5-2-4. برخی از معروفها و منكرهای (واجب و حرام)شرعی: 115
1-2-5-2-4. اعتقادی.. 115
2-2-5-2-4. اخلاقی.. 115
3-2-5-2-4. فرهنگی.. 115
4-2-5-2-4. خانوادگی.. 116
5-2-5-2-4. درمانی و بهداشتی و غذایی.. 116
6-2-5-2-4. اقتصادی.. 116
7-2-5-2-4. سیاسی.. 116
8-2-5-2-4. حكومتی و دولتی.. 117
فصل پنجم: كاوشی دیگر پیرامون فریضه امر و نهی.. 119
1-5. شرایط اجرای امربه معروف و نهی از منكر. 119
1-1-5. توضیح اجمالی.. 119
2-1-5. شرایط افراد در فریضه امر و نهی.. 119
3-1-5- شرایط فریضه امر و نهی.. 122
1-3-1-5. علم و آگاهی.. 122
2-3-1-5. شرط تأثیر. 123
3-3-1-5. شرط استمرار و اصرار بر گناه 123
4-3-1-5. فقدان مفسده در امر و نهی.. 124
4-1-5. ویژگیهای شخصی آمران و ناهیان. 125
1-4-1-5. عامل بودن. 125
2-4-1-5. عدم انتظار پاداش از مردم. 126
3-4-1-5. تكبر نداشته باشد. 126
2-5. اصول و پیش شرطهای حاكم بر فریضه امر و نهی.. 127
1-2-5. تجسس كردن ممنوع. 127
2-2-5. بدبینی و سوءظن ممنوع. 128
3-2-5. پرده دری ممنوع. 129
4-2-5. توهین ممنوع. 129
5-2-5. تعرض و اضرار به غیرممنوع. 130
6-2-5. انتقامگیری ممنوع. 130
7-2-5. دخالت و تجاوز ممنوع. 130
8-2-5. تبعیض در اجرای اوامر و نواهی الهی ممنوع. 131
9-2-5. رعایت اصول خودشناسی، بیمارشناسی، روششناسی واجب… 131
10-2-5. تقیه واجب، امر و نهی ممنوع. 132
3-5. تحلیل ریشههای موفقیت در امر و نهی.. 133
1-3-5. اثرات مثبت امر و نهی در جامعه. 133
1-1-3-5. حفظ اسلام و احكام آن. 133
2-1-3-5. تقویت مومنین و تضعیف كفار. 134
3-1-3-5. عزت و سعادت دنیا و آخرت… 134
4-1-3-5. امنیت و آبادانی.. 135
5-1-3-5. كلید حل همه مشكلات و اجرای قوانین.. 135
2-3-5. عوامل موفقیت در امر و نهی.. 136
1-2-3-5. شرح صدر و صبر و مقاومت… 136
2-2-3-5. با شیوه درست و با مدارا برخورد نمودن. 137
3-2-3-5. دیگر عوامل.. 137
4-5. تحلیل ریشههای شكست در امر و نهی.. 138
1-4-5. ریشهیابی منكرات درجامعه. 138
1-1-4-5. حكومت… 138
2-1-4-5. عالمان جامعه. 139
3-1-4-5. سرمایهداران و طبقات مرفه جامعه. 139
4-1-4-5. خانوادهها 141
5-1-4-5. دشمنان داخلی و خارجی.. 141
6-1-4-5. رسانه های جمعی.. 141
2-4-5. برخی علل و آفات مهم دیگر در عدم توفیق فریضه در اصلاحات اجتماعی.. 142
5- 5. آثار سوء منكرات در جامعه. 144
1-5-5. سلب آرامش روانی و جسمانی انسان. 144
2-5-5. سلب نعمتهای الهی.. 144
3-5-5. مختل شدن آزادی فردی و اجتماعی.. 145
4-5-5. از بین رفتن شعائر و قوانین دینی.. 145
5-5-5. مرگ معنوی.. 146
6-5-5. سقوط و انحطاط و اختلال در جامعه. 146
