وبلاگ

یکی از ابزارهای بازاریابی که نقش مهمی در نائل شدن شرکت به اهدافش دارد، تبلیغات است. آنچه مسلم است این است که ادامه فعالیت شرکت بدون بازاریابی و تبلیغات برای فروش امکان پذیر نیست(امیری، 1387). همچنین یکی از مسائل مهم در قلمرو تبلیغات، ارزیابی اثربخشی آن می باشد. تبلیغ کنندگان و بازاریابان همیشه علاقه مند به تعیین تاثیر تبلیغ هایشان بر روی مشتریان خود هستند(نوروزی، 1388). اگرچه برای همه شرکتها و کسب و کارها تبلیغ لازم است، اما هر نوع تبلیغی مفید و موثر نیست، و تنها از طریق ارزیابی آثار تبلیغ است که می توان ضعف ها و کاستی ها را شناخت و از نتایج آن برای برنامه ریزی، اصلاح و تعدیل فعالیتهای تبلیغ استفاده نمود و در عمل از هزینه ها، ریسک ها و حرکتهای غیرموثر جلوگیری کرد (حیدرزاده، 1389). به کارگیری دانش رفتار مصرف کننده در جهت توسعه استراتژی بازاریابی، نوعی هنر است. این موضوع بدان معنا نیست که بکارگیری اصول و فرایندهای علمی در این مورد بی تاثیر است، بلکه این مفهوم است که بکارگیری موفق این اصول براساس هر موقعیت خاص، نیازمند قضاوت و نگرشهای انسانی است و این قضاوتها و نگرشها به سادگی در قالب قوانین و ضوابط خاص، قابل تعریف نیستند (رضایی، 1386). بنابراین محققین بازاریابی برای برآورده نمودن احتیاجات مصرف کنندگان بایستی رفتار مصرف کننده و عکس العملهای آنها را در قبال عوامل اثرگذار بر فرایند خریدار به خوبی تشخیص داده و در این راستا برنامه ریزی نمایند. با عنایت به پیچیده بودن بحث تبلیغات و نوع اثر آن و همچنین پیچیده بودن انسان، تبلیغات تجاری به عنوان یک عامل مهم و تاثیرگذار بر درگیری ذهنی مصرف کننده مورد مطالعه قرار می گیرد( ماندگانی، 1385). درگیری ذهنی در اصل در رابطه با چگونگی تصور مصرف کنندگان در پاسخ به تبلیغات برگرفته شده است و با درک آن به عنوان سطح انگیزه داده شده به محرک، موقعیت یا وظیفه تصمیم گیری تکامل یافته است. سطح درگیری ذهنی که مصرف کنندگان در تصمیم گیری در مورد یک مقوله در نظر می گیرند، از اطلاعات مدیریتی مهم می باشد و بکارگیری آن توسط بازاریابان باعث ارائه بینش به رفتار خریدار می شود ( Jansen , 2000). در صنایع خدماتی که ارائه‎ی خدمات مستلزم برقراری ارتباط و تعامل با مشتری است، رضایت کلی مشتریان مبتنی بر چگونگی رویارویی و تجربه ی آنان از سازمان است(Law et al , 2004). با توجه به اینکه عموما پل ارتباطی میان مشتریان و سازمان ها در ابتدا تبلیغات است، لذا در پژوهش حاضر به بررسی تاثیر تبلیغات و سلسله مراتب اثرگذاری آن پرداخته شده است.

هدف از فصل اول بیان کلیات تحقیق است. از این رو ابتدا به بیان مسئله و ضرورت انجام تحقیق پرداخته شده است، پس از ذکر چارچوب نظری تحقیق، اهداف، سولات و فرضیه های تحقیق بیان گردیده است و در ادامه جامعه آماری، نمونه آماری آمده است و در نهایت تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق ارائه شده است.

1-2- بیان مسئله

شناخت کامل مشتری، مقدم شمردن وی در ارائه خدمات کیفی از جمله عوامل تضمین موفقیت در بازار کسب و کار امروزی است. تعبیری که هم اکنون از مشتری می شود با آنچه در گذشته رواج داشت کاملاً متفاوت است، به این معنی که مشتری دیگر خریدار صرف کالا و خدمات نیست، بلکه عضو فعال و تأثیر گذار در تمامی فعالیت های تجاری است. در مورد صنعت بیمه کار دشوارتر است و نیاز به توجه و درایت بیش از پیش مدیران عالی و میانی دارد، زیرا روش های مختلف بیمه، خدماتی هستند که به مشتری ارائه می شوند و کالایی نیستند که مشتری در هر لحظه بتواند از آنها استفاده کند (صحت و همکاران، 1389). امروزه صاحب نظران، بازاریابی را فرایند ارضای نیازها و خواسته های بشر تعریف میکنند. به نظر فلیپ کاتلر برجسته ترین صاحب نظر در این رشته، بازاریابی عبارت از ” فعالیتی انسانی در جهت ارضای نیازها و خواسته ها است از طریق فرایند مبادله” (روستا و همکاران، 1385 ). پیتر دراکر یک متفکر صاحب نظر در رشته مدیریت، مسئله را این چنین بیان كرده است : “هدف بازاریابی افزایش فروش است. هدف، شناختن و درک مشتری به نحوی است که کالا یا خدمت ارائه شده دقیقاً مناسب باشد و خود، خود را به فروش برساند بازاریابی فرایندی است که کالا و فایده که طی آن افراد و گروه ها، با تولید و مبادله با دیگران، خواسته ها و نیازهای خود را تأمین میکنند (کاتلر و آرمسترانگ، 1389).

در صنعت بیمه، بازاریابی امری صرفاً اقتصادی نیست تا به این وسیله سودآوری شرکتها و نمایندگان را افزایش دهد، بلکه امکانی است

 برای آگاهی بخشیدن به مردم، برای اینکه از بیمه، وسیله محکم و مطمئنی برای رفع نیازهای آینده خود فراهم آورند.

هنگامی که راهبردهای بازاریابی کالاهای تولیدی بررسی می شود، بازاریابان معمولاً چهار عامل اساسی راهبردی، یعنی محصول، قیمت، مکان یا توزیع و تبلیغات پیشبردی را مورد نظر می دهند. اما ماهیت خدمات که جنبه هایی مانند مشارکت مشتری در امر تولید و اهمیت عامل زمان را در بر دارد، وجود عوامل حیاتی دیگری را نیز طلب میکند. برای دست یافتن به این چالش از هشت P الگوی مدیریت منسجم خدمات استفاده می شود(لاولاک و رایت، 1382).

در آمیخته بازاریابی، تبلیغ می تواند به چندین شکل نقش منحصربه فردی ایفا کند، شر کت از طریق تبلیغ می تواند با هزینه بسیار اندکی به انبوهی از مشتریان پراکنده در نقاط مختلف جغرافیایی دسترسی پیدا کند. تبلیغ به فروشنده این امکان را می دهد که پیام ها را چندین بار تکرار کند و برای خریدار این امکان را می‎دهد که پیام ها را چندین بار تکرار کند و برای خریدار این امکان را به وجود می آورد که پیام های تبلیغاتی شرکت های رقیب را با هم مقایسه کند. ازآنجا که تبلیغ، ماهیت عمومی و همگانی دارد، مصرف کنندگان، محصولات تبلیغ شده را در زمره محصولات استاندارد و معقول می گنجانند. تبلیغات گسترده می‎تواند مطالبی ارزنده دربارۀ بزرگی، شهرت و موفقیت شرکت فروشنده به خریدار بدهد(صحت و همکاران، 1389).

