وبلاگ

   واژه اسطوره (myth) را برداشتی از لغت یونانی می دانند که در آثار هومر به معنای “گفتار، نطق، کلام” آمده است که به مرور به معنای قصه حیوانات (fable) به کار رفته است. [1]

   برخی از فرهنگ نگاران اسطوره را واژه ای تازی می دانند و آن را در ریخت (افعوله) برآمده از ریشه سطر برشمرده اند. جمع آن را اساطیر دانسته اند. معنی این واژه در تازی افسانه و سخن بی بنیاد و شگفت آور است.[2] برخی دیگر واژه اسطوره را در لغت با واژه historiai به معنای (روایت و تاریخ ) هم ریشه دانسته اند.[3] (در یونانی mythos به معنی شرح ، خبر و قصه آمده که با واژه انگلیسی mouth به معنای دهان، بیان و روایت از یک ریشه است. ) [4]

در قرآن کریم واژه اساطیر به معنای افسانه و نوشته های پیشینیان به کار رفته است. در سوره انفال آیه 31 آمده است:

” و اذا تتلی علیهم ایاتنا قالوا قد سمعنا لو نشاء لقلنا مثل هذا ان هذا الا اساطیر الاولین “

(چون آیات ما بر آنها خوانده شد گفتند: شنیدیم و اگر بخواهیم همانند آن می گوییم، این چیزی جز افسانه های پیشینیان نیست).

و سوره انعام آیه 25 آمده:

” و منهم من یستمع الیک و جعلنا علی قلوبهم اکنه ان یفقهوه و فی اذانهم و قراوان پرواکل ایه لایومنوابها حتی اذا جاوک یجادلونک یقول الذین کفروا ان هذا الا اساطیر الاولین “

(بعضی از آنها به سخن تو گوش می دهند ولی ما بر دلهایشان پرده ها افکنده ایم تا آن را درنیابند و گوش هایشان را سنگین کرده ایم و هر معجزه ای را که بنگرند بدان ایمان نمی آورند و چون نزد تو آیند، با تو به مجادله پردازند. کافران می گویند که اینها چیزی جز اساطیر پیشینیان نیست).

و سوره نحل آیه 24 آمده است:

” و اذا قیل لهم ماذا انزل ربکم قالو اساطیر الاولین “

(چون به آنها گفته شود: پروردگارتان چه چیز نازل کرده است ؟ گویند: افسانه های گذشتگان).

همچنین واژه اسطوره در “اوستا” به معنای دروغ بکار رفته است. در اوستا “میث” به معنی دروغ و “میثَ اوخته” به معنای گفته دروغین است؛ در پهلوی به ” میتُخت” و “دروغ گوشن” برگردانده شده است. در یونانی ، “میث، موث” به معنای افسانه و داستان ، از این واژه اوستایی و “موئولوگیا” (انگلیسی mythology) درست برگردانده میتخت استو در عربی، به گونه های “متوع” : دروغ گفتن؛ “مذاع” : دروغگو ؛ “مذیذ” : دروغگویی راه یافته است.[5]

2-1- تعاریف اسطوره

در تعریف واژه اسطوره ، با آنکه بسیار گفته اند و نوشته اند اما تعریف دقیق، واضح و روشنی ندارد. برخی این واژه را به معنای افسانه و تاریخ کاذب گرفته اند، یعنی به معنای داستانی درباره ی رویدادی در گذشته که ما آن را نادرست بدانیم. وقتی می گوییم فلان واقعه، اساطیری است معنی اش این است که آن واقعه هرگز روی نداده است. ولی اسطوره در حکمت الهی معنائی دیگر دارد و عبارت است از وسیله ضبط رموز دینی و نشان دادن حقایق نادیدنی به شکل چیزهای دیدنی. این تعریف همانند آن نظر متداول میان انسان شناسان است که می گویند؛ اسطوره، داستانی مقدس است.” [1]در بسیاری از تعابیر و تفاسیر از واژه اسطوره را اگر به دو بخش کنیم، تضاد در تعاریف بهتر نمود می یابد.

{نخست تعریف علمای اسطوره شناس معاصر که در آن معنایی رمزی می یابند و دو دیگر تعریف مرسوم و متداول تا زمان حاضر که آن را “بی معنی” پنداشته است، یا درست بگویم بعضی از واژه اسطوره (myth) فقط داستانی موهوم (fiction fable) مراد می کنند.}[2]

واژه اسطوره در میان دانش های اجتماعی ، مردم شناسی توجه بیشتری را به خود جلب کرده است و هر کدام از گونه های مردم شناسی، از دیدگاه تحول گرایی، اشاعه گرایی، کارکرد گرایی و ساخت گرایی تعریف و تحلیل خاصی از اسطوره ارائه کرده اند[3]. در ادامه به تعدادی از تعاریف دانشمندان که به نوعی به اسطوره پرداخته اند، می پردازیم.

[1] – ادموند لیچ و لوی استروس؛ حمید عنایت؛ چاپ دوم؛ تهران؛ انتشارات خوارزمی؛ 2536، ص 86

[2] – ستاری، جلال؛ اسطوره در جهان امروز، تهران؛ نشر مرکز؛ 1376؛ص 5

[3] – بلوکباشی، علی؛ اسطوره در اندیشه و بیان اسطوره شناسان برجسته جهان؛ کتاب ماه؛ شماره 25 و 26؛ مهر و آبان 1379؛ ص23

[1] – کراپ؛ لکساندر، درآمدی بر اسطوره شناسی، جهان اسطوره شناسی I ، جلال ستاری، تهران، نشر مرکز، 1377، ص1

[2] – کزازی ؛ میرجلال الدین، رویا، حماسه ، اسطوره؛ تهران؛ نشر مرکز؛ 1372، ص1

[3] – اسماعیل پور؛ ابوالقاسم، اسطوره بیان نمادین؛ انتشارات سروش؛ 1377، ص 13

[4] – همان.