6-5. پیامدهای منفی ترك امربه معروف و نهی از منكر در جامعه. 147
1-6-5. شریک گناه دیگران شدن. 147
2-6-5. مورد غضب و خشم خداوند قرار گرفتن.. 147
3-6-5. تسلط اشرار و شیوع فساد. 148
4-6-5. محرومیت از بركات الهی.. 149
5-6-5. واژگونی قلب و روح.. 149
6-6-5. پیامدهای منفی دیگر. 150
فصل ششم: بررسی های ضروری دیگر در اصلاحات و امر و نهی دینی.. 152
1-6. شیوههای متفاوت اصلاحات در فریضه امر و نهی.. 152
1-1-6. بیان نوع روشها 152
1-1-1-6. روش مستقیم. 152
2-1-1-6. روش غیرمستقیم. 154
2-1-6. شیوههای جلوگیری از وقوع گناه و سرایت آن. 156
1-2-1-6. از ریشهكندن فساد. 156
2-2-1-6. اهتمام بر تربیت اخلاقی.. 157
1-2-2-1-6. نقش اخلاق نیک در امر و نهی و اصلاح امور. 157
2-2-2-1-6. مصادیق عملی حسن خلق.. 158
3-2-1-6. ممانعت از تبدیل معروف به منكر و بالعكس… 160
4-2-1-6. رفع بیكاری و تنبلی.. 161
2-6. اصلاحات وتغییرات اساسی اجتماعی در گرو چند مؤلفه پراهمیت… 163
1-2-6. امربه معروف و نهی از منكر حكومتی(نظارت و كنترل تخصصی) 163
1-1-2-6. اهمیت حكومت در اسلام. 163
2-1-2-6. مهمترین وظیفه حكومت اسلامی در رابطه با فرائض امر و نهی در عصر حاضر. 166
1-2-1-2-6. تصویب قوانین مورد نیاز. 167
2-2-1-2-6. قوه قضائیه و وظایف آن. 168
3-2-1-2-6. تشكیل دانشگاه ویژه امربه معروف و نهی از منكر. 168
4-2-1-2-6. تشكیل وزارتخانه امربه معروف و نهی از منكر. 170
2-2-6. امر و نهی مردمی (نظارت وكنترل عمومی) 172
1-2-2-6. امر و نهی مردمی از دیدگاه اسلام. 172
2-2-2-6. نظریات متفاوت در اصالت فردی و اجتماعی در اصلاح جامعه. 174
3-2-2-6. فواید امر و نهی ملی و اصلاحات همگانی.. 175
3-2-6. رسانه ملی زبان گویای امر و نهی در اصلاحات اجتماعی.. 176
1-3-2-6. نقش رسانههای جمعی در پیشبرد اصلاحات در جامعه. 176
2-3-2-6. فواید آموزش و اطلاع رسانی از طریق رسانهها 177
3-3-2-6. روشنترین مصداق منكر در رسانه ملی.. 177
فصل هفتم: جمعبندی، نتیجهگیری و پیشنهادها 180
1-7. خلاصه پژوهش… 180
2-7. ارائه برخی پیشنهادها به محققان آینده 182
3-7. ارائه راهكارهای عملی و كاربردی نو جهت اصلاحات و دگرگونیهای اجتماعی از طریق امر و نهی دینی در عصر حاضر 183
فهرست منابع و مآخذ(فارسی وعربی) 187
الف: فهرست كتابها 187
ب: فهرست نرم افزارها 198
نمایه. 199
Abstract
چكیده
اصلاحات عمیق اجتماعی از مهمترین اهداف فریضة امر و نهی دینی میباشد.
در فصل اول پژوهش حاضر، مفاهیم و معانی موضوع در لغت و در عرف آیات و روایات، به تفصیل مورد بررسی قرار گرفت و در ادامه تغییر و تحول اجتماعی از منظر اسلام بیان شد.
