دانشگاه آزاد اسلامی
واحد تهران مرکزی
دانشکده هنر و معماری، گروه شهرسازی
پایان نامه
برای دریافت درجه کارشناسی ارشد(MA)
گرایش: طراحی و برنامه ریزی شهری و منطقه ای
عنوان:
بررسی و ساماندهی اسکان غیر رسمی
نمونه موردی: محله قلعه کامکار در شهر قم
استاد راهنما:
دکتر رضا احمدیان
استاد مشاور:
دکتر سهراب مشهودی
زمستان 85
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
فهرست مطالب
|
صفحه
|
|||
| فصل اول: كلیات تحقیق | 1 | |||
| 1-1- بیان مسئله | 1 | |||
| 1-2-فرضیات تحقیق | 3 | |||
| 1-3- اهداف تحقیق | 4 | |||
| 1-4- اهمیت و ضرورت تحقیق | 5 | |||
| 1-5- سئوالات تحقیق | 6 | |||
| 1-6- روش مطالعه | 7 | |||
| 1-7-تعاریف و مفاهیم | 9 | |||
| 1-8- پیشینه تحقیق | 23 | |||
| 1-9- مشكلات تحقیق | 29 | |||
فصل دوم: اسكان غیررسمی در جهان و ایران |
32 | |||
| 2-1- اسكان غیررسمی در جهان | 32 | |||
| 2-2- تاریخچه حاشیه‌نشینی | 49 | |||
| 2-3- روند كنونی در جهان | 52 | |||
| 2-4- اسكان غیررسمی در ایران | 72 | |||
فصل سوم: نمایی از استان و شهر قم |
98 | |||
| 3-1- استان قم | 98 | |||
| 3-1-1- جغرافیایی استان | 98 | |||
| 3-1-1-1- وضعیت اجتماعی استان | 101 | |||
| 3-1-1-2- وضعیت طبیعی و اقتصادی لستان | 107 | |||
| 3-2- شهر قم | 114 | |||
| 3-2-1- موقعیت تاریخی شهر قم و وجه تسمیه آن | 114 | |||
| 3-2-2- موقعیت مذهبی شهر قم | 116 | |||
| 3-2-3- آثار تاریخی شهر قم | 116 | |||
| 3-2-4-جغرافیا و حدود شهر قم | 118 | |||
| 3-2-5- توپوگرافی و شیب | 119 | |||
| 3-2-6- زمین‌شناسی و خاک | 119 | |||
| 3-2-7- زلزله و تكتونیك | 120 | |||
| 3-2-8-منابع آب | 121 | |||
| 3-2-9- جمعیت و مهاجرت | 122 | |||
| 3-2-10- اوضاع اقتصادی شهر قم | 126 | |||
| 3-2-11- توسعه كالبدی شهر قم | 128 | |||
فصل چهارم: بررسی اسكان غیررسمی در محله قلعه كامكار شهر قم و تحلیل وضع موجود |
134 | |||
| 4-1-موقعیت جغرافیایی محله قلعه كامكار | 134 | |||
| 4-2- تاریخچه شكل‌گیری محله قلعه كامكار | 134 | |||
| 4-3- گردآوری اطلاعات میدانی | 135 | |||
| 4-4- ویژگی های اجتماعی | 136 | |||
| 4-4-1- جمعیت و خانوار | 136 | |||
| 4-4-2- مهاجرت | 137 | |||
| 4-4-3- میزان سواد و تحصیلات | 139 | |||
| 4-5- ویژگی های اقتصادی و اشتغال | 140 | |||
| 4-6- ویژگی های مالكیت زمین و مسكن | 142 | |||
| 4-7- ویژگی‌های كالبدی | 142 | |||
| 4-7-1- مسكن | 142 | |||
| 4-7-2- تاسیسات موجود در محله | 144 | |||
| 4-7-3- كاربریها | 144 | |||
| 4-8- مشكلات موجود در خانه و ساكنین آن | 145 | |||
| 4-9- مشكلات موجود در محله | 146 | |||
| 4-10- جمع‌بندی | 147 | |||
فصل پنجم: راهكار و پیشنهادات |
150 | |||
| 5-1- راهكارهای جهانی در برخورد با اسكان غیررسمی | 150 | |||
| 5-2- مختصری از راهكار و پیشنهادات موجود برای ساماندهی و توانمندسازی اسكان غیررسمی در ایران | 154 | |||
| 5-3- آزمون فرضیه‌ها و پاسخ به سئوالات تحقیق | 158 | |||