[5] – کزازی، میرجلال الدین؛ پیشین؛ ص 2

تربیت بدنی و ورزش جزء لاینفک تعلیم و تربیت و وسیله ای برای رسیدن به سلامت جسمی و روحی نسل جوان بوده و جزء مهمی از فعالیت های زندگی به شمار می رود ، و با مفاهیمی مانند تندرستی ، بهداشت ، رشد فردی و اجتماعی و سلامت روحی ارتباط نزدیکی دارد . تربیت و تقویت بدن و آمادگی همه جانبه آن ، مورد توجه اسلام است و در صورتی که همراه ذکر خدا باشد عین عبادت است ( نمازی زاده و سلحشور ، 1372 ) . تربیت بدنی شاخه ای از علوم تربیتی است که به وسیله حرکات و فعالیت های بدنی موجب رشد و توسعه استعدادهای جسمانی و روانی افراد می گردد . اگر در تربیت بدنی صرفا” صحبت از جسم بود شاید ربط دادن و وارد کردن ورزش به حریم روح و روان کاری بیهوده بود ، اما در حال حاضر حتی علمای غربی و بزرگان تعلیم و تربیت آن دیار نیز نتوانسته اند منکر اثر ورزش بر روح و روان در کنار جسم باشند . آنچه بشر را با جامعه پیوند می دهد تنها جسم نیست ، بلکه علائق ، خواسته ها ، آرزوها ، طرز تلقی و تمامی رفتارهایی است که از سیستم عصبی فرد نشات می گیرد (رحمانی نیا ، 1377 ) . تربیت بدنی یکی از نظام های تربیتی و علمی است که از طریق حرکات و ورزش جریان رشد را در تمام ابعاد وجودی انسان تسهیل و هماهنگ کرده ، و به شکوفایی و تکوین استعدادهای مطلوب کمک می کند . به طور کلی مدارکی دال بر این مطلب وجود دارد که فعالیت های بدنی منظم مزایای زیادی از جمله : حفظ سلامتی و جلوگیری از بیماری ها و بهبود حالت خلق وخو و افزایش خود پنداره دارد ( استرس ، 1975 )[1] . تربیت بدنی به عنوان یک پدیده اجتماعی و یکی از نظام های علمی و دانشگاهی دارای ارزش های فراوانی است که بر اساس مطالعات علمی و مشاهدات عینی ، شناخت و بکارگیری دقیق آن شکوفایی استعدادها و تبلور عینی محسنات اخلاقی را امکان پذیر می سازد (کوزه چیان ، 1374) . تربیت بدنی بخش جدایی ناپذیر تعلیم و تربیت است . تردیدی نیست که بدون توجه به تربیت جسمانی ، امر تعلیم و تربیت ناقص خواهد ماند ، برای توجه و رسیدگی به فعالیت های بدنی ، چه به صورت وجود دانشکده های تربیت بدنی و تربیت کاردان ، کارشناس ، کارشناسی ارشد و دکتری و چه به صورت ، واحدهای عمومی تربیت بدنی برای دانشجویان سایر رشته ها و چه به صورت امکان برگزاری برنامه های فوق برنامه ورزشی دانشگاه ها ( مسابقات ورزشی ، آموزشی آزاد و استفاده از اماکن ورزشی ) لازم است به امکانات و تاسیسات ، نیروی انسانی متخصص ، بودجه و برنامه توجه داشت (تندنویس ، 1387) . فعالیت های ورزشی و تربیت بدنی از گذشته های دور وجود داشته و همیشه در پر کردن اوقات فراغت و دادن کیفیت به زندگی انسان ها نقش سازنده ای ایفا کرده است . اساس فعالیت های ورزشی امروزه نتیجه تجربیات گذشته می باشد . فعالیت های ورزشی آنقدر دارای اهمیت است که از دیدگاه مکاتب مختلف فلسفی و اسلام مورد تبیین قرار گرفته است  ( احسانی و عرب دفتران ، 1379 ) . قابل ذکر است که تربیت بدنی و ورزش در جامعه امروزی تنها محدود به رشد جسمانی نمی شود بلکه پرورش تمام ابعاد و جنبه های وجودی انسان و بهبود سطح کیفی زندگی فردی و اجتماعی را در بر می گیرد (دبورا آ و  چالز ، 1376 )[2] .