از عناصر مهم هشت جزء مهم بازاریابی خدمات، تبلیغات پیشبردی و فروش است که بررسی نقش این عنصرمهم در ارتباط با صنعت بیمه، میتواند سبب تقویت جایگاه این صنعت گردد. ازسوی دیگر اثرات ترویج و تبلیغ درفروش کالاها و از جمله بیمه انکارناپذیر است، با عنایت به این ضر ب المثل معروف “بیمه فروختنی است نه خریدنی” بدون داشتن یک برنامه ترویج و تبلیغ مناسب ازطرف صنعت بیمه، انتظار توسعه بیمه نامحتمل به نظرمی رسد (صحت و همکاران، 1389). در تبیین مدل تبلیغات این سوال مطرح است که آیا متغیرهای خروجی و فرایند سلسله مراتبی، از این لحاظ که یکی به دیگری منتهی می شود، با یگدیگر در ارتباط اند؟ آیا متغیرها، سلسله مراتب تاثیر را توجیه می کنند؟ سال های زیادی، محققان در پی یافتن پاسخی برای این سوالات بوده اند. در ادبیات تبلیغات، فقط یک سلسله مراتبی وجود ندارد و ممکن است مدل های مختلفی بر اساس عوامل مختلف وجود داشته باشند (Marshall, 2010).

در گذشته، تبلیغات و بازاریابی فقط به منظور افزایش فروش بوده، اما امروزه به عنوان یکی از عناصر مهم خدمت به مشتری می باشد (Gharibi and et al. , 2012). اگرچه در در اکثر تحقیقات، نقش آمیخته بازاریابی به طور کل بررسی شده و به نقش تبلیغات به عنوان یکی از مهمترین اجزای آمیخته بازاریابی در این صنعت کمتر توجه شده است. خوشبختانه در تبلیغ صنعت بیمه، تبلیغ کننده نیازی به تغییر عقیده مخاطب ندارد بلکه باید توانایی ظهور یک عقیده نو را در ذهن مخاطب داشته باشد. مسئله اصلی تحقیق حاضر اینست؛ از آنجایی که صنعت بیمه همانند کالایی است که برای نخستین بار در سطح جامعه تولید شده که تبلیغ کننده را موظف می سازد که هم مخاطب را بیابد، هم معرفی نماید، هم آموزش بدهد و در عین حال همه اینها را باید در قالب تبلیغ بیان کند. از سوی دیگر باتوجه به نوپایی این صنعت در کشور نبود تنوع رفتار و کردار در بین کارگزاران، دست اندر کاران بیمه ای کشور نیازی به تغییر عقیده آنان ندارند. اما اصولا از کمبود مخاطبی که بیمه را به واقع تجربه کرده باشند رنج می برند. لذا تحقیق حاضر سعی دارد به تبیین سلسله مراتبی بپردازد که برقصد خرید بیمه نامه اتومبیل تاثیر گذار است.

مسئله اصلی در شرکت بیمه پارسیان در استان گیلان اینست که شرکت مذکور از همه پتاسیل تبلیغاتی خود جهت ترغیب و در نهایت خرید مشتریان بالقوه استفاده نکرده است. از این‌رو در این پژوهش قصد پاسخ گویی به این پرسش داریم که : آیا ابزار ترفیعی( تبلیغات )بر خرید بیمه نامه های اتومبیل در شرکت بیمه پارسیان استان گیلان تأثیر دارد؟

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

با توجه به شرایط رقابتی بازار و رقابت زیاد، همواره سازمان های تولیدی و خدماتی باید برای کسب مزیت رقابتی و افزایش سهم بازار به دنبال راه های جدید باشند. بنابراین توجه علمی به تبلیغات در بازاریابی به عنوان یکی از ارکان بازاریابی بسیار مهم جلوه میکند. امروزه همبستگی تبلیغات و بازاریابی با علومی مانند ادبیات، موسیقی، گرافیک، عکاسی و نقاشی بیانگر این نکته است که برای موفق بودن یک تبلیغ در مورد یک کالا یا خدمات موضوع از حالت خطی خارج می شود و عوامل اثرگذار زیادی در یک تبلیغ موفق نقش بازی می کند (رزمی و همکاران، 1390). با توجه به اینکه زمینه اصلی فعالیت بازاریابان ذهن مصرف کنندگان می باشد. بنابراین برای افزایش فروش بنگاه ها، مدیران بازاریابی باید ذهنیت و عقیده رایج در مورد یک کالا را به سوی هدف مورد نظر خود تغییر دهند تا در نهایت باعث خرید کالاهای مورد نظر شوند (اسدالله، 1384). از جمله عوامل دیگر در توجیه ضرورت تبلیغات میتوان به موارد زیراشاره کرد(Morgan & Hunt , 1994):

• امروزه با افزایش بنگاه تولیدکننده محصولات مشابه و رقابتی شدن بازار دیگر مشتری سراغ کالا نمی آید و باید مشتری را متقاعد ساخت.

• از طریق تبلیغ می توان موارد نو و تازه ای را به مصرف کنندگان یاد داد و آنها را آگاه نمود.

• با تبلیغ مناسب و مستمر پشتوانه نا مشهودی برای شرکت و محصولات شرکتها ایجاد می شود.

• جهت پویا ماندن شرکت در محیط رقابتی نیاز به تبلیغ مناسب حیاتی است.

از سوی دیگر بحران کمبود منابع مالی شرکت ها و رقابت شدید شرکتها، حساسیت نسبت به هزینه تبلیغات و ضرورت انجام پژوهش در مورد اثربخشی تبلیغات آشکار شده است. همچنین اندازه گیری اثر تبلیغات بسیار مهم است، زیرا نتیجه آن برای برنامه ریزی و اصلاح فعالیت های سازمانی بسیار مهم می باشد.

انسان و محیط زندگیش همواره دو واژه قابل تفکر و بحث انگیز است که بر اساس آثار بجای مانده پیشینیان و از ماورای قرنها و بلکه هزاران سال قبل مورد سوال بوده و در هر دوره­ای به فراخور حال و همراه با پیشرفت بشر و از دیدگاه های مختلف مطالعات زیادی درباره آن انجام گرفته است. شکی نیست که طبیعت و محیط زندگی و نوع اقلیمی منطقه همیشه از نعمات ارزانی شده از طرف خداوند را بی دریغ در اختیار بشر قرار داده و از ابتدایی­ترین حوایج تا نهایت تمناهای او را برآورده است. آنچنانکه این وابستگی­ها روز به روز بیشتر شده و آدمی حتی فکر یک لحظه جدایی از محیط زندگی مناسب را از خود دور ننموده و مدام در جستجوی مامن و مسکن و محیط دلخواه در مهاجرت و تکاپو بوده است.

این روند تا قرون اخیر و قبل از صنعتی شدن جامعه انسانی ادامه داشته است. ولی اکنون با تغییرات و بلکه اختلافاتی که توسط بشر در زوایای مختلف محیط زندگیش پدیدار گشته این تعادل طبیعی بهم خورده است به موازات صنعتی شدن جوامع انسانی میزان بهره­وری از طبیعت و اقلیم آن و نعمات آن بطور تصاعدی و بی رویه افزایش یافته است. آنچنانکه حتی طبیعت قادر به پالودن کردن نخاله­های دست ساخته بشری نمی ­باشد.