فصل دوم با بررسی ابعاد مختلف اصلاحات آغاز شد. تحول و اصلاح جامعه، طبق ادله شرعی تنها با مراعات اوامر و نواهی دینی امكانپذیر است. اصلاح نفس، خانواده، عالمان و حاكمان جامعه، در جهت دگرگونیهای اجتماعی، با اهمیت و حساسیت فراوان در روایات پیگیری شد. رعایت شرایط و چارچوبهای بنیادین اصلاحات در اسلام، در تحول و هدایت اجتماع به سوی خیرو صلاح، ضروری است. زوایای اصلاح جامعه در ابعاد مختلف فرهنگی، معنوی، سیاسی، حقوقی، قوانین و ساختارها، قابل پیگیری است. از منظر اسلام امر به معروف و نهی از منكر، عالیترین ابزار اجرایی جهت اصلاح و دگرگونی در جامعه، در حوزههای پیشگفته است. بدین روی شناخت جایگاه امر و نهی در اسلام، آشنایی با معروفات و منكرات، شناخت شرایط اجرای فریضه و اصول حاكم بر آن و شناسایی عوامل موفقیت و تحلیل ریشههای شكست در این فریضه، امری ضروری است. در فصل ششم، لزوم توجه به شیوههای متفاوت اجرای اصلاحات و تغییرات اجتماعی، واسطه فریضه امر و نهی تبیین شد. روشهایی كه آگاهی از آنها، مطمئناً هدف تحول و دگرگونی و اصلاح را قرین توفیق می کند. همچنین شناخت مؤلفه های پراهمیت در اصلاح و تغییرات اجتماعی در ادامه مورد بررسی قرار گرفت. شناخت اركان پراهمیتی مانند حكومت، استعدادهای ملی و مردمی و رسانههای جمعی و آسیب شناسی آنها و استفاده صحیح از ظرفیتهای این استعدادهای طبیعی و غیرطبیعی، روند تسریع اصلاح و دگرگونی در جامعه را در پیدارد.
در فصل پایانی ضمن نتیجهگیری و ارائه برخی پیشنهادها حول محورهای نو اصلاح و تحول از طریق امر و نهی، ارائه راهكارهای كاربردی و جدید جهت پیگیری عمیقتر اصلاح و دگرگونی اجتماعی، از رهگذر فریضه امر و نهی عرضه شد.
1-1- بیان مسئله
یکی از مهمترین اهداف کلان اقتصادی، رشد و توسعه اقتصادی مستمر و باثبات است. عوامل متعدد اقتصادی و غیراقتصادی در راستای تحقق هدف رشد اقتصادی توسط صاحبنظران عنوان شده است که در بین این عوامل، تمامی نظریات و الگوهای رشد، سرمایه گذاری را به عنوان موتور محرکه و تعیین کننده رشد و توسعه اقتصادی معرفی کرده اند.
از طرفی، دولت به دلیل وظایف گستردهای مانند حفاظت از حقوق مالکیت[1]، اجرای قراردادها، توزیع درآمد، اصلاح عوارض جانبی و تولید کالاهای عمومی که بر عهده دارد از ابزارهای سیاستی مختلفی استفاده می کند (پارک[2]، 2006). اعمال این سیاستها بر بسیاری از متغیرهای اقتصادی مانند سرمایه گذاری خصوصی اثرگذار هستند. بنابراین دولت با انجام وظایف خود، می تواند بر میزان سرمایه گذاری خصوصی در سطح جامعه تأثیرگذار باشد.
با وجود این شرایط، در دهه 1970 اقتصاددانانی مانند نورث[3]، دمستز[4]، کوز[5] به بررسی نقش نهادها در فرایند رشد و توسعه اقتصادی پرداختند و اقتصاد نهادگرایی جدید[6] را
پایهگذاری کردند. از دیدگاه این اقتصاددانان، تعریف روشن از حقوق مالکیت به عنوان حق افراد در استفاده از منابع و حفاظت از آن، نقش بسیار اساسی در فرایند تشکیل سرمایه و رشد اقتصادی دارد به طوریکه، حقوق مالکیت تضمین شده را عامل اصلی تعیین کننده نرخ
پسانداز، تشکیل سرمایه، سرمایه گذاری خصوصی، رشد اقتصادی و استفادهی کارآ از منابع میدانند.
همچنین، نورث »حقوق مالکیت را حقوق افراد برای بهرهمندی از منافع کار تحت تملک خود یا بهرهمندی از منافع کالاها و خدماتی که آن ها را تصرف کرده اند« تعریف می کند (صمدی، 1389). در نتیجه، برقراری امنیت برای حقوق مالکان سبب ایجاد انگیزه برای افراد در جهت انجام فعالیتهای اقتصادی می شود بهگونهای که تأمین حقوق مالکیت در جامعه، ریسک فعالیتهای اقتصادی را کاهش میدهد و با کاهش هزینه های مبادله[7] و نااطمینانی، سبب تسهیل و رونق فعالیتهای اقتصادی خواهد شد.
بنابراین دولت در راستای انجام وظایف خود و صیانت از حقوق مالکیت، مخارجی را در جهت حفاظت از حقوق مالکیت اختصاص میدهد، و از این طریق بر میزان سرمایه گذاری بخش خصوصی تأثیر قابل توجهی خواهد گذاشت.
ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است
متن کامل را می توانید دانلود نمائید
چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)
ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه
با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند
موجود است
…………………………………………………………………………………………………………. 45
3 – 2. اكسیدان فعال …………………………………………………………………………………………… 46
3 – 3.تأثیر ماهیت لیگاند پورفیرین………………………………………………………………………. 82
3 – 3 – 1.تأثیر ماهیت منگنز پورفیرین بر میزان تشكیل گونه اكسو………………………………….. 82
3 – 3 – 2. تأثیر ماهیت منگنز پورفیرین بر سرعت تشكیل گونه اكسو………………………………. 85
3 – 3 – 3.تأثیر ماهیت منگنز پورفیرین بر پایداری گونه اكسو……………………………………………. 88
3 – 4.تأثیر لیگاند محوری…………………………………………………………………………………………….. 97
3 – 5.تأثیر نسبت مولی لیگاند محوری : منگنز پورفیرین …………………………………………………… 103
3 – 6.تأثیر نسبت مولی اوره-هیدروژن پروکسید : منگنز پورفیرین…………………………………….. 109
3-7. نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………………… 115
فهرست منابع …………………………………………………………………………………………… 116
. پیشگفتار
آنزیم ها ماشین های بیولوژیكی شگفت انگیزی هستند كه طبیعت به منظور كاتالیز كردن تغییر و تبدیلات بیوشیمیایی، آنها را به وجود آورده است. بعضی از واكنش های شیمیایی ساده هستند و بعضی دیگر پیچیده به طوری كه تحت شرایط ملایم و در غیاب كاتالیزورهای آنزیمی به میزان قابل ملاحظه ای انجام نمی شوند. دو ویژگی چشمگیر آنزیم ها قدرت كاتالیزوری و توانایی گزینشی آنها است. آنها كاتالیزورهایی خاص و عاری از خطا هستند كه میزان بازیابی بالایی دارند و در طبیعت، واكنش های اكسیداسیون گزینش پذیر را تحت شرایط ملایم انجام می دهند.1، 2 همچنین مشخص شده است كه استفاده های سنتزی مفید زیادی در دارو سازی، كشاورزی و صنایع غذایی دارند.
اكسیداسیون های بیولوژیكی توسط دسته های مختلفی از آنزیم ها كاتالیز می شوند كه شامل دهیدروژناز (dehydrogenase) دی اكسیژناز، (dioxygenase) پراكسیداز (peroxidase) و مونو-اکسیژناز (mono-oxygenase) می باشند.3 – 5 نقش های بیولوژیكی آنها شامل انتقال اكسیژن) هموگلوبین) و ذخیره اکسیژن (میوگلوبین)، ذخیره سازی و انتقال انرژی نور (antenna complex)، تبدیل انرژی خورشید به انرژی شیمیایی (مرکز واکنش فوتوسنتزی)، انتقال الکترون (سیتوکروم)، کاهش اکسیژن (اکسیداز) و تعداد زیادی از واکنش های آنزیمی دیگر است.
مركز فعال در آنها كمپلكس های فلزی هستند كه توانایی فعال كردن اكسیژن مولكولی را دارند. این مراكز فعال، متالوپورفیرین ها هستند كه توسط طبیعت سنتز شده اند و به صورت كاتالیزورهای اكسایش-كاهش بیولوژیكی و كاتالیزورهای ضروری برای حیات، در دامنه وسیعی از فرایندهای بیوشیمیایی نقش دارند.6 این كمپلكس های فلزی نقش های شیمیایی متفاوتی دارند. در طبیعت از طریق ملحق شدن كمپلكس ها به پروتئین ها، این نقش ها تنظیم می شوند، زیرا تحت این شرایط محیط های شیمیایی و ساختارهای مختلف زیادی در اطراف این گروه ها فراهم می شوند كه به آن قابلیت های خاص و متفاوتی می بخشند.
پورفیرین ها یکی از اجزای حیاتی برای بسیاری از سیستم های مهم بیولوژیکی هستند. مثلأ هیم، یک آهن پورفیرین است که جزء اصلی هموگلوبین به شمار می رود.
هموگلوبین منشأ اصلی رنگ قرمز خون است و در بدن موجودات زنده وظیفه انتقال اکسیژن را به عهده دارد.
