وبلاگ

:

فعالیت و تحرک جزء جدانشدنی زندگی بشر بوده که در هر دوره به اشکال خاص در زندگی انسان مطرح بوده است.در جوامع صنعتی و متمدن امروزی که حرکت انسان روز به روز محدودتر می‌شود،تربیت بدنی و فعالیت‌های جسمانی جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است.زندگی ماشینی بشر امروز موجبات دوری او از فعالیت را فراهم ساخته و این فقر حرکتی نشاط و شادابی را از جسم او دور کرده و به جای آن عامل خطرآفرین چاقی را جایگزین ساخته است.

مطالعات انجام شده در آخرین دهه قرن گذشته نشان دادند که چاقی و چگونگی توزیع چربی بدن به ویژه در ناحیه‌ی میانی بدن(کمر و شکم)،پیشگوی مناسبی برای ابتلا به بیماری‌ها در آینده است.بر اساس نتایج این تحقیقات ،مهم‌ترین اختلالات تندرستی که با افزایش میزان چربی بدن به ویژه در نواحی شکم و کمر رابطه دارند،عبارتند از :هیپرلیپیدمی،بیماری پر فشارخونی،دیابت نوع دوم،بیماری کرونری قلب،سرطان سینه و رحم و پروستات،بیماری‌های تنفسی،ناهنجاری‌های ساختاری،عملکرد قلب و افسردگی از طرفی بعضی از پژوهشگران ارتباط چربی بدن به ویژه در ناحیه‌ی شکم را با میزان مرگ و میر مشخص کرده‌اند(کنایت،1979؛فرانین،1993).

اهمیت ترکیب بدن و رابطه‌ی آن را با سلامتی را نمی‌توان نادیده گرفت.بدن و ترکیبات آن در موفقیت و عدم موفقیت ورزشکاران نقش به سزایی دارد.این مسئله نه تنها برای شرکت برای شرکت در میادین ورزشی،بلکه برای سالم زیستن و شاداب ماندن از اهمیت بالایی برخوردار است.بنابراین ،ارزیابی ترکیبات بدن به منظور تعیین میزان مطلوب آن ضروری است(دسپرس،1991).

طی سال‌های اخیر شیوع چاقی و اضافه وزن در کودکان و نوجوانان رشد زیادی داشته و هم اکنون به یک مشکل جدی در دنیا تبدیل شده است (افتخاری و همکاران، 1386؛اکبری و همکاران،1386). عامل اصلی چاقی به درستی مشخص نیست اما به نظر می‌رسد عواملی مانند تغییر در الگوی غذایی، مصرف میان وعده‌ها ، غذاهای آماده ، مصرف نوشابه، زندگی بی تحرک مثل تماشای بیش از حد تلویزیون، استفاده از کامپیوتر و بازی‌های کامپیوتری به خصوص کاهش فعالیت بدن در این زمینه مؤثر باشد. انجام فعالیت متوسط تا شدید به میزان حداقل 6 دقیقه در روز و پرهیز از سبک زندگی بی تحرک در دوره نوجوانی می‌تواند از چاقی جلوگیری کند.طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت،فعالیت فیزیکی به هر گونه حرکتی گفته می‌شود که با حرکت ماهیچه اسکلتی ایجاد می‌شود و انرژی مصرف می‌کند.این سازمان توصیه می‌کند در افراد 5 تا 17 ساله،حداقل 60 دقیقه در هفته فعالیت فیزیکی متوسط تا شدید به میزان حداقل 60 دقیقه در روز به خصوص در دوره نوجوانی، به پیشگیری از چاقی کمک می‌کند(مانسون و همکاران،2008؛ فولهلم و همکاران،1999).بنابراین فعالیت ورزشی کیفیت زندگی را بهبود می‌بخشد زیرا سطح انرژی را افزایش می‌دهد و موجب سلامت جسم و روح و روان می‌شود و همچنین به بیماری‌های ناشی از کم تحرکی (مانند بیماری قلبی،فشار خون،دیابت،پوکی استخوان و مانند آن‌ ها)کمک می‌کند(گائینی و دبیدی روشن،1387).

به طور کلی،ترکیب بدن ارزیابی می‌شود تا وضعیت آمادگی و تندرستی فرد مشخص و کنترل شود.این ارزیابی،ضمناً به طراحی برنامه‌های تمرینی ورزشکاران کمک می‌کند.به خوبی معلوم شده است که درصد زیاد چربی بدن(توده‌ی خالص کمتر در بدن)با بیشتر شدن خطر بیماری‌ها همراه است،از طرف دیگر،درصد زیاد توده‌ی خالص بدن و توده‌ی کم چربی،با موفقیت‌های ورزشی و تندرستی کامل توأم می‌باشد(گائینی و دبیدی روشن،1387).