چنانچه فعالیت های انسان ها را در 24 ساعت مورد ارزشیابی قرار دهیم به این نتیجه می رسیم که در یک شبانه روز فعالیت های ما دارای سه بخش است : بخش اول ، کار وتلاش و مشغله شغلی و حرفه ای است . تلاش این قسمت بیشتر می تواند معطوف به تامین معاش و برآورده شدن نیازهای مادی فرد و خانواده او می باشد .بخش دوم ، از زندگی ما استراحت و خواب است که منجر به تجدید قوا شده ، ما را برای فعالیت روز بعد آماده می نماید . و اما بخش سوم را اوقات فراغت تشکیل می دهد که در این بخش فرد نه در فعالیت برای امرار معاش است و نه در خواب و استراحت برای تجدید قوا ( اصفهانی ، 1380 )  . کاهش ساعات کار هفتگی و افزایش اوقات فراغت می تواند مشکلات عدیده ای را به دنبال داشته باشد . بیماری های جسمی و روانی ناشی از کم تحرکی ، ضعف های جسمانی و معضلات اجتماعی مانند: جنایت ، فساد و انحطاط اخلاقی می تواند ناشی از نداشتن برنامه در اوقات فراغت باشد . اما اگر این ساعات جهت دار وهدفمند باشد دلپذیرترین لحظه ها را بوجود می آورد . ضمن اینکه می تواند سازنده آینده اثربخش برای فرد باشد ( خداداد کاشی ، 1384 )  . امروزه اهمیت تربیت بدنی و ورزش برای تمام اقشار جامعه بالاخص دانشجویان که آینده ساز جامعه می باشند و مدام درگیر فعالیت های ذهنی و فکری می باشند کاملا” روشن است . گذشته از آن تحقیقات نشان داده اند که تربیت بدنی و ورزش نقش مهمی در بهتر استفاده کردن از اوقات فراغت دانشجویان ، کاهش اضطراب و افسردگی و ایجاد روحیه شادابی و نشاط و حذف یکنواختی از زندگی آنان دارد ( اسدی ، 1382 ) . در هزاره سوم ، نیروی انسانی متخصص از جایگاه کاملا” متمایز و ویژه ای برخوردار بوده و باعث برتری و قدرت هر کشوری خواهد

 بود ، دانشگاه ها مهد حضور استعدادها و سرمایه های انسانی یک کشور هستند و شایسته است کلیه امکانات مادی و معنوی کشور برای پرورش این استعدادها و تربیت نیروی متخصص به کار گرفته شود . یکی از ابزارهای موثر در پرورش نسل جوان و پرانرژی استفاده از برنامه های تربیت بدنی و ورزشی می باشد . ورزش نه تنها در زمان کسب علم و تجربه حین دوره تحصیلی دانشگاهی موثر بوده و حضور بانشاط ایشان را در زندگی دانشجویی تسهیل می نماید ، بلکه با پرورش قوای روحی و جسمی امکان برخورداری وی از سلامت کامل روحی و جسمی را فراهم

می آورد و مآلا” موجب توسعه کارآیی وی علاوه بر دوره تحصیلی در زندگی اجتماعی و شغلی فرد نیز می گردد . اعتماد به نفس ، برداشت مثبت از خویشتن ، جامعه پذیری ، نوع دوستی ، وحدت گرایی ، توان تحمل مشکلات و سختی ها ، تبعیت از قوانین ، گذشت و فداکاری ، روحیه جوانمردی و فتوت ، از طریق ورزش و فعالیت های تربیت بدنی به نحو شایسته ای تقویت می گردد . کشور ما در این برهه بیش از هر زمان نیازمند سازندگی و پیشرفت با آهنگی سریع می باشد . این توسعه در تمام جوانب مرهون حضور نیروهای سازنده ، شاداب ، پویا ، خلاق و پرنشاط می باشد . مدیران و مسئولین تربیت بدنی دانشگاه ها با بهره گرفتن از ابزار کارآمدی که در اختیار دارند باید در جهت نیل به هدف فوق تمام تلاش و مساعی خود را به کار بندند . در کشور ما به جهت ویژگی های فرهنگی و ایدئولوژیک همه روش های متداول در خارج از کشور مورد پذیرش نمی باشد ولی جایگاه ورزش همواره به عنوان کارآمدترین ابزار قابل ذکر است ، بسیاری از رشته های ورزشی اصولا” ماهیتی دانشگاهی دارند و میعادگاه بسیاری از ورزشکاران ممتاز جهان در برخی از رشته ها چون : بسکتبال ، شنا ، دوومیدانی و … همواره محیط های ورزشی دانشگاهی می باشد ( اسدی و اصفهانی ، 1380) . سازمان های مختلفی به نوعی درگیر فعالیت های ورزشی می باشند و از فعالیت های ورزشی در جهت ساختن اجتماع سالم و پویا استفاده می نمایند و دانشگاه ها نیز از این قاعده مستثنی نیستند . هدف اصلی فوق برنامه ورزشی در دانشگاه ها ، افزایش توانایی دانشجویان جهت ارتقای حس مسئولیت پذیری و مشارکت موثر در فعالیت های اجتماعی به عنوان یک شهروند می باشد ( او دونوقیو ، 2004 ) [3] . دانشگاه که محل و مامن حضور فرهیختگان کشور می باشد ، جایگاه و نقش پژوهش به عنوان مبنای برنامه ریزی و اتخاذ تصمیم بر همگان روشن است . رکن اصلی این نهاد را جوانان دانشجو که سرمایه های اصلی و آینده سازان کشور می باشند تشکیل می دهد . بی تردید توفیق در دستیابی به اهداف متعالی و پیشرفت کشور ، مرهون جهد و جهاد و تکاپوی فکری و عملی و تلاش و سازندگی نسل جوان ، به ویژه دانشجویان می باشد ، (اسدی و اصفهانی ، 1380 ) و دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی به عنوان سازمان های خدماتی در تربیت نیروی انسانی متخصص و در توسعه و پیشرفت کشور ، نقش مهمی بر عهده دارند . از طرف دیگر ، هدایت و رهبری آینده جامعه به دست دانشجویانی است که امروزه در دانشگاه تحصیل می کنند ، رقم خواهد خورد . از این رو ، برای کارآمد بودن نیروی انسانی باید در کنار فعالیت های آموزشی و پژوهشی از فعالیت های جسمانی و تفریحی کمک گرفت تا دانشجویان بتوانند از کیفیت زندگی سالم بهره مند شوند . بنابراین چگونگی عملکرد و رفتار مدیران و کارکنان ادارات تربیت بدنی دانشگاه ها با جمعیت جوانان دانشجوی کشور از اهمیت خاصی برخوردار است و باید مبتنی بر رفع نیازهای ورزشی و سلیقه ها و علایق آنان باشد و رضایت خاطر آنان را حاصل نماید  ( دارابی ، 1376 ).