طرح 1 – 1. خلاصه ای از واکنشهای هیم.
از جمله سایر پورفیرین های زیستی مهم که در طبیعت و بدن موجودات زنده وجود دارند می توان به کلروفیل (منگنز پورفیرین) و ویتامین B12(کبالت پورفیرین) اشاره کرد.
به دلیل نقش اساسی و مهم متالوپورفیرین ها در فعالیت های حیاتی، این دسته از ترکیبات همیشه مورد توجه شیمیدان ها قرار گرفته اند.
پورفیرین ها کریستال های قرمز یا بنفش رنگی هستند که ساختار کلی آن ها متشکل از چهار حلقه پیرول است که به وسیله پل های methine به هم متصل شده اند.
ساختار ماکروسیکلی پورفیرین ها اولین بار توسط Kuster در سال 1912 پیشنهاد شد. اما این ساختار مورد قبول دانشمندان در آن زمان قرار نگرفت. زیرا به نظر آن ها چنین حلقه بزرگی تحت فشار و ناپایدار است. سرانجام در سال 1929 Fischer(پدر شیمی پورفیرین مدرن) آهن پورفیرین را از ماده اولیه پیرول سنتز کرد و از این طریق ساختار پیشنهادی Kuster به اثبات رسید.7
کریستالوگرافی پرتو X نیز ساختار ماکروسیکلی پورفیرین را اثبات کرد و نشان داد که پورفیرین ها مولکول های مسطحی هستند. البته شرایط مختلف مثل اتصال پورفیرین به فلز مرکزی می تواند مسطح بودن پورفیرین را بر هم بزند. در جدول زیر فلزاتی که می توانند به عنوان فلز مرکزی در حفره وسط پورفیرین قرار گیرند، نشان داده شده است.
جدول 1 – 1. فلزاتی که توانایی اتصال به پورفیرین را دارند.
1 – 2. متالوپورفیرین های سنتزی
5، 10، 15، 20- تترا فنیل پورفیرین (5, 10, 15, 20-tetraphenyl porphyrin) یا H2TPP به دلیل ساده بودن روش سنتزی و پیشرفت ها و اصلاحاتی كه در سنتز آن انجام شده است، قابل دسترس ترین پورفیرین می باشد.8 مشتقات فلزی متفاوتH2TPP به عنوان پورفیرین های نسل اول9 برای كاتالیز واكنش های اكسیژن دار كردن مورد استفاده قرار گرفتند ولی از آنجا كه در محیط واكنش به راحتی اكسید می شوند، كاتالیزورهای مؤثری محسوب نمی شدند.
نسل دوم از تترا آریل پورفیرین ها، دارای استخلافات حجیم و یا الكترون كشنده بر روی گروه های آریل موقعیت مزو حلقه پورفیرین بود كه شامل:
H2TPFPP, meso-tetrakis (pentaflouro phenyl) porphyrin 10
H2TDCPP, meso‐tetrakis (2,6-di chloro phenyl) porphyrin 12، 11
H2TMP, meso-tetramesityl porphyrin14، 13
و یا پور فیرین هایی با استخلاف آلكیل یا هالوژن بر روی موقعیت های اورتو، متا و پارا گروههای فنیل در موقعیت مزو است.
نسل سوم دنباله ای از نسل دوم بود و بعلاوه شامل اتمهای برم، كلر و فلوئور در موقعیت β حلقه های پیرولی بودند، (در شکل 1 – 1 موقعیت β مشخص شده است). مثل:
Meso-tetrakis (2,6-di chloro phenyl)–β-octabromo porphyrin, H2Br8TDCPP 15
Meso-tetrakis (2,6-di chloro phenyl)–β-octachloro porphyrin, H2Cl8TDCPP16
Meso-tetramesityl-β-octabromo porphyrin, 16H2Br8TMP
در طی متاله كردن این پورفیرین ها با فلزات مختلف در حالت های اكسایش متفاوت، دو هیدروژن نیتروژن های پیرولی جایگزین می شوند. پروتون زدایی پورفیرین ها منجر به آنیون هایی با دو بار منفی می شود. در نتیجه كئوردینه شدن فلزاتی با عدد اكسایش III به
آن، كمپلكس هایی با یک بار مثبت ایجاد می شود. كمپلكس های جداسازی شده به دلیل وجود آنیون هایی مثل X– (هالیدها)، OAc– (استات)، N3– (آزید)، ClO4– (پرکلرات)، CN– (سیانید) و غیره خنثی هستند. MnTPP(N3)، FeTPFPP(Cl) و MnTMP(OAc) مثال هایی از این كمپلكس ها می باشند.