با نگاهی گذرا به ممالک صنعتی توسعه یافته فاصله میان انسان و محیط و کسیختگی وابستگی­های عاطفی بشر نمایان می­گردد. انسان امروزی با دست خود محیط زندگی را چنان آلوده نموده که در برخی از کشورهای صنعتی حتی هوای تنفس مورد نیاز به سهولت در دسترس او قرار ندارد.

این گسیختگی روابط و ایجاد خلاء عاطفی در انسانها بگونه­ای در تزاید است که روز به روز بر تعداد بیماران و بویژه بیماریهای روانی و عصبی افزوده شده و هر روز پیش از بیش گامهای خود را بطرف نابودی تندتر می­سازد.

با شرحی که گذشت و به مصداق اینکه علاج واقعه را قبل از وقوع باید کرد. لزوم چاره اندیشی اساسی جهت جلوگیری از آلودگی محیط زیست و اقلیم منطقه و متعاقب آن پیشگیری از نابودی انسان و امنیت و آسایش زندگی با تمام خصوصیات زندگیش به شدت احساس می­ شود.

خوشبختانه کشور ما در زمره کشورهای توسعه یافته می­باشد که تعادل طبیعی آن در مقایسه با کشورهای توسعه یافته علیرغم بی­توجهی­های گذشته تا حد نسبتاً زیادی پا برجا مانده است که جهت تداوم این تعادل ضمن استفاده از مخازن و منابع موجود آن، استفاده بی­رویه را نیز باید بطور کلی منسوخ نمود تا قبل از رسیدن به بن بست­هاییکه در بالا بدان اشاره شد به رشد و شکوفایی صنعتی و کشاورزی دست یافته و همچنین در خصوص زباله­های دفن شده هم بصورت اصولی و بهداشتی دفن شده و از طرفی مکانیابی محل دفن زباله و وضع موجود و ارائه راهکارهای مناسب و بهتر برای جمع­آوری و جداسازی و بازیافت و جلوگیری از آلودگی محیط زیست و اقلیم منطقه که شاهد محیطی سالم و پاکیزه و آب و هوای مناسب در شهر جعفرآباد مغان داشته باشیم، سوق داده شود.

این پایان نامه با عنوان نقش آلودگی زباله­های دفن شده در جعفرآباد مغان بر محیط زیست و اقلیم منطقه در 5 فصل به شرح زیر تدوین شده است:

فصل اول: کلیات تحقیق

فصل دوم:مبانی نظری تحقیق

فصل سوم:ویژگی های جغرافیایی محدوده مطالعاتی

فصل چهارم:یافته های تحقیق

فصل پنجم:ارزیابی فرضیه،نتیجه گیری و پیشنهادات. که امید است مورد توجه مسئولان اجرایی و برنامه ریزان مرتبط با نواحی شهری قرار گیرد.

1-1.بیان مسئله و ضرورت انجام تحقیق

توجه به محیط زیست و آلودگی و حفظ سلامتی انسان و کلیه موجودات کره زمین و طبیعت سالم و پاک یکی از اصول اساسی در بقای زندگی و استفاده از مواهب خدادادی است که به وفور در اختیار ما قرار دارد. کنترل آلودگی محیط از جمله مواد زاید جامد، بخش مهمی از این وظیفه را تشکیل می­دهد که با توجه به اصول و موازین بهداشتی اقتصادی جایگاه ویژه­ای را در علوم و فنون جدید به خود اختصاص داده است. بدین لحاظ باید تا حد امکان به مواردی همچون اهمیت مسئله شناخت و طبقه ­بندی مواد، سیستم­های جمع­آوری و حمل و نقل و روش های دفع و دفن مواد و عدم آلودگی محیط زیست شهری و اقلیمی منطقه مورد توجه قرار گیرد. همچنین بایستی مبادرت به ارائه راهکارهای اساسی در جهت بهبود شرایط و بهینه­سازی تکنولوژی موجود در مدیریت مواد زاید جامد و زباله­های شهری جمع­آوری شده توسط شهرداری در حد کلان اقدام نمود که در صورت اعمال، بازتاب آن تأثیر اساسی در حفظ بهداشت و سلامت محیط زیست جامعه و اقلیم منطقه ما خواهد داشت.

توجه به امر بهداشت و سلامت جامعه و رعایت جنبه­ های پیشگیری قبل از درمان بدون توجه به سیستم­های جمع­آوری و دفع مواد زاید که سبب آلودگی در شهر­ها و روستاههای کشور است، امکان­ پذیر نیست. اشاعه بیماری کیست هیداتیک، بروز گهگاه و با انواع بیماریهای پوستی و سلسله بیماریهای سرطان­زا و سکته­های نابهنگام در جوامع کنونی که معمولاً به مواد فساد­پذیر و پس ماندهای شیمیایی محیط زیست و اقلیم منطقه نسبت داده می­ شود. ماحصل تداخل صدها نوع مواد سمی و عفونتزا با زباله­های شهری و انتشار آنها در آب و خاک و هوای زندگی روزمره ماست.

یکی از عوامل مهم و نقش اساسی در خصوص آلودگی محیط زیست و اقلیم منطقه که باید توجه ویژه­ای به خطرات و زیانهای ناشی از عدم کنترل زباله­های شهری و صنعتی و غیره را شناسایی نموده و در سیستم جمع­آوری به حمل و نقل توجه خاصی گردیده و به روش های دفع زباله از قبیل سوزاندن، کمپوست و دفن بهداشتی نیز اهمیت داده شده و در زمینه بازیافت نیز آگاهی کامل داشته باشد. تا بتوانیم از آلودگی محیط زیست و اقلیم منطقه را تا حد امکان کاهش داد. از اینرو قبل از شروع بحث، پرسش زیر را در پیش رو خواهیم داشت:

• در مورد جلوگیری از آلودگی محیط زیست و اقلیم منطقه، مکانیابی محل دفن زباله و وضع موجود و ارائه راهکارهای مناسب و بهتر جهت جمع­آوری و جداسازی و بازیافت و یا دفن بهداشتی آن در شهر باید چه اقداماتی را انجام داد.

در سال­های اخیر افزایش روز افزون تولید مواد زاید جامد شهری موجب شده، حفاظت محیط زیست از آلودگی خاك ناشی از دفن بی­رویه زباله اهمیت فراوانی را به خود اختصاص دهد. انسان و بسیاری از موجودات به شیوه ­های مختلف، تولید كننده زباله هستند و كنترل آنها نوعی تضمین سلامت و بقای محیط زیست به شمار می­رود. جمعیت شهرها زیادتر می­ شود، ساختمانهای یک و دو طبقه به ساختمانهای چند طبقه در وسعت محدود تراکم پیدا می­ کند. فضاهای سرانه در شهرهای بزرگ کمتر و کمتر شده و با تولید زباله بیشتر در وسعت کمتر رابطه پیدا می­ کند. از طرف دیگر پیشرفتهای علمی و صنعتی و مصرف روز افزون مردم تولید سرانه زباله را نیز افزایش می­دهد و در چنین اوضاعی مسئله زباله در شهرها مشکل پیچیده­ای را ایجاد می­ کند. تلنبار کردن و بطور غیر اصولی و غیربهداشتی جمع­آوری و حمل و نقل و دفع زباله در جاهای پرجمعیت با خودپالایی طبیعی سازگار نیست و آنرا شکست داده و محیط را آلوده ساخته و باعث شیوع بیماریهای خطرناک از قبیل بیماریهای روده­ای و انواع مسمومیت­ها می­ شود. با توجه به شرح مختصری که گذشت اولویت و ارجحیت دادن به مسئله زباله به خودی خود نمایان و مشهود است و از آنجا که شهر جعفرآباد شهر جدید التاسیس بوده و بر شاهراه اصلی پارس­آباد به بیله­سوار و گرمی واقع گردیده و از سوی دیگر به علت برخورداری از امکانات رفاهی و تفریحی مردم اکثر روستاهای اطراف به شهر جعفرآباد سرازیر شده و جمعیت آن از رشد بالایی به نسبت سالهای قبل برخوردار گردیده، بطوریکه جمعیت کنونی جعفرآباد به حدود 15 هزار نفر بوده است. روستای چالما کندی نیز با جمعیتی بالغ بر 14700 نفر تا سالهای آینده به عنوان یکی از محله­های جدید برای شهر جعفرآباد محسوب خواهد شد. با توجه به مطالب ارائه شده فوق بعلت اینکه زباله به عنوان یک معضل بزرگ برای شهر جعفرآباد محسوب می­ شود و یکی از اولویت­های اصلی جهت بهبود و ساماندهی اوضاع شهری بحساب می­آید.