و توسعه فوق برنامه ورزشی و تفریحات سالم به رسالت اصلی دانشگاه ، یعنی تربیت و تامین نیروی انسانی متخصص و در عین حال سالم و شاداب کمک می نماید و در جهت بهبود کیفیت زندگی دانشجویی و آماده سازی آنان برای سازندگی آینده کشور ، اهمیت ویژه ای دارد . اجرای برنامه های تفریحات سالم ، باعث می شود که بین تلاش های علمی و سایر ابعاد وجودی زندگی دانشجویان ، توازنی برقرار گردد ( باورساد ، 1385 ) . کیفیت هدف گذاری و برنامه ریزی و اجرای فعالیت ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است . و برنامه هایی موفق خواهد بود که متناسب با نیازهای دانشجویان طراحی شده و اصطلاحا” نیاز محور باشند . و استقبال و مشارکت دانشجویان را در برنامه به دنبال خواهد داشت . برنامه ریزی پشت درهای بسته و بدون حضور و نظر افرادی که برای آنها برنامه ریزی می گردد ، خطر ایجاد شکاف بین اهداف ، دیدگاه ها و نظرات برنامه ریزان و نظرات برنامه پذیران را خواهد داشت . ضروری به نظر می رسد در برنامه ریزی ها دیدگاه ، نظرات و میزان رضایت افرادی که برای آنها برنامه اجرا می شود نسبت به وضع موجود فعالیت های فوق برنامه ورزشی و امکانات موجود مورد سنجش و ارزیابی قرار گیرد ، چرا که برنامه برای آنها طراحی گردیده و لزوما” به حضور و رضایت ایشان بستگی دارد  (اسدی و اصفهانی ، 1380 ). با توجه به این که امروزه در مدیریت خدمات ، حرف اول را جلب و جذب مشتری می زند ، لازم است از طریق بررسی و ارزیابی میزان رضایتمندی دانشجویان از فعالیت های فوق برنامه دانشگاه ، اثربخشی برنامه های درازمدت و کوتاه مدت فوق برنامه ورزشی و تفریحات سالم را به منظور بالا بردن سطح کیفیت زندگی دانشجویان را بهبود بخشید (دارابی ، 1376 ) .

[1] –  Steers

[2] – Debora & chaalz

[3] –  o Donoghue

ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است

متن کامل را می توانید دانلود نمائید

چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)

ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه

 با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند

موجود است

:

با ظهور قرن بیست و یکم ، مراکز آموزشی از سویی در حال گذر از فرایند آموزشی به فرایند یاددهی-یادگیری هستند که در این فرایند یادگیرندگان باید مسئولیت یادگیری خودشان را در داخل و خارج از کلاس درس به عهده بگیرند. از سویی دیگر گسترش کاربرد اینترنت منجر به تولید حجم عظیمی از اطلاعات شده است و افراد باید برای انجام فعالیتهای حرفه ای، شخصی و آموزشی شان بر مهارت های پردازش اطلاعات مسلط باشند و در این راستا، تبحر در کاربرد فناوری اطلاعات کافی نیست، بلکه یادگیرندگان باید توانایی پردازش،  تحلیل و نقد اطلاعات موجود را نیز داشته باشند. داشتن مهارت سواد اطلاعاتی این امکان را فراهم می نماید(حری،1383).

جامعه اطلاعاتی[1] اصطلاحی است که ژاپنی ها در سال 1963 میلادی، در مقاله ای درباره نظریه تکامل اجتماعی بر مبنای تراکم صنایع اطلاعات ، مطرح کردند و سپس در سال 1978 به جهان غرب صادر شد (داوودی،1382). اما عده ای تاریخ مهم برای جامعه اطلاعاتی را سال 1989 میلادی  همزمان با ابداع شبکه جهانی اینترنت می دانند(دستجردی و قلی زاده ،1383). با وجود این جامعه اطلاعاتی ، جامعه ای چندساختی و چندوجهی است که در آن تمام لایه بندی ها و سطوح نیازمند اطلاعات هستند، اگر جامعه مانند یک هرم فرض شود در جامعه اطلاعاتی از راس تا قاعده احساس نیاز به اطلاعات وجود دارد و از آن در تمام سطوح استفاده می شود(حری ، 1373).

تحقق جامعه اطلاعاتی جبر زمانه است. چون پدیده ای است که زیر بنای آن ، پیشرفت های علمی و فنی است(خوارزمی، 1383). در عرصه انقلاب اطلاعاتی[2] ، تحول آموزش و پرورش، به دلیل نقش مهمی که در پرورش مغزهای خلاق انسان های فردا و سرمایه آینده کشور دارد ، اهمیت ویژه ای می یابد و از آن جا که در این عرصه ، تنها واقعیت همیشه ثابت ، اصل تغییر است، مفاهیم نیز از این قاعده مستثنی نیستند. مفاهیمی چون سواد، دانش و یادگیری معانی تازه ای یافته اند و آن چه این تغییر معانی را به جامعه وارد می کند، آموزش و پرورش و دانشگاه ها هستند.

نیل پستمن[3] عقیده دارد : بیش از یک دهه قبل ، عبارت سواد به معنی صرف داشتن توانایی خواندن و نوشتن بود . اما امروزه اینگونه نیست . زیرا با گسترده تر شدن مفهوم ارتباطات ، معنای سواد در شکل واقعی خود، مهارتی است که انسان را قادر  می سازد بر ابزار و امکانات ارتباط جمعی  مدیریت داشته باشد . با آن که خواندن و نوشتن هنوز پایگاه خود را از دست نداده است در یک جامعه اطلاعاتی

 ابزاری ناکافی محسوب می شود(حسین نژاد و محمدی،1384).