شکل 1 – 1. ساختار لیگاندهای مختلف پورفیرینی هیدروفوب سنتزی
1 – 3. واكنش های اكسیداسیون كاتالیز شده توسط متالوپورفیرین ها
متالوپورفیرین ها به عنوان كاتالیزور در واكنش های اكسایشی مثل هیدروكسیل دار كردن آلكان ها، اپوكسیداسیون آلكن ها، گسستگی 1 و 2 دی ال ها و –Nاکسیداسیون عمل می کنند. در این زمینه عمدتاً استفاده از پورفیرین هایFeIII ، MnIII، RuIIIیا CrIII گزارش شده است. کمپلکس های MnIIIعمدتأ به دلیل راندمان و سرعت بیشتر ترجیح داده می شوند. کمپلکس های MnIII، FeIII یا RuIII هر دو نوع واکنش های هیدروکسیل دار کردن و اپوکسیداسیون را کاتالیز می کنند، در حالی که کمپلکس های CrIII تنها در واکنش های اپوکسیداسیون به کار برده می شوند.17
1 – 3 – 1. اپوكسیداسیون آلكن ها
اپوكسیداسیون اولفین ها یكی از ارزشمندترین واكنش ها در سنتز مواد آلی و صنعت شیمی است، زیرا اپوكسیدها به طور وسیعی به عنوان مواد خام در رزین های اپوكسی، رنگ ها و سورفاکتانت ها استفاده می شوند و همچنین حدواسط هایی فعال در سنتز مواد آلی هستند.22 – 18 علاوه بر این اپوكسیدها در بسیاری از فرآورده های طبیعی مثل Triptolide، Epothilone و Cryptophycin A جزئی ضروری در فعالیت های بیولوژیكی آنها هستند.23
اپوكسیداسیون اولفین ها معمولاً توسط پراسیدهای آلی مثل متا- كلرو پربنزوئیک اسید و یا ترکیبی از کاتالیزورهای فلزات واسطه همراه با اکسیدان های کمکی مثل H2O2 ،PhIO ، NaOCl و یا حتی اکسیژن انجام می گیرد.24
متالوپورفیرین هایی كه به عنوان كاتالیزور در اپوكسیداسیون مورد استفاده قرار می گیرند، باید واكنش پذیری مناسبی داشته باشند و در مقابل تخریب شدن مقاوم باشند. این پایداری از طریق ایجاد تغییراتی در خصوصیات الكترونی و فضایی حلقه پورفیرین امكان پذیر است. پت و تد تریلور (Pat و Ted Traylor) نشان دادند كه می توان پورفیرین هایی ساده را از طریق قراردادن گروه های الكترون كشنده در هشت موقعیت اورتوی حلقه های فنیل درH2TPP، از لحاظ فضایی محافظت و از لحاظ الكترونی فعال كرد.11 پایداری كاتالیزور در مقابل تخریب شدن سبب افزایش راندمان واكنش و افزایش عدد بازیابی ((TON می شود.
همچنین مشخص شده است كه خصوصیات الكترونی و فضایی آلكن ها نیز بر روی راندمان، گزینش پذیری و سرعت اپوكسیداسیون تاثیر دارد. آلكن های غنی از الكترون كه ممانعت فضایی كمتری حول باند دوگانه دارند، واكنش پذیری بسیار بیشتری را نسبت به آلكنهای دارای ممانعت فضایی و كمبود الكترونی نشان می دهند.25
علاقه به كمپلكس های منگنز به عنوان كاتالیزور در اپوكسیداسیون آلكن ها عمدتاً به ارتباط این سیستم های كاتالیزوری به منگنز پورفیرین های بیولوژیكی مشابه بر می گردد. منگنز پورفیرین ها نشان داده اند كه كاتالیزورهایی مؤثر در اپوكسیداسیون انواع مختلفی از آلكن ها هستند. این سیستم های كاتالیزوری همراه با اكسیژن دهنده های متفاوت عمل اپوكسیداسیون را انجام می دهند.