یکی ازانواع حوادث ومخاطرات طبیعی که موجب بروزخسارتهای زیان باری می گردد وقوع سیلاب است سیل یک رویدادناگهانی ورخدادسریع ومخرب که جان ومال انسانهارابه خطرانداخته ومشکلات زیادی برای صاحبان زمین های زراعی وساکنین حاشیه رودخانه هاوکارگاه ها به وجودمی آورد. هرساله چندین نفربه وسیله سیل جان خودراازدست می دهند.هزاران مترمکعب آب شیرین واردآبهای شورشده وازدسترس خارج می شود.درحالی که هرقطره آن ارزش حیاتی دارد.همه ساله میلیون ها خاک ارزشمندبه وسیله سیلاب وارد دریاهاودریاچه هامی شود،درصورتی که برای تشکیل هرسانتی مترآن چنددهه وگاه چندسال زمان لازم است.بسیاری ازبرنامه های عمرانی وزیربنایی کشورتحت تأثیراین مسئله قرارگرفته است وهمه ساله بخش هنگفتی ازبودجه کشور صرف بازسازی خرابی های ناشی ازاین پدیده می شود.کشورمابه دلیل دارابودن کوهستان هایی مانندسلسله جبال البرزوزاگرس ناحیه مناسبی برای تشدیدوگسترش این پدیده مخرب است ،زیراکوهستان به صورت یک مانع درمقابل سیستم های جوی عمل کرده وآنهارامنحرف ویامجبور به صعودمی کندکه دراین صورت انتقال وصعودتوده ی هوای مرطوب راآسان ونقش مهمی درافزایش ریزش های جوی ودرنتیجه ایجادسیلاب دارد.سیلاب های رودخانه ای یکی ازگسترده ترین بلایای اقلیمی کوتاه مدت به شمارمی رودکه درمراکزمجتمع جمعیت درنواحی خطرناک کاملا مشخص روی می دهند وواکنشی بسیارمتمایزی ازسوی انسان درپی دارند،یعنی احداث سدهای مخزنی وتعلیم روش های هدایت طغیان رودها.گرچه انسان مجبوربوده است که درتمام طول حیات باسیلاب زندگی کند،امااثرات سیل درزندگی انسان هابه آن صورتی که امروزه احساس وارزیابی می شود نبوده است،زیرادرگذشته جوامع کوچکی درپایین دست رودخانه هاسکنی می گزیدند وفشردگی فعالیت های انسانی درسیلاب دشت هاخیلی کمتربود.درحالی که امروزه مردم به دلیل استفاده ارشرایط آب وهوای مساعدواستفاده ازنعمت های حاشیه رودخانه هادراطراف آن سکونت گاه هاوتفرج گاه ها رابوجود آورده اند.بنابراین عناصراقلیمی ودیگرعواملی که دربروزسیلاب تأثیردارندبایدموردبررسی قرارگیردوراهکار هایی درمقابله وکنترل ومدیریت سیلاب ارائه گردد .

-2- بیان مسئله وضرورت انجام تحقیق

سیل یکی ازشایع ترین بلایای طبیعی در ایران است زیرا که 1-ایران کشوری کوهستانی وناهموار است وجریان های ایجادشده از کوهستان ها به محض ورود به دشت ها وجلگه های کشوردرسطح زمین پخش شده وبه مزارع،باغها،خطوط ارتباطی،روستاهاوشهرها آسیب می رساند2-پوشش گیاهی که همچون اسفنجی درجذب آب عمل می کند،در ایران ضعیف است ودربسیاری مواردبه علت کمبود باران،چرای بی رویه وقطع جنگل ها آسیب دیده است 3-علی رغم قرارگیری مراکزپرفشارجنب حاره ای درماه هایی ازسال برروی بیشترمناطق کشورایران که عدم نزول وریزش های جوی رابرای ماه های متوالی به دنبال دارد،درماه های دیگرسال،میزان قابل توجهی باران ممکن است درمدت چندروزیاحتی چندساعت ریزش کرده وسیلاب های مخرب وزیان آوری رابه وجود آوردکه خسارت های قابل توجهی درزندگی وفعالیت های بشری دارد، سیل خیزی وخشکسالی،بخش های مختلف کره زمین راتحت تأثیرقرارمی دهند.کشور ما نیز در چند سال اخیربه تناوب شاهد وقوع سیلاب ها وخشکسالی های شدید دربرخی نقاط بوده است به ویژه آن که بروز توام این دوپدیده،اثرات یکدیگر راتقویت می کند به گونه ای که دراثروقوع خشک سالی های شدید،پوشش گیاهی ورطوبت خاک ازبین می رود که این خود عامل تسهیل کننده جریان یافتن سیلاب های مخرب می باشدواز سوی دیگر بروز سیلاب های شدید نیز باعث ازبین رفتن اراضی زراعی وشسته شدن خاک های حاصل خیز می شود که این امر اثرات خشک سالی را در این منطقه تشدید می کند       (خورشید دوست، 1384) 4-رگبارهای شدیددرفصل گرم سال در سالهای گذشته سیل های مخربی رادراین منطقه ایجاد کرده (مانندسیل ماسوله)رگبارهای شدید تابستانی

 ازپدیده های خطرناک وخسارت بارمحیط هستند که شناسایی شرایط سینوپتیک به وجودآورنده این رگبارهامی توانددرپیش بینی زمان وقوع واجرای آمادگی لازم کمک کند.( علیجانی ، 1391) لذا دراین تحقیق عوامل طبیعی ،انسانی ،اقلیمی وحوضه ای به وجودآورنده سیلاب مورد بررسی قرار می گیرد.5-بی توجه ای نسبت به حریم رودخانه و ساخت و ساز در حریم آن در تخریب رودخانه و تشکیل سیل موثرند مانند جاری شدن سیلاب یا روان گلی در ماسوله که در عصر روز جمعه 9 مرداد ماه 1377 رخ داد. این سیلاب که تلفات سنگینی را به همراه داشت به دنبال آن 54 تن کشته و 48 دستگاه خودرو از بین رفت و خساراتی نیز به بار آورد.شدت سیل گل و لای از ناحیه ی رودخانه ی خلیل دشت, به قدری تند بود که تخته سنگه خفیفی را از جا کند و از ارتفاع زیاد, بر پل ورودی این شهر توریستی کوبید و همان موجب بسته شدن خروج آب در مسیر رودخانه گردیدگل و لای دو طرف جاده را در بر گرفت و خسارات جانی و مالی را بوجود آورد.(بندی ، 1387، 123).