ماموریت اصلی جامعه دانشگاهی فراهم آوردن بستری برای یادگیری جامعه مخاطب آن است.مدیران، هیئت علمی و کتابداران دانشگاهی معتقدند که دانشجویان برای موفقیت در فعالیت های دانشگاهی و حرفه ای شان  باید به توسعه مهارت های یادگیری مادام العمر بپردازند. در جامعه اطلاعاتی امروز ؛ به دلیل انفجار تکنولوژی اطلاعاتی عملکرد کارا برای دانشجویان ضروری است. آنها باید باسواد اطلاعاتی باشند و بدانند که چگونه می توانند جستجو ، بازیابی و ارزیابی نمایند(زاخری[4]، 2010).

‌در سال های گذشته ، دانشجویان و پژوهشگران جواب سوالات خود را از کتابها ، مجلات و هم کلاسی ها به دست می آوردند اما الان دسترسی به منابع از طریق فضای مجازی رفتار جستجوی اطلاعاتی دانشگاهیان را تغییر داده است و به همین خاطر نیاز به بالا بردن مهارت سواد اطلاعاتی به عنوان عامل اساسی در دسترسی به اطلاعات ؛ یک عامل تعیین کننده قلمداد
می گردد(صیامیان،1383).

تحقیقات در زمینه بررسی میزان سواد اطلاعاتی دانشجویان مخصوصا در حوزه کتابداری و علوم تربیتی انجام شده است و اخیرا نیز گرایش به سوی بررسی ارتباط سواد اطلاعاتی و میزان یادگیری و موفقیت دانشجویان به وجود آمده است اما متاسفانه پژوهش های بسیار کمی در حوزه تربیت بدنی انجام شده است . در این پژوهش سعی محقق بر این است که به تاثیر سواد اطلاعاتی بر میزان یادگیری و موفقیت دانشجویان تربیت بدنی بپردازد تا بتوتند گامی هر چند کوچک در پر کردن این خلا بردارد.

[1] . information society

[2] Information revolution

[3] . Postman

[4] .Zachery

ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است

متن کامل را می توانید دانلود نمائید

چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)

ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه

 با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند

موجود است

انسان پیش از تاریخ در حدود هزاره ششم قبل میلاد و اوایل هزاره پنجم از پناهگاه های سنگی و غارها دست کشید و سکونت در دشت را آغاز کرد.با پیدایش این مرحله تاریخی سکنی گزیدگان در نقاط مختلف فلات ایران شروع به ساخت آثار کنده کاری و سپس سفالینه ها و مهرها نمودند.سفال این بدوی ترین،ساده ترین و کهن ترین دست ساخته بشر بعد از حصیربافی به سبب نزدیکی خاصی که با انسان داشت بستر با ارزشی برای به تصویر درآوردن افکار او بود،زیرا که سفال نیز همانند انسان که از گل پخته خلق شده است از ترکیب چهار عنصر اصلی خاک آب باد و آتش تشکیل یافته است.علامت و نشانه هایی که بر روی سفال دیده می شوند با مذهب و خدایان آن عصر مربوط بوده اند و یا نمایشگر نوعی طلسم و جادو در آن دوران به شمار می رفتند.(اپهام پوپ،آرثر،از شاهکارهای هنر ایران،ص9)

انسان جانور عجیبی است که مدام از خود می پرسد که جهانی که در آن زندگی می کند چگونه جهانی است.پاسخ به این سوال آسان است،جهان نامیده می شود.جهان واقعیات ،علم این واقعیات را تدریجا دوره می کند و بهره برداری از کشفیات گوناگونش در عالم کائنات از خرده ترین ذره تا بزرگترین پاره آن اندازه نمی شناسد.انسان موجود عاقلی است ویژگی دارد که هیچیک از همسایگان زمینی اش ندارند و آن تخیل است یعنی قابلیت آفرینندگی جهان و آفرینش زندگانیش در جهان.تخیل را نمی توان قوه ای وهم آلود شمرد،چون تازه کردن رمزها و نو کردن اساطیر و آفرینش تصاویر جدید و بازی و شوخی با نظم جهان بر عهده خیال بافی است.در مجموع باید گفت که سه چیز به این جهان شکل و رنگ می بخشد.آزادانه اندیشیدن و آزادانه خیال بافی و آزادانه عمل کردن است و رمز از آن کسی است که به دستش می آورد و جهان مال کسی است که به تمام و کمال و با همه قدرت و نیروی تخیل خویش تجربه اش می کند.(اقتداری،احمد،آثار و بناهای تاریخی خوزستان(یار شهر یاران)،ص18)

رمز و زبان و حرکات،روح و جان می دهدو در رویاها و جشن هایشان پایدار می گردد و به معتقداتشان جسم می بخشد و آرزوهایشان را بیان می کند و آنها به کار و تلاش برمی انگیزد.اسطوره ها آیینه هایی هستند که تصویرهایی را از لایه هزاره ها منعکس و آنجا که تاریخ و باستان شناسی خاموش می مانند اسطوره ها به سخن در می آیند و فرهنگ آدمیان را از دوردستها به زمان ما می آورند و افکار بلند و منطق مردمانی ناشناخته ولی اندیشمند را در دسترس ما می گذارند.رمز که عمل و مبنای عینی دارد،واقعیتی ذهنی را منعکس می کند و از نیرو فقط به طریق شهود قابل درک و دریافت است،به گفته پیرامائول(pierre Emmamal(شاعر) بررسی و تحلیل رمز به طریق عقل به مثابه آناست که پره های پیاز را از هم جدا کنیمتا ببینیم پیاز کجاست.(پوپ،ابهام آرثر،شاهکارهای هنر ایران،پرویز نائل خانلری،ص22) یکی از قدیمی ترین بلد تاریخی شهر شوش در دشت خوزستان با قدمت شش هزار ساله است.امروزه از شوش چهار تپه عظیم باقی مانده است.این مکان در جنوب غربی ایران تقریبا در دو کیلو متری غرب راه آهن بین ایستگاه سبز آباد و هفت تپه قرار دارد.رود خانه تاریخی شائور از غرب شوش می گذرد.