اولین مرحله از واكنش بین منگنز پورفیرین و اكسیدان، تولید كمپلكس ناپایدار و واكنش پذیر oxo-Mn(Por)(X) است كه در مرحله بعد باعث اپوكسیداسیون آلكن می شود.26 اضافه كردن مقادیر كمی از بازهای نیتروژنی مثل پیریدین یا N-متیل ایمیدازول، به سیستم های كاتالیزوری منگنز باعث افزایش قابل ملاحظه ای در فعالیت آنها می شود.28، 27 این بازهای نیتروژنی به عنوان لیگاند محوری عمل می كنند.
از متالوپورفیرین های دیگری مثل آهن، تیتانیم، كروم، روتینم و كبالت پورفیرین نیز برای اپوكسیداسیون استفاده كرده اند. به طور مثال تبدیل استایرن به استایرن اكسید توسط سدیم هیپوكلریت در حضور CoIIITPP(Br) كاتالیز می شود، ولی فعالیت كاتالیزوری كمپلكس كبالت در مقایسه با كمپلكس منگنز مشابه پایین تر است.29
1 – 4. حدواسط های اكسید كننده در متالو پورفیرین ها
گرووز ((Groves و همكارانش اولین كمپلكس آهن-اکسو-پورفیرین را در اثراكسیداسیون Fe(TMP)Cl با متا-كلروپربنزوئیک اسید در دمای پایین جداسازی كردند.30
1 – 4 – 1. منگنز-اکسو-پورفیرین
هر دو كمپلكس منگنز-(IV)اكسو و منگنز-(V)اكسو-پورفیرین شناسایی شده اند.31 كمپلكس (Por)Mn(IV)=O توسط اسپكتروسكوپی جذب X-ray شناسایی شده است.32 طول پیوند Mn−O برابر با 69/1 آنگستروم بود و كمپلكس دارای حالت اسپین 2/3 S= بود كه مربوط به آرایش d3 پر اسپین است. سپس كمپلكس منگنز-(V)اكسو-پورفیرین كه توسط هیپوكلریت و مونوپرسولفات تولید شده بود، از طریق اسپكتروفوتومتری stopped-flow شناسایی شد.
گرووز و همكارانش تولید و شناسایی اولین كمپلكس های منگنز-(V)اكسو-پورفیرین در حلال آبی و واكنش پذیری آنها در اپوكسیداسیون اولفین ها را گزارش كردند.33 نم (Nam) و همکارانش نشان دادند كه منگنز-(V)اكسو-پورفیرین می تواند توسط اكسیدان بیولوژیكی H2O2، در حلال آبی تولید شود. در این مورد تشكیل حدواسط به مقدار قابل ملاحظه ای به pHمحلول واكنش بستگی داشت.34
همین گروه اخیراً تولید و شناسایی كمپلكس های منگنز(V)-اكسو-پورفیرینی را گزارش كردند كه در دمای اتاق و در حضور باز در حلال های آلی پایدار بودند.35
در اكسیدان های كاتالیز شده توسط[MnIII Por] چندین حد واسط دخالت دارندكه شامل منگنز(IV)-اكسو-پورفیرین ، کاتیون–πرادیكال منگنز(IV)-اكسو-پورفیرین +.[PorMnIV(O)] و حدواسط پیچیده و مهم منگنز-(V)اكسو-پورفیرین [PorMnV(O)]، هستند. در این سیستم ها، محصول افزایشی[MnIII (oxidant)] نیز تولید می شود كه در بعضی موارد مستقیماً آلكن ها را اكسید می كند. ولی کمپلکس های منگنز-(V)اكسو-پورفیرین، گونه هایی بسیار واكنش پذیر برای تولید محصولات اپوكسید از آلكن ها هستند، طرح 1 – 2. گونه هایMn IV –oxo كه از طریق كاهش منگنز-(V)اكسو تولید می شوند، واكنش پذیری كمتری برای اپوكسیداسیون آلكن ها دارند.
طرح 1 – 2. مکانیسم پیشنهادی اپوکسیداسیون آلکن ها
1 – 5. تأثیر استخلافات بر روی فعالیت و پایداری تترا آریل پورفیرین ها
توسعه متالوپورفیرین های جدیدی كه هم كاتالیزورهایی پایدار و هم كارا باشند، یک هدف مهم بوده و بررسی ها و كارهای زیادی در مورد آن انجام شده است.