1-3- پرسش اصلی تحقیق

نظربه این که دراین تحقیق پارامتر های اقلیمی تأثیر گذار برسیلاب ماسوله رودخان مورد نظر است براین اساس سؤال اصلی تحقیق به شرح زیر است ودرفرایند تحقیق تلاش براین است تابا بهره گرفتن ازمنابع وداده ها های لازم پاسخ مناسبی برای آن پیداشود.

آیا پارامتر های اقلیمی درسیلاب ماسوله رودخان تأتیر گذار است ؟

1-4-فرضیه تحقیق

به نظر می رسد پارامتر های اقلیمی به همراه دیگر عوامل موجب سیلاب درماسوله رودخان می گردد .

1-5-اهداف تحقیق

• بررسی وشناخت عوامل اقلیمی تأثیرگذاردرایجاد سیل ماسوله رودخان

• شناخت نقش عوامل انسانی دربروز سیلاب های رودخانه

• بررسی نقش عناصرحوضه ای وهم چنین عواملی که درتشدیدسیلاب مؤثرند.

1-6- محدودیت های تحقیق

به عواملی که در انجام تحقیق مانع ایجاد کند محدودیت های تحقیق می گویند که عبارتنداز :

– فقدان یا کمبود منابع علمی قابل دسترس

– دسترسی به مدارکی چون فیلم یا نقشه بسیار مشکل است وبرای به دست آوردن آن ،نیازبه

رفت و آمد وصرف وقت زیاد می باشد .

-عدم همکاری سازمان هاوادارات در زمینه ارائه اطلاعات یااین که در ارائه اطلاعات دلسوز نیستند .

• نبود امکانات ایمنی در مشاهدات مستقیم منطقه مورد مطالعه

2-1- سیلاب چیست

تعریف های متفاوتی شده از جمله:

• بالا آمدن زیاد آب در یک رودخانه یا مسیل .

• بالا آمدن نسبتا زیاد آب و زیر آب رفتن زمینهایی که در حالت عادی زیر آب نیستند.( امیدوار، 1390،ص182)

• هر گاه آب رودخانه افزون بر وضع متعادل شود .

• هرگاه جریان سطحی از ظرفیت رودخانه تجاوز کرده واراضی پشت وحاشیه رودخانه رافراگیردمی توان آن را سیل نامید.(حجتی زاده، 1381)

• سیل جریان آبی است که از ظرفیت مجرای رود تجاوز کرده وسپس به جلگه سیلابی مجاور

سرازیر می شود .با اینکه بسیاری از عوامل هیدرولوژیکی محلی وابسته به حوضه آبریز ممکن

است برسیلاب تأثیر بگذارند،تمام مکانیسم های عمده پدید آورنده سیلاب ها دارای منشاء

هیدرواقلیمی می باشند(خورشیددوست، 1384، ص261)

سیل را می توان به دودسته تقسیم نمود

2-2انواع سیل

سیل را میتوان به دو دسته تقسیم نمود:

دسته اول:این سیلابها در اثر استقرار مختلف جوی، ناپایداری مواد نزول بارش ایجاد شده اند.

دسته دوم: در حوضه سیلابهایی که بر اثر نبود مدیریت هماهنگ و واحد در حوضه به وجود آمد.(رضایی،1388، ص 114)

1-سیل های ناگهانی(falsh flood) : این سیل ها اغلب در 6 ساعت اول بارندگی شدید به وقوع می پیوندد؛ به طوری که با ابر های کومولوس بزرگ ،رعد وبرق گردبادهای گرمسیری وعبور جبهه های هوای سرد همراه است .در این نوع سیل ها برای کاهش خسارت ، نیاز به یک اخطار منطقه ای سریع واکنش سریع و فوری افراد منطقه می باشد .

2- سیل های ساحلی : تعدادی از سیل ها با گردبادهای گرمسیری که تندباد توفان نام دارد همراهند سیل های فاجعه آمیز حاصل از باران که اغلب با باد وتوفان همراهند،عوارض بدتر ایجاد می کنند

برحسب منشأ آب های افزایش یافته ،سیلاب ها را حداقل به پنج گروه زیر می توان تقسیم کرد:

• سیل های ناشی از آب شدن برف در نواحی کوهستانی که منجر به افزایش آب در دره های پایین دست می شود.

توسعه ی پایدار در گرو مراقبت از زمین است و بشر به عنوان بخشی از طبیعت نمی تواند آینده ای داشته باشد مگر آن که از طبیعت و منابع طبیعی حفاظت به عمل آورد(وهابزاده،1377). وضعیت مکانی قرارگیری منابع آب و خاک و پوشش گیاهی در طبیعت اغلب در چارچوب حوضه های آبخیز است و به همین دلیل در مطالعات این بخش در جنبه های مختلف و تأثیرات عملکرد سیستم های طبیعی در مباحث هیدرولوژی و آب شناسی، اقتصادی و اجتماعی، کشاورزی و پوشش گیاهی، خاک شناسی و فرسایش و سایر مباحث نظیر این، حوضه ی آبخیز به عنوان پایه و واحد مطالعاتی مدنظر قرار می گیرد. از این رو تأثیرات متقابل ناشی از منابع مختلف و اجزای زنده و غیرزنده ی موجود در یک حوضه ی آبخیز، ضرورت پیاده سازی مدل مدیریت سیستمی و یکپارچه را در حوضه های آبخیز با هدف بهره وری بهینه از منابع و هماهنگی و حرکت در راستای توسعه ی پایدار ایجاب نموده است. حوضه ی آبخیز پسیخان رود دارای شعبات رودهایی است که از جهات گوناگون جغرافیایی به حوضه پسیخان منتهی می شوند. مهم ترین رودهایی که به این حوضه می ریزد سیاهمزگی، چوبر(امامزاده ابراهیم)، چناران و … است. که از نواحی مختلف شامل مناطقی با کوهستان های متراکم، نیمه کوهستانی، جلگه و دشتی می گذرد و پسیخان رود و شعب کوچک و بزرگ آن از سرچشمه تا مصب عامل وحدت این نواحی است. تصمیم گیری جهت مدیریت منابع طبیعی بسیار پیچیده است زیرا بهره برداران متعددی را شامل می شود و مکانیسم های ارتباط متقابل بین آن ها وجود دارد. و تصمیم گیران معمولاً با بهینه کردن همزمان چندین هدف مواجه اند(محسنی ساروی،1382). مدیریت بهینه ی منابع آب و خاک جز با حفظ منابع و استفاده ی صحیح، مستمر و پایدار و نیز حداقل هدررفت و خسارت به آن ها به وقوع نمی پیوندد(صدرالاشرافی ،1371). این مدیریت یک مدیریت سیستمی است که در جهت به کارگیری و هدایت مفید و مؤثر عوامل و منابع به منطور رسیدن به حالت بهینه و با هدف دستیابی به حداکثر سود، حداقل هزینه و حداکثر کارایی توسط مدل های برنامه ریزی اعمال می گردد(ملک محمدی،1362). خلاصه اینکه نوع نگرش مدیران به رودخانه ها و توسعه حوضه آنها به گونه ای بوده است که اکنون در بسیاری از حوضه ها مسایلی از قبیل بحران آب ، ناپایداری توسعه و بحران مدیریت به صورت چالشهایی بسیار جدی مطرح می باشد.دررویكرد صرفاً مهندسی ، مدیران ، تنها به تهیه و انتقال آب پرداخته اند. در رویكرد دیگری که اقتصاد بوده است سعی نموده اند به راه حل بهینه ای برای تخصیص منابع آب دست یابند و یا اینكه با تمرکز بر رویكرد هیدرولوژیكی سعی کرده اند فقط فن آوری اجرای طرحها را توجیه نمایند.