چهار تپه شوش عبارتند از :

1-تپه آکروپل یا آرک سلطنتی

2-تپه آپادانا

3-تپه مرکزی یا شهر شاهی

4-شهر صنعتگران

بخش بسیار بزرگی از جنوب شرقی فلات ایران یعنی منطقه ای که امروزه استان های کرمان،هرمزگان،سیستان و بلوچستان،بخشدغربی کشور پاکستان و جنوب افغانستان را در بر می گیرد،از نظر باستان شناسی نسبت به سایر بخش های ایران ناشناخته مانده است.

این بخش از فلات که در نوشته های باستان شناسان و خاور شناسان غربی منطقه مرزهای ایران و هند خوانده شده منطقه ای است که به سبب وضعیت جغرافیایی ویژه امروز جمعیت کمی دارد.در گذشته تصور می شد که در دورانهای کهن و پیش از ناریخ نیز چنین بوده است و اثری از تمدن های بزرگ و اجتماعات انسانی،دهکده ها و شهرها در آن وجود نداشته است.به این سبب تا حدود سه ماه پیش باستان شناسان این منطقه را تنها یک راهرو بزرگ ارتباطی بین تمدن های هندی و تمدن های باختر فلات ایران و بین النهرین می دانستند و یکی از علل ناشناخته ماندن این منطقه و عدم توجه باستان شناسان نیز همین تصور اشتباه بوده است.

م.پزارد و ل.لوگرن که کنده کاری شوش را مورد بررسی قرار داده اند بکرات وجود شباهتی را بین موضوعات تزیینی ظرف شوش از یک طرف و نقش ها و مهرهای استوانه ای ایلام مقدم از طرف دیگر را تائید کرده اند.به دنبال آنها ژ.شیلد تصور می کند که صف پرندگان یا حیوانات در صحنه های شکار یا انسان ها در خال ساختن ظروف،مثل تمان موضوعات مختلف کنده کاری ایلام مقدم،با وجود طبیعت گرایی شان از اعقاب موضوعات سبک اول شوش است.اگر چنین باشد با آخرین نتایج حفاریها ،از فلات ایران حالت مشترکی از تاثیرات ارتباط های کامل بین این منطقه و دشت بین النهرین وجود دارد.

دکتر کنتو در کتاب صنایع ایران تحت عنوان صنعت سفال اولیه عقیده دارد که کلیه اشکال هندسی که در روی سفالینه ها دیده می شود معنی ویژه ای دارند،مثلا خطوط موازی که در دایره یا مستطیل محاط باشد و یا در چیزی محاط نبوده و ساده است وجود آب را ثابت می کند.مثلثی که در میان آن شکل شطرنجی رسم شده باشد نماینده کره است،سطحی که خطوط مایل روی آن قرار دارد نشانه زمین زراعتی است و به طور کلی می توان گف این اشکال نوعی خط تصویری است که برای مردم آن زمان گویا بوده و پیش از خطوط باستانی ایران در این سرزمین معمول و مرسوم بوده است.

هر قوم باستانی بز کوهی را مظهر یکی از عوامل طبیعی سود بخش می دانست مثلا در لرستان حیوان وابسته به خورشید بود و گاهی نیز بز و خورشید و گرما با هم ارتباط داشتند و چون میان شاخهای خمیده بز کوهی و هلال ماه نیز رابطه ای وجود دارد از این رو مردم باستان عقیده داشتند که شاخ های پر پیچ و خم بز کوهی در نزول باران موثر است.در شوش و ایلام بز کوهی مظهر فراوانی و رب النوع روییدنیها خوانده می شد.بیشتر سفالینه های پیش از تاریخ نخست با نقوش هندسی و تزیینی جلوه می کرد و پس از مدتی نقش حیوانات معمول گشت و زمانی بعد هنرمندان دوباره به نقوش هندسی علاقمند شدند.

در ادوار تاریخی اهمیت فلزکاری تا حدودی هنر سفالگری را تحت شعاع قرار داده اما علیرغم توسعه فلزکازی،ساخت ظروف سفالین با اشکال گوناگون برای استفاده روزمره طبقات کم درآمد ادامه پیدا کرد.بخصوص گروهی از سفالینه های بی لعاب قرون اولیه اسلامی شباهت چشمگیری به ظروف سفالین قبل از اسلام دارند.

افول هنر سفالگری تا حدود قرن نهم و دهم هجری کمابیش در ایران ادامه یافت،تا اینکه بار دیگر ایرانیان تحت تاثیر مرغوبیت ظروف چینی به هنر سفالگری روی آوردند.این هنر دیگر بار در شهرهای مختلف ایران به خصوص ساوه،کاشان،شهرضا،لالجین همدان رونق گرفت و با نقش های زیبا و آمیزش دلنشین رنگ ها موجبات تحول هنر سفالگری به صورت کاشی سازی را نیز فراهم آورد.