| 5-4- ساماندهی اسكان غیررسمی در محله قلعه كامكار شهرقم | 160 | |||
| 5-5-عناوین پژوهش‌های پیشنهادی | 175 | |||
منابع و ماخذ |
176 | |||
فهرست نقشه ها و تصاویر
|
|
||||
| نقشه ها | |||||
| نقشه ایران و استان قم | |||||
| نقشه استان قم به تفکیک بخش | |||||
| نقشه شهر قم | |||||
| نقشه محله قلعه کامکار | |||||
| تصاویر | |||||
| تصویر هوایی شهر قم | |||||
| تصویر هوایی از محله قلعه کامکار | |||||
| تصویر رها بودن فاضلاب خانگی و آبهای غیر بهداشتی در سطح محله قلعه کامکار | |||||
| تصویر پراکندگی نخاله های ساختمانی و زباله در سطح محله قلعه کامکار | |||||
| تصویر دستفروشی در محله قلعه کامکار | |||||
| تصویر جمع آوری زباله توسط مامورین شهرداری در محله قلعه کامکار | |||||
| تصویر کوچه های تنگ و باریک در محله قلعه کامکار | |||||
| تصویر بازی کودکان در کوچه و معابر خاکی در محله قلعه کامکار | |||||
| تصویر عبور برق فشار قوی از کنار محله قلعه کامکار | |||||
| تصویر حفاری کوچه برای لوله گذاری اب | |||||
| تصویر پراکندگی نخاله ساختمانی در سطح محله قلعه کامکار | |||||
| تصویر نگهداری دام در محله قلعه کامکار | |||||
| تصویر نمایی ار محله قلعه کامکار | |||||
| تصویرخانه های بسیار کوچک و محقر در محله قلعه کامکار | |||||
| دور نمایی از ضلع شمالی محله قلعه کامکار | |||||
| دور نمایی از ضلع جنوبی محله قلعه کامکار | |||||
| نمایی از محله قلعه کامکار و پراکندگی خانه ها | |||||
فهرست نمودارها
|
صفحه
|
||||
| نمودار جمعیت استان قم در سال 75-35 | 102 | ||||
| نمودار هرم سنی جمعیت استان قم در سال 1375 | 104 | ||||
| نمودار جمعیت باسودان 6 ساله و بیشتر استان در سال 1375 | 105 | ||||
| نمودار نرخ فعالیت و بیکار در جمعیت فعال 10 ساله وبیشتر در سال 1375 | 113 | ||||
| نمودار نسبت جمعیت بر حسب سن در محله قلعه کامکار شهر قم | |||||
| نمودار نسبت جمعیت برحسب تابعیت در محله قلعه کامکار شهر قم | |||||
| نمودار نسبت جمعیت برحسب مدت اقامت در محله قلعه کامکار شهر قم | |||||
| نمودار نسبت جمعیت برحسب محل اقامت قبلی در محله قلعه کامکار شهر قم | |||||
| نمودار درصد پاسخ ها در علت تغییر محل اقامت قبلی در محله قلعه کامکار شهر قم | |||||
| نمودار نسبت جمعیت برحسب استان محل اقامت قبلی در محله قلعه کامکار شهر قم | |||||
| نمودار وضعیت تحصیلی جمعیت در محله قلعه کامکار شهر قم | |||||
| نمودار وضعیت سواد جمعیت در محله قلعه کامکار شهر قم | |||||
| نمودار درصد وضعیت دوره یا مدرک تحصیلی افراد با سواد در محله قلعه کامکار شهر قم | |||||
| نمودار وضعیت فعالیت در محله قلعه کامکار شهر قم | |||||
| نمودار درصد جمعیت شاغل سرپرست خانوار بر حسب نوع شغل در محله قلعه کامکار شهر قم | |||||
| نمودار وضعیت زناشویی جمعیت در محله قلعه کامکار شهر قم | |||||
| نمودار نحوه تصرف محل سکونت خانوارها در محله قلعه کامکار شهر قم | |||||
| نمودار درصد واحدهای مسکونی بر حسب تعداد اتاق در محله قلعه کامکار شهر قم | |||||
| نمودار واحدهای مسکونی بر حسب