در حالی که حفظ یا تأمین پایداری درحوضه رودخانه ها نیازمند توجهی عمیق به نگرشی جامع است که اساس آن برخوردی اکوسیستمی با رودخانه ها می باشد. در این نوع نگرش ، آبگیر، کانال اصلی رودخانه ، دشتهای سیلابی، حریم ها، تالابها، دریاچه ها و مصب ها همراه با همه ساکنان هر حوضه که

دارای احساس عمیقی از وابستگی به رودخانه ها هستند، اکوسیستم هررودخانه را تشكیل می دهند که خود بهترین واحد مدیریتی هم می باشد. تخریب و نابودی حوضه بسیاری از رودخانه ها، توسعه را از اساس با خطر ناپایداری روبه روساخته است . شناخت و تحلیل ناپایداری حوضه های رودخانه ای و چالشهایی که مدیران با آن روبه رو هستند ضرورتی قطعی دارد و هدفی است که در این تحقیق پیگیری شده است. تحقیقات محققانی از قبیل (نیوسون و غاز ی، 1995)، (وین پنی، 1997)، (وین پنی، 1998)، (جوبین، 1999) ، (آی ، یو، سی ، ان، 2000)، (دبلیو،سی ، دی، 2000) و (غازی، 1381) هریک ، از یک یا چند دیدگاه قابل توجه است . مدیریت یکپارچه حوضه های رودخانه ای به اندازه جنبه های اکولوژیکی و اقتصادی- اجتماعی با فن و صنعت نیز سروکار دارد و برای یک هدف یکپارچه مورد استفاده قرار می گیرد. در این میان فعالیت های مهم مرتبط با مدیریت رودخانه ها عبارتند از: مدیریت رودخانه ها- مدیریت یکپارچه کنترل سیل- مدیریت یکپارچه کنترل رسوب و توسعه طرح ریزی و سیاست گزاری اصلی رودخانه. نکته مهم در مدیریت یکپارچه حوضه های رودخانه ای برقراری توازن در فعالیت های مدیریت آب با توسعه اقتصادی و اکولوژیکی و بهره گیری درست محیطی و عقلانی از منابع طبیعی است(Vis،2001). ولی آنچه که به تحقیق حاضر بعد برجسته ای بخشیده است نگرشی جامع با هدف حفاظت و پایداری رودخانه ها است .

 همچنین معرفی و تحلیل مدلی که می تواند چارچوبی مطالعاتی برای دستیابی به توسعه و مدیریتی پایدار درحوضه ها در اختیار نهد، هدف نهایی تحقیق و تحلیل راتشكیل داده است .

این پایان نامه در پنج فصل تنظیم شده است، که به شرح ذیل می باشد:

1- کلیات تحقیق

2- مرور منابع

3- مواد و روشها

4- تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های تحقیق

5- بحث، نتیجه گیری و پیشنهادات
1-1- بیان مسئله وضرورت انجام تحقیق    

امروزه اکثریت مردم و مسئولین بخشهای مختلف مدیریت منابع طبیعی به این امر واقف میباشند که تنها راه حل دائمی و پایدار جهت استفاده مناسب از منابع طبیعی و منابع آب برای اراضی کشاورزی همانا استفاده صحیح از فعالیتهای آبخیزداری در عرصه های کشاورزی و منابع طبیعی میباشد.

در حوضه های رودخانه ای عوامل بسیاری بر یکدیگر تأثیر می گذارند، شناخت این عوامل و ارتباط بین آنها بصورت نگرش جامع و سیستمی می تواند از عوامل تخریب کاسته و روند اصلاحی حوضه را تسریع نماید. حفاظت و بهره برداری مطلوب و مدیریت پایدار منابع در حوضه آبخیز به منظور تأمین نیازهای ساکنین حوضه از اولویت های مهم در دهه های اخیر است(قبادیان،1380).

مدیریتهای ناقص و نامناسب این منابع باعث تخریب محیط زیست ، کاهش تولید و بهره وری ، کاهش درآمد و نهایتا ناپایداری توسعه منطقه خواهد شد. بنابراین بهترین و مناسب ترین و طبیعی ترین جایگاه و ظرف مدیریت منابع حوزه های آبخیز با رویکرد توسعه پایدار بشمار می رود.

محدوده مطالعاتی در این تحقیق، حوضه آبخیز پسیخان است که در محدوده سیاسی شهرستان شفت، صومعه سرا، و رشت می باشد. در این تحقیق تلاش شده است تا با بررسی ویژگی های محیطی و پتانسیل های حوضه و شناخت مشکلات و تنگناهای موجود در آن، به تأثیر مدیریت یکپارچه در آگاهی یافتن از توانائی ها و قابلیت های حوضه پرداخته شود و به دنبال آن، راه کارهای مناسب در جهت کاهش و یا حذف این مشکلات و افزایش قابلیت ها ارائه شود.

متغیرهای اصلی تحقیق شامل متغیرهای ادافیکی (خاک، شیب، جهت دامنه، ارتفاع و….)، اقلیمی (بارش، درجه حرارت و….)،هیدرومتری(دبی) و مدیریتی به عنوان متغیرهای مستقل است، و مدیریت حوضه و قابلیت های آن به عنوان متغیرهای وابسته محسوب می شوند.

مدیریت جامع و یکپارچه و استفاده صحیح از منابع در کاهش خسارات سیل و رسوب نقش اساسی داشته و هدفمند کردن و بهره برداری مطلوب همراه با مدیریت پایدار منابع، زمینه مناسب به منظور تأمین نیازهای ساکنین حوضه از اولویت های مهم در دهه های اخیر است.

بنابراین مدیریت یکپارچه حوضه ها بعنوان یک پارادایم جدید در برنامه ریزی ، توسعه و مدیریت منابع طبیعی با توجه به مسایل اجتماعی و اقتصادی حوزه های آبخیز و با رویکردی مشارکتی مطرح میباشد که نهایتا بدنبال یکپارجه سازی مدیریت منابع اجتماعی و طبیعی است.

1-2- سوال تحقیق

– آیا مدیریت یکپارچه بر روند استفاده بهینه از منابع آب در حوضه مؤثر است؟

1-3- فرضیه تحقیق

– به نظر می رسد عوامل انسانی و اجرای پروژه های مختلف بدون هماهنگی لازم بر روند تخریب حوضه مؤثر باشد.

– به نظر می رسد اجرای مدیریت یکپارچه درحوضه های رودخانه ای کشور در حفظ منابع آب و خاک بسیار تاثیر دارد.

1-4- اهداف تحقیق

در فرایند تحقیق، اهداف مختلفی مد نظر است که در این تحقیق اهداف زیر مد نظر است:

1- شناخت مشکلات موجود در حوضه و راه های اصلاح آن و یافتن بهترین روش جهت بهبود وضعیت حوضه.