در اكسیداسیون هیدروكربن ها هر نوع كاتالیزوری كه مورد استفاده قرار می گیرد باید نسبت به جزء مورد واكنش در برابر اكسید شدن مقاوم تر باشد.40 – 36 متأسفانه متالوپورفیرینهای ساده تحت شرایط اكسایشی سریعاً تجزیه می شوند، كه این تخریب در موقعیت مزو حلقه (کربنmethene) روی می دهد. ولی با دستكاری و تغییر فاكتورهای فضایی و الكترونی، می توان مقاومت متالوپورفیرین ها را در برابر اكسید شدن بهبود بخشید.
مشخص شده است كه قرار دادن استخلافات الكترون كشنده روی حلقه پورفیرینی باعث ایجاد كاتالیزورهایی مقاوم می شود، بطور مثال پورفیرین H2TPFPPدر واكنش های اكسیژن داركردن نسبت به H2TPPبسیار موثرتر است.41 همچنین قرار گرفتن این استخلافات الكترون كشنده روی حلقه، سبب حفاظت فضایی موقعیت مزو می شود. بعلاوه قرار دادن استخلافات حجیم و مناسب روی موقعیت های اورتو حلقه های فنیل از تشكیل دایمرهای (M–O–M) متالوپورفیرین كه از لحاظ كاتالیزوری غیر فعال هستند، جلوگیری می كند و با ایجاد یک حفاظ فضایی حول پورفیرین در مقابل حمله های اكسایشی، سبب افزایش كارآیی كاتالیزور می شود.
مواردی مثل نوع فلز كئوردینه شده، لیگاند محوری و استخلافات حلقه پورفیرینی فاكتورهایی هستند كه تأثیرات عمده ای روی ساختار الكترونی متالوپورفیرین ها دارند، ولی در كنار اینها موارد دیگری نیز هستند كه تأثیرات كمتری دارند .از جمله این فاكتورها، اثر حلال، انبوهگی و پلیمریزاسیون را می توان نام برد .
1 – 6. اثرات حلال
مطالعات اخیر نشان داده اند كه تركیب حلال تأثیر مهمی روی واكنش های اپوكسیداسیون دارد. اولین بار تریلور (Traylor) و همكارانش اثرات حلال را روی اپوكسیداسیون آلكن ها كاتالیز شده توسط [FeIIIPor] در مخلوطی از CH2Cl2/ CH3OH/ H2O به عنوان حلال بررسی كردند. پیشنهاد شده كه حلال های پروتیک به صورت كاتالیزورهایی اسیدی عمل می كنند و از طریق كمك به شكست هترولیتیک پیوندO–O و تسریع آن، گونه های فعالπ كاتیون رادیكال آهن (IV)-اكسو- پورفیرین را ایجاد می كنند.45 – 42
نم و همكارانش از طریق بررسی اپوكسیداسیون آلكن ها در دو حلال متفاوت پروتیک (مخلوطی از CH3OH و CH2Cl2) و اپروتیک (مخلوطی ازCH3CN و(CH2Cl2 نتیجه گیری كردند كه گونه های فعال و واكنش پذیر تولید شده در حلال های پروتیك، كمپلكس های كاتیون رادیكال آهن(IV)-اكسو-پورفیرین است در حالیكه گونه های واكنش پذیر تولید شده در حلال های اپروتیك، محصول افزایشی حد واسط اكسیدان-آهن پورفیرین است. در حلال های اپروتیک و یا در غیاب كاتالیزورهای اسیدی، سرعت شكست پیوند O–O در محصول افزایشی كند می شود و محصول افزایشی قبل از اینكه به گونه های اكسو تبدیل شود، اكسیژن خود را به آلكن ها می دهد. بعلاوه بررسی واكنش در حلال شامل الكل/CH2Cl2، با الکل هایی با مقادیر pKa متفاوت، نشان داد كه میزان تولید محصول به قدرت اسیدی حلال بستگی دارد.46
بل(Bell) و همكارانش در بررسی اپوكسیداسیون در مخلوط الكل/CH3CN به عنوان حلال نشان دادند كه شكست پیوند O–O هم به صورت هومولیتیک (تولید كاتیون هیدروكسو( و هم به صورت هترولیتیک (تولید كاتیون رادیكال اكسو) امكان پذیر است، ولی میزان شكست هومولیتیک به تركیب حلال بستگی ندارد، در حالیكه میزان شكست هترولیتیک با افزایش قدرت اسیدی الكل، افزایش می یابد.47