بیان مسأله:

افزایش وزن بدن در نتیجه عدم تعادل بین دریافت و مصرف انرژی است فعالیت بدنی،مهم‌ترین عامل در مصرف انرژی است و در تنظیم وزن نقش به سزایی دارد.تمرین هوازی تمرینی است که با اجرای آن، کارایی دستگاه‌های تولید انرژی به روش هوازی، افزایش یابد و باعث افزایش استقامت قلبی- تنفسی شود. برای کسی که اهداف تندرستی را دنبال می‌کند، تمرین هوازی باید یک بخش ارزشمند در زندگی

 باشد. این تمرینات در افراد چاق که میزان چربی بدنشان بیش از حد طبیعی است با کاهش چربی بدن باعث کاهش وزن در آن­ها می­ شود (گائینی و رجبی،1387). چاقی مهم‌ترین مشکل تغذیه‌ای ـ بهداشتی نوجوانان در کشورهای توسعه یافته است. امروزه در کشورهای در حال توسعه نیز به دلیل تغییر در شیوه زندگی، مدرنیزه شدن و توسعه شهرنشینی شیوع چاقی روبه افزایش است (باژن و همکاران،1384). بی تحرکی، سرچشمه بسیاری از بیماری‌های مزمن است و ریشه در عادت‌های دوره کودکی و نوجوانی دارد (واگنر و همکاران،2004؛مانسون و همکاران،1991). با توجه به جمعیت بالای دختران نوجوان در ایران، آسیب پذیری بالای این گروه، وسعت و اهمیت مشکل چاقی در دوره‌های بعد زندگی و محدودیت منابع اطلاعاتی در این زمینه مطالعه روی دختران نوجوان لازم است (باژن و همکاران،1384). انجام فعالیت فیزیکی در دوره نوجوانی موجب افزایش اعتماد به نفس و پیشگیری از چاقی، افسردگی می‌شود و باعث تناسب اندام می‌شود و پایه‌ای برای الگوی فعالیت در دوره‌های بزرگ‌سالی است (ماگنسون و همکاران،2008؛فولهلم و همکاران،1999).در زمینه تأثیر تمرین هوازی بر وزن و درصد چربی، بر روی دختران نوجوان تحقیق کمی انجام گرفته، در برخی تحقیقاتی که روی نوجوانان انجام گرفته، کاهش سطح فعالیت بدنی و افزایش رفتارهای کم تحرک (تماشای تلویزیون) در این آزمودنی‌ها، با اضافه وزن و چاقی مرتبط است، ولی هیچ ارتباطی بین الگوی رژیم غذایی و اضافه وزن و چاقی وجود ندارد (زارعی و همکاران،1389). در مطالعات برنسون و وال نیز افزایش دریافت انرژی عامل افزایش بروز چاقی در نوجوانان گزارش شد. تمرین‌های هوازی می‌تواند باعث کاهش چربی بدن شوند و برای کاهش چربی بدن، ورزش‌های هوازی با شدت کم مؤثرتر از ورزش‌های شدید است (گائینی و رجبی،1387). با توجه به محدود بودن اطلاعات و همچنین تحقیقات ضد و نقیضی که در زمینه فعالیت نوجوانان و تغییرات وزن آن‌ ها ارائه شده است و تحقیقات قبلی بیشتر بر روی مردان انجام گرفته شده است و چون آمار زنان در معرض خطر چاقی در کشور ما بیشتر از مردان است بنابراین دختران نوجوان باید بیشتر مورد توجه قرار گیرند. لذا این تحقیق بر روی دختران نوجوان گرمی استان اردبیل انجام خواهد شد. و به آزمون گر در تشخیص این مسئله کمک خواهد کرد که تمرین هوازی بیشتر بر روی وزن دختران نوجوان تأثیر دارد و یا درصد چربی بدن آن‌ ها؟

اهمیت و ضرورت تحقیق:

رفتارهای بهداشتی دختران نوجوان بر سلامت آنان و سلامت و توسعه جامعه موثر است (نجات و همکاران،1387). ورزش نوجوانان به دلایل مختلفی می‌تواند بر ارتقای سلامت موثر و در صدر اولویت‌های مربوط به بهداشت نوجوانان باشد (پندر و همکاران،2002). برنامه ریزی پیرامون سلامت نوجوانان با توجه به رفتارها و عوامل خطرساز این دوره بسیار مهم است. بنابراین باید به نوجوانان فرصت داد که فعالیت بدنی داشته باشند و زمینه را برای رشد و کمال خود فراهم آورند و تکامل جسمی در آن‌ ها پدیدار گردد. (نجات و همکاران،1387)

فعالیت بدنی منظم در تمامی دوران زندگی، به ویژه کودکی و نوجوانی حائز اهمیت است و اثرات مفید آن را بر رشد جسمانی، فکری و روانی کودکان و نوجوانان نباید نادیده گرفت. انجام فعالیت بدنی جدی منظم با عوامل اصلی خطر بیماری قلبی مقابله‌ کند (فشارخون بالا، چاقی و روش زندگی کم تحرک) و قدرت عضلانی، انعطاف پذیری و استقامت را گسترش می‌دهد و همچنین اعتماد به نفس، خویشتن داری و عزت نفس را گسترش می‌دهد و به تنظیم کنترل وزن و ترکیب بدن کمک می‌کند. در این میان تمرین هوازی نقش زیادی در کاهش چربی بدن دارد و باید به عنوان رکن اصلی برنامه‌های کاهش وزن قرار گیرد(گائینی و رجبی،1387).تمرین هوازی هنگامی که شدت کار از کم تا متوسط افزایش می‌یابد،سرعت لیپولیز، مقدار جریان خون بافت چربی و جریان خون ماهیچه افزایش می‌یابد که باعث افزایش دسترسی ماهیچه‌ها به اسید چرب می‌شود. این امر با افزایش مقادیر مطلق اکسیداسیون چربی همراه است.