2- پتانسیل یابی و یافتن روش های مناسب جهت بهبود وضعیت اقتصادی و معیشتی ساکنان حوضه.

3- شناخت جاذبه های گردشگری و اکوتوریسم منطقه درجهت ایجاد اشتغال و درنتیجه عدم ورود به عرصه های منابع طبیعی.

1-5- دلایل انتخاب موضوع

از آنجا که تحقیق خاصی در این مورد صورت نگرفته و با توجه به اهمیت موضوع و علاقه اینجانب و با تبادل نظر با استاد راهنما موضوع فوق را انتخاب نموده و پژوهش را آغاز کردم ، امیدوارم زمینه را برای تحقیقات بعدی فراهم کرده باشم .

1 -6- تنگناها و محدودیت های تحقیق

هر تحقیقی مشکلات مخصوص به خود را دارد که برخی از آنها عبارتند از:

عدم وجود آمار و اطلاعات کافی منطقه مورد مطالعه

عدم همکاری سازمانها و مراکز دولتی در زمینه ارائه اطلاعات

وسعت زیاد محدوده ی مورد مطالعه در رابطه با موضوع

با توجه به محدودیت ها و تنگنا هایی در خصوص جمع آوری اطلاعات و آمار دقیق در نگارش این پایان نامه ، با تلاش و کوشش فراوان این مشکل برطرف گردید .

ظهور و توسعه دانش و فن آوری پیشرفته موجب افزایش درجه پویایی رقابت در محیط کسب و کار جدید گردیده است و در نتیجه آن الگوی رقابت طی دو دهه اخیر دچار تحولات اساسی شده است. در این فضا و در بستر اقتصاد دانش بنیان محیط کسب و کار شاهد رشد فزاینده سهم و نقش صنایع مبتنی بر فن آوری های پیشرفته در سطح جهان به ویژه در کشورهای توسعه یافته و کشورهای پیشرو در حال توسعه می‌باشند. بر این اساس و از منظر صاحبنظران، «فن آوری پیشرفته» به عنوان یکی از عناصر اصلی و متمایز کننده فضای اقتصادی نوین، نقش اساسی در شکل گیری پارادایم جدید «جامعه فراصنعتی» دارد.

با توجه به نقش فزاینده این گونه صنایع در اقتصاد جهانی و برنامه ریزی و تلاش سیاست گذاران صنعتی کشور طی دو دهه اخیر برای شکل گیری و رشد این بخش جدید صنعت کشور، بررسی و تحقیق در خصوص مسائل اساسی این حوزه از صنعت از اولویت‌های پژوهش‌های آکادمیک در سطح کشور باید باشد.

با توجه به این که هویت صنایع مبتنی بر فن آوری پیشرفته ناشی از دانش و فن آوری های در حال ظهور و تکامل است، لذا اساس رقابت در این دسته از صنایع در فن آوری و راه حل‌های مبتنی بر توسعه فن آوری نهفته است. با عنایت به الزامات «صنایع دانش بنیان»، الگوهای نئوکلاسیک رقابت که اساس آن‌ ها عمدتاٌ بر رقابت قیمتی بنا شده است، رویکرد سازمان صنعتی که بر نقش کارایی در رقابت تأکید دارد و نگرش مبتنی بر منبع که منشاء موفقیت را در داشتن یک مجموعه منابع خاص جستجو می‌کند، هیچ کدام به تنهایی نمی‌توانند پاسخ مناسبی به مسئله منشأ خلق و حفظ مزیت رقابتی برای صنایع مبتنی بر فن آوری پیشرفته ارائه نمایند.

با توجه به ضرورت‌های رقابت در صنایع مبتنی بر فن آوری پیشرفته و شرایط خاص کسب و کار در این حوزه از صنعت در ایران، به نظر می‌رسد الگوها و مدل‌های پیشین ارائه شده توسط محققان اثربخشی و کارایی لازم را برای تبیین پدیده رقابت و مزیت رقابتی در سطح بنگاه نخواهد داشت و نیازمند ارائه یک مدل مفهومی بر اساس این فضای جدید هستیم.

مفهوم رقابت و مزیت رقابتی یکی از باسابقه‌ترین مفاهیم اقتصادی است. به صورت مشخص سابقه مزیت رقابتی را می‌توان در نظریه مزیت مطلق آدام اسمیت و نظریه مزیت نسبی ریکاردو جستجو نمود. بررسی تعاریف ارائه شده توسط صاحبنظران برای مزیت رقابتی نشان می‌دهد که تمرکز اصلی سازه مزیت رقابتی بر داشتن برتری نسبت به رقبا در یک یا چند عامل از عوامل مورد نظر مشتری می‌باشد. (مشبکی، زنگویی نژاد،1387، ص 174)

هوشمندی رقابتی بعنوان یک مفهوم، بهبودی را در رقابت پذیری یک سازمان نشان می‌دهد. (Colakoglu,2011,p.1616) هوشمندی رقابتی، ابزار تجاری است که به فرایند مدیریت راهبردی در سازمانها کمک کرده وعملکرد کسب وکار را از طریق افزایش دانش، ارتباطات داخلی و کیفیت برنامه‌های راهبردی افزایش می‌دهد. هوشمندی رقابتی سمت وسوی رقابت را نشان داده وبه شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که از طریق تجزیه و تحلیل حرکات رقبا بتوانند قبل ازآنکه تحت تأثیر محیط پیرامون قرار بگیرند، نسبت به پیش بینی وتوسعه بازار خود اقدام کنندکه این امردر بلندمدت منجر به کسب مزیت رقابتی پایدار می‌شود. مزیت رقابتی عامل یا ترکیبی از عواملی است که سبب می‌شود شرکت را در یک محیط رقابتی بسیار موفق تراز سایر سازمان‌ها عمل نموده ومانع از تقلید آسان رقبا شود. در نتیجه بسیاری از سازمان‌ها، خواه دولتی یا خصوصی از خدمات هوشمندی رقابتی خودشان برای آگاهی تصمیم گیران استفاده می‌کنند. هوشمندی رقابتی، فرایند کنترل محیط رقابتی با هدف فراهم آوردن اطلاعات مؤثر از رقبا است. (دولت آبادی و دیگران،1390، ص 9)

1-2- بیان مساله

بحث مزیت رقابتی از دیرباز از مهم‌ترین موضوعات مطرح در دنیای مدیریت و تئوری‌های استراتژیک بوده است. مزیت رقابتی یکی از

 مهم‌ترین مباحث در تئوری‌های مدیریت استراتژیک تلقی ‌شود زیرا وجود مزیت رقابتی در یک سازمان به معنای عملکرد بهتر نسبت به رقباست و در کوتاه مدت سود آوری و در بلند مدت بقا و رشد سازمان را تضمین می‌کند. در عصر اطلاعات که فناوری‌هایی مثل وب و شبکه‌های رایانه ای گسترش یافته‌اند محیط سازمان نیز متلاطم تر شده است. با ظهور تجارت الکترونیک اهمیت مزیت رقابتی نه تنها کاسته نشده بلکه مهم تر و حیاتی تر شده است. در یک صنعت جا افتاده، هر کدام از رقبای اصلی، مزیت رقابتی خاصی را برای خود در نظر گرفته و حفظ می‌کنند تا جایی که در صنعت خودرو، شرکت ولوو بر امنیت، بنز بر لوکس بودن و تشریفاتی بودن، شرکت‌های آمریکایی بر راحتی و شرکت‌هایکره ای بر ارزان بودن تاکید نموده و هر یک بخشی از بازار را تصاحب کرده‌اند (عزیزی و کریمی، 1383)مزیت رقابتی، ترکیبی از عواملی داخلی و خارجی است که در یک محیط رقابتی سازمان را بسیار موفق تر از سایر سازمان‌ها می کند و رقبا نمی‌توانند به راحتی از آن تقلید کنند (فیورر و چهارباغی،1995)