     نسخه تصویری قابوسنامه که یکی از نسخ با ارزش دوره اسلامی ایران می باشد تا سال 1953م (1332ه.ش) در ایران موجود بود اما از آن تاریخ، توسط خریداران و مجموعه داران نسخه های خطی از ایران به آمریکا برده شد که هم اکنون قسمتی از آن در موزه سین سیناتی[1] آمریکا محافظت می شود و قسمتی دیگر نیز به مجموعه خصوصی کورکیان تعلق دارد و احتمالاً قسمت سومی نیز داشته که به درستی مشخص نیست کجاست. پژوهش حاضر بر اساس نمونه تصاویر موجود در موزه سین سیناتی انجام گرفته است. نکته ای که در مورد این تصاویر باید بدان توجه داشت این است که با وجود این که نسخه مورد نظر از دید کارشناسان معروف تاریخی، از جنبه های فرهنگی و سیاسی و اجتماعی بسیار مورد توجه قرار گرفته است و کارشناسان هنری ایرانی و خارجی نیز اشارات مبسوطی در مورد آن داشته اند و همواره تلاش کردند تا از جهت تاریخی و هنری، جایگاه آن را در سیر تاریخ هنر ایران جستجو نمایند اما بنا به دلایلی عدیده نظر قطعی ارائه ننمودند و نسبت به اصالت آن تردیدهایی را طرح می کنند. به طوری که «مجتبی مینوی» در طی یادداشتی، این نسخه را به همراه چند نسخه تصویری دیگر محصول کارگاهی که طی بیست سال گذشته در تهران دایر شده است می داند (مینوی،1381: 192) و نیز «اکبر تجویدی» به دلیل شیوه خاص نقاشی های این کتاب و برخی ملاحظات فنی دیگر، اظهار نظر قطعی در مورد اصالت نقاشی های این کتاب را منوط به پژوهش های آزمایشگاهی بیشتر و بررسی های دقیق تر در آینده می داند. وی کیفیت طراحی ها و به ویژه حالت چهره ها که بیشتر به فن کاریکاتورسازی شباهت دارد تا نگارگری، را دلیل بارزی بر این تردیدها ذکر می کند (تجویدی،1352 :85). به هر حال این نسخه در درجه اول بدین خاطر که کتابت آن در زمان خود مؤلف انجام گرفته است، می توان اطمینان داد که در آن تصرف کاتبان یا هیچ نیست و یا بسیار کم است بنابراین نمونه اصیل و دقیقی از شیوه انشای مؤلف و زبان آن عصر به دست می دهد و نیز اگر اظهارات جعلی بودن تصاویر را نادیده بگیریم، تصاویر رنگین کتاب که شامل 109 تصویر می شود احتمالاً قدیمی ترین سندی باشد از نقاشی دوره اسلامی و بسیاری از نکته های تاریک را در تاریخ نقاشی اسلامی و خصوصاً نقاشی ایرانی برای ما روشن می کند و از آن جایی که انسان ها به یاری اشارات اندام های بدن، نظام پوشاک، نظام خوراک، نظام های نشانه ای فرهنگی (از اقوام ابتدایی تا نقاشی های معاصر) یعنی ابزاری جدا از نوشتار و گفتار نیز با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند از این جهت این اثر می تواند به عنوان نماینده آداب و رسوم و فرهنگ دوره ای خاص در ایران باشد و به خاطر تصاویر آن که دارای ترکیب بندی ها و شیوه ای متفاوت از دیگر آثار تصویرگری کتاب دوره اسلامی ایران است، اهمیت بیش تری می یابد. بدین ترتیب ارزش این کتاب هم به خاطر متن آن است که شامل مجموعه دستورهایی است که در زندگی هر کسی در هر منصب و شغلی به کار می آید و از این جهت آئینه آداب و رسوم و تمدن ایران در قرن پنجم به شمار می آید و هم به خاطر تصاویر ویژه اش اهمیت دارد که خود فواید فراوانی را برای هر اهل هنری به دنبال دارد به طوری که با نمایش افرادی که ملبّس به پوشاک با طرح و نقوش بسیار هستند می تواند اطلاعات فراوانی نیز از جهت نمایش جایگاه هر شخص و در هر مرتبه ای در اجتماع و علاوه بر این طرح پارچه های متداول آن زمان، به دست دهد. ضمن این که شکل ساختمان و قسمت هایی از فضای دکّه و بازار و منزل مسکونی و اثاثه منزل از جمله تخت و صندلی و فرش و … و از همه مهم تر آداب اجتماعی مانند طرز نشستن و تعارف و قرار گرفتن قاضی بر مسند و دادخواهان در مقابل او از جمله مواردی هستند که اهمیت این اثر را دو چندان می کند. بدین منظور این پژوهش با هدف بررسی های همه جانبه تصاویر از نظر ساختاری و مضمونی و تحلیل عوامل اثر گذار بر شکل گیری آن با روش آیکونولوژی[2] اروین پانوفسکی انجام گرفته است. این رویکرد امروزه بهترین روش برای خوانش هر اثر تصویری است و یکی از امتیازات آن توجه به فرهنگ و تاریخ آن اثر می باشد به طوری که محقق و