از طرفی برای آزمودنی‌های چاق عاقلانه‌ترین راه این است که به جای فعالیت بدنی شدید، آن‌ ها را به انجام فعالیت بدنی با شدت متوسط تشویق کنیم زیرا انجام فعالیت بدنی با این شدت عملی‌تر و اجرای آن برای آزمودنی‌ها راحت‌تر است (لازر و همكارانش،2007).

یکی از عوارض زندگی ماشینی که روز به روز نمایان‌تر می‌شود.کاهش فعالیت‌های بدنی است.ما،اگر چه از مزایای تکنولوژی بهره کامل نبردهایم.اما به تبعات و پیامدهای منفی آن،مصرفی شدن و شیوع بیماری‌های ناشی از فقر حرکتی گرفتار شده‌ایم.فقر حرکتی عامل بسیاری از بیماری‌های جان‌فرسا چون چاقی،ضعف دستگاه‌های قلبی عروقی و تنفسی و کاهش ظرفیت حیاتی ریه می‌باشد و سلامتی را به طور مستقیم و غیر مستقیم به خطر انداخته و زندگی را برای انسان ناخوشایند ساخته است(دیوید،1366).

بنابراین،فعالیت بدنی،یک بخش مهم در برنامه‌های مرتبط با سلامتی است و فقدان آن موجب بسیاری از بیماری‌ها می‌شود.هر چند،اهمیت برخورداری از زندگی فعال بدنی در دوران بلوغ و بزرگ‌سالی به خوبی ثابت نشده است.اما،ارتباط بین فعالیت بدنی و سلامتی در کودکان و نوجوانان،به خوبی مشخص نشده است.با این وجود برخی تحقیقات صورت گرفته نشان می‌دهد که فعالیت بدنی در دوران کودکی باعث افزایش سلامتی استخوان توسعه بهداشت روانی و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های فشار خون،چاقی،دیابت و فقر حرکتی می‌گردد(لویگنسون،2001).

در حال حاضر نیز،یکی از مشکلات عمومی سلامت جسمانی در تمامی کشورها،چاقی و اضافه وزن است و مسئله نگران کننده ارتباط چاقی دوران کودکی و نوجوان با چاقی بزرگ‌سالی است. زیرا مشخص شده است که در حدود 30% دختران و 10 % پسرانی که در کودکی چاق بودند.به افراد بزرگ‌سال چاق تبدیل شده‌اند(ویلیامز و همکارانش،2000).

مصرف مواد غذایی پر چرب در کنار زندگی بی تحرک،همچنین شیوع برخی اختلالات تغذیه‌ای و تغییر رفتارهای تغذیه‌ای در دو سه دهه گذشته از عوامل بر هم خوردن تعادل بین انرژی مصرفی و مواد غذایی دریافتی است.علاوه بر انرژی دریافتی اضافی از مواد غذایی و پایین بودن انرژی مصرفی در نتیجه‌ی فعالیت بدنی کمتر،عوامل وراثتی،پایین بودن اکسیداسیون چربی،پایین بودن فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک،کاهش سطح لپتین پلاسما،عوامل فشارزای روانی و وضعیت اجتماعی اقتصادی از دیگر عوامل موثر در چاقی ست(بری،1985).

اهمیت چاقی در دوران کودکی و نوجوانی نه تنها به دلیل عوارض جسمانی و روانی زودرس، بلکه به دلیل افزایش چاقی بزرگ‌سالی، مرگ و میر و بار هزینه اقتصادی سنگین آن بر اجتماع است (برش و همکاران،2000). چاقی با بیماری سرخرگ کرونری، بیماری فشار خون، دیابت نوع 2، بیماری انسداد ریوی، التهاب مفصلی و انواع مشخصی از سرطان ارتباط دارد.بنابراین برای برخورداری از وزن مطلوب باید شیوه زندگی را به گونه‌ای تغییر دارد که انرژی دریافتی بدن کمتر شود و انرژی اضافی آن نیز به مصرف برسد (گائینی و رجبی،1387).فعالیت ورزشی به تنهایی، یا به صورت ترکیب با رژیم غذایی معقول، مهم‌ترین پیامدهای بلندمدت کاهش وزن را به دنبال خواهد داشت (گائینی و دبیدی روشن،1387).

با توجه به محدود بودن اطلاعات و همچنین تحقیقات ضد و نقیضی که در زمینه فعالیت نوجوانان و تغییرات وزن آن‌ ها ارائه شده است و تحقیقات قبلی بیشتر بر روی مردان انجام گرفته شده است و چون آمار زنان در معرض خطر چاقی بیشتر از مردان است این تحقیق بر روی دختران نوجوان انجام شد.