یکی از ویژگی‌های بارز عصر حاضر، تغییرات فزاینده در دانش بشری و عرصه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و تکنولوژیک است. در چنین شرایطی ، یکی از الزامات اساسی رقابت، شناخت ماهیت تغییرات و پیش بینی روند آتی بازار، فناور ی ها ، نوآوری‌ها ، ترجیحات و الگوهای رفتار مشتریان است و جستجوی مداوم برای یافتن روش‌های جدید مبارزه در بازارهای رقابتی همواره یکی از موضوعات اصلی در مباحث استراتژیک بوده است، که موجب خلق مفهوم مزیت رقابتی پایدار شده و عاملی برای حفظ بقای سازمان است. وبستر اعتقاد دارد هر تصمیم بازاریابی که براساس رفتار رقبا شکل نگرفته باشد، مانند حرکت کورکورانه در یک مسیر تاریک است. لذا در عصر دانشی و رقابتی امروز سازمان‌ها به جای رفتار واکنشی، انفعالی و تدافعی باید رفتار کنشی و پیشتازانه داشته باشند ، و قبل از وقوع حادثه به پیش بینی آن بپردازند. لذا هوشمندی رقابتی یکی از ابزارهای مدیریت استراتژیک و یکی از سریع‌ترین زمینه‌های رشد کسب وکار در دنیا به شمار می‌رود که از غافلگیری شرکت‌ها جلوگیری می‌کند و یکی از تکنیک‌های مهم برای ایجاد مزیت رقابتی است.

هوشمندی رقابتی بعنوان یک مفهوم ، یک بهبودی را در رقابت پذیری یک سازمان نشان می‌دهد. (Colakoglu,2011,p.1616) فرایند هوشمندی رقابتی، با تحلیل اطلاعات داخلی و محیطی سازمان، فعالیت‌های رقبای مستقیم و غیرمستقیم را در ابعاد مختلف پیگیری می کند. از این رو ، تحلیل مداوم محیط‌های درونی و بیرونی سازمان و تفسیر مستمر اطلاعات دریافتی از محیط ، تأثیر به سزایی در تصمیمات آتی مدیران برای موفقیت بیشتر سازمان خواهد داشت. در بعد کلان ، دستیابی به رشد اقتصادی بلند مدت و مداوم ، نیازمند تجهیز و تخصیص بهینه منابع در سطح ملی است و این کار ، بدون کمک بازارهای مالی -به ویژه بازار سرمایه کارآمد- به سهولت امکان پذیر نیست. بازار سرمایه، نقش به سزایی در ایجاد امکانات مالی و سرمایه ای برای رشد و توسعه اقتصادی کشورها داشته و تنها مکانی است که زمینه ساز تشکیل سرمایه است و با عملکرد مطلوب خود، منابع مالی موردنیاز واحدهای تولیدی را فراهم می‌کند. از آن جا که بازار سرمایه کارآمد ، نقش پررنگی در سلامت اقتصادی کشور دارد، اهمیت نقش هوشمندی رقابتی در شرکت‌های پذیرفته شده در این بازار پررنگ تر می‌شود.

به منظور حفظ آمادگی کسب و کارها برای مواجهه با فضای رقابتی حاکم ، علاوه بر چارچوب هوشمندی رقابتی ، مفاهیم دیگری نیز تعریف شده است که هر یک ادعا دارند که می‌توانند سازمان و مدیران را در زمینه غلبه بر شرایط متلاطم و رقابتی بازار یاری دهند و منجر به ایجاد عملکردی بهتر ، نسبت به رقبا ، گردند. اینکه آیا این ابزارهای متعدد قادر به انجام چنین کاری هستند یا خیر و یا اینکه کدامیک از این ابزارها با توجه به شرایط و مقتضیات هر کشور ، صنعت و شرکت مناسب تر است ، خود به بررسی‌های دقیق و پژوهش‌های علمی و روشمند نیازدارد. (چاوشی و جوادی پور فر،1391)

پژوهش حاضر در پی پاسخگویی به این سؤال می‌باشد که آیا هوشمندی رقابتی بر مزیت رقابتی شرکت‌های تولیدی شهرستان رشت تاًثیر گذار است؟

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

نگاهی نافذ به جهان پیرامون این حقیقت را آشکار می‌کند که «جهان امروز بسیار متفاوت از گذشته است» که در این راستا از ویژگی های بارز جهان امروز می‌توان به جهانی شدن اقتصاد، تولید انبوه و ظرفیت مازاد در اکثر بازارها، رقابت برمبنای زمان، انبوه اطلاعات و کارآیی ارتباطات و دانش، اطلاعات و قدرت روزافزون مشتری اشاره کرد و این همه بیانگر یکپارچگی بازارهای جهانی و پیچیدگی روزافزون بازارها و پویایی محیط فراروی شرکت‌ها و مؤسسات تولیدی و خدماتی است. در چنین فضایی این سؤال اساسی قابل طرح است که: راز بقا و موفقیت سازمان‌ها در بازار فرا رقابتی امروز چیست؟

بانگاهی به ادبیات مربوطه و بررسی نظریات متخصصان مدیریت استراتژیک پاسخ سؤال را در ایجاد، حفظ و تداوم مزیت رقابتی پایدار در می‌یابیم به این معنا که صاحبنظران معتقدند سازمان‌ها برای مصون ماندن از امواج سهمگین محیطی و نیز سازگاری با الزامات رقابتی چاره جز کسب و تداوم ضربت رقابتی پایدار ندارند. بدیهی است که رسیدن به این هدف مستلزم طراحی مسیر رقابتی بسیار هوشمندانه است که از نظر علّی مبهم و از نظر اجتماعی و مدیریتی پیچیده است. با این حال، شناخت مفهوم و ویژگیهای محتوایی، انواع و قلمرو علّی مزیت رقابتی می‌تواند در طراحی و اجرای این مسیر بسیار مؤثر و راه گشا باشد. در این راستا مقاله حاضر ضمن ارائه تعریف، انواع و قلمرو علّی مزیت رقابتی سعی دارد چارچوب تحلیلی مناسبی را برای شناخت مفاهیم بنیادین مزیت رقابتی و در نتیجه کمک به طراحی و اجرای الگوها و روش‌های کارآمد رقابتی با هدف نیل به مزیت پایدار برای سازمان‌ها ارائه کند.

گردآوری و ارزیابی اطلاعات مربوط به شرکت‌های رقیب در امر تدوین استراتژی‌ها، نقشی حیاتی دارد. هر قدر شرکت بتواند از شرکت‌های رقیب اطلاعات بیشتری به دست آورد، احتمال آنکه استراتژی‌های اثربخش و موفقیت آمیزتدوین و اجرا کند، بیشتر است (دیوید، 1379). بنابراین ردیابی، درک و واکنش به رقبا به عنوان یک جنبه ویژه از فعالیت بازاریابی مطرح بوده (کلو و پکتون[1]،2002) و لازم است که شرکت‌ها یک برنامه اثربخش به نام هوشمندی رقابتی را به اجرا درآورند (دیوید، 1379).