 منتقد آیکونولوژی می تواند به کمک تاریخ به رمزگشایی اثر هنری بپردازد. در حقیقت آیکونولوژی شاخه ای از تاریخ هنر است که به مضامین یا معناهای آثار هنری در مقابل فرم می پردازد و در زمره روش های تحقیق کیفی قرار می گیرد. در این رویکرد، محقق آیکونولوژی پس از بیان سوابق تاریخی موضوع، طی سه مرحله توصیف، تحلیل و تفسیر به تبیین ویژگی های کلی اثر می پردازد و در پایان به نتیجه منطقی در زمینه کلیّت و عوامل تأثیرگذار بر شکل گیری آن نایل می شود. نتیجه حاصل از این روش در رابطه با تصویرگری کتاب قابوسنامه نشان داده است؛ تصاویرش بیش از آن که با دیگر نمونه های تصویرگری کتاب در دوره اسلامی ایران شباهت داشته باشد با شیوه تصویرنگاری باستانی ایران و به ویژه دوره ساسانی از جهت ترکیب بندی ها، فضاسازی، نوع پوشش و کلاه افراد، نمایش طرح و نقش لباس ها و نیز چهره پردازی و شکل موها مرتبط است و علاوه بر این تأثیراتی بر هنرها و صنایع دوره های بعد گذاشته و بدین جهت رابط بین شیوه های تصویرنگاری دوره باستان ایران و دوره اسلامی بوده است ضمن این که تأثیراتی نیز از فرهنگ های دیگر تمدن ها در آن قابل مشاهده می باشد.

3-1- سوال های پژوهش

1- جایگاه نقوش و ارزش های تصویری کتاب قابوسنامه در روند تکامل نگارگری ایران در دوران اولیه اسلامی چگونه تحلیل و ارزیابی می شود؟

2- جلوه های بصری در تصویرسازی کتاب قابوسنامه با بهره گرفتن از روش آیکونولوژی پانوفسکی چگونه قابل تبیین است؟

4-1- فرضیه های پژوهش

تصاویر ارائه شده در کتاب قابوسنامه به لحاظ کیفی در دوران اوایل اسلامی، متأثراز نقوش دوره قبل به ویژه ساسانی است واز سویی در زایش و تکامل نگاره های ایرانی به ویژه نگاره های عصر سلجوقی و مغول مؤثر بوده است و از این حیث جایگاه ویژه ای دارند.

2- با بهره گرفتن از روش آیکونولوژی پانوفسکی که با مطالعات تاریخی آغاز می کند و به تحلیل همه جانبه اثر می پردازد، می توان جلوه های تصویری این کتاب را به خوبی بررسی کرد و نیز با تفسیر همه جانبه اثر به تعامل هنرتمدن اسلامی ایران با هنر دیگر تمدن ها دست یافت.

5-1- اهداف پژوهش

1- معرفی تصاویر کتاب قابوسنامه به لحاظ کمّی و کیفی.

2- تجزیه و تحلیل محتوایی عناصر تصویری کتاب قابوسنامه و بررسی عوامل تأثیرگذار در کاربرد نقوش تزیینی فراوان در بطن تصاویر آن با بهره گرفتن از روش آیکونولوژی پانوفسکی.

6-1- پیشینه پژوهش

تا کنون تحقیقات زیادی در زمینه کتاب قابوسنامه از منظر ادبی انجام گرفته است اما تحقیقات در مورد تصاویرش بسیار محدود می باشد تا حدی که بسیاری از منابع معتبر تنها به ذکر نام این کتاب اکتفا کردند و یا اشاره ای گذرا به تصاویر آن داشته اند. دلایل این موضوع نیز عدیده می باشد چرا که برخی از محققین به جعلی بودن این اثر اشاره کردند و هنوز قطعیت تصاویر آن به اثبات نرسیده است. با این وجود برخی از محققین نظراتی در مورد تصاویر آن ارائه نمودند که از آن جمله:

1-6-1- پژوهش های خارجی

الف: فرای، ریچارد (2013)[1]

نویسنده در مقاله ای تحت عنوان: “دستنویس اندرزنامه در ایران جدید (اسلامی)”(Journal of theAmerican Oriental Society, Vol. 75, No. 1(Jan.-Mar., 1955), pp. 24-26) با رویکرد تاریخی به بررسی کلّی اثر اعم از موقعیت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی زمان تدوین آن پرداخته است و در ادامه با تحلیل کلیّت تصاویر از جهت ترکیب بندی، رنگ آمیزی و جزئیاتی مانند چهره پردازی و طراحی لباس آن را به عنوان یک اثر تصویری ویژه معرفی می کند ضمن این که در رابطه با برخی ویژگی های تصاویر به ارتباطاتی با هنر دیگر سرزمین های مرتبط با ایران در دوره زمانی خاص اشاره می کند؛ مانند هنر ارمنستان، افغانستان و دیگر کشورهای آسیای مرکزی و همچنین مکتب بغداد. در زمینه نقش مایه های پارچه های تصویر شده، آن ها را نمونه خوبی از پارچه های مورد استفاده در آن دوره دانسته است. همچنین، از تصاویر این کتاب به عنوان پایه و الگویی برای هنر دوره های بعد یعنی مغول (ایلخانیان) یاد کرده، چرا که تأثیرات آن بر کتاب جامع التواریخ رشیدالدین فضل الله کاملاً مشهود است.

ب: پوپ، آرتور آپهام (1338)

نویسنده در کتاب” شاهکارهای هنر ایران” به نقاشی های این کتاب اشاره کرده است و آن را به عنوان اثری عظیم می داند که از کنده کاران روی فلز اقتباس و به تناسب نقاشی بزرگ شده باشد. او اعتقاد دارد این آثار اسراز آمیز هستند چون طرز تبدیل اشکال طبیعی به صور قراردادی و به کاربردن چند نمونه معهود در صورت ها مستلزم سابقه کهنی است و حال آن که هیچ نوع سابقه ای در این باب شناخته نشده است. او همچنین می گوید توجه نقاش به جنبه تزیینی کاملاً مشهود است و این روش را از خصایص نقاشی ایرانی می داند (ص 168).

1- Frye , Richard N

[1]-Cincinnati

[2]-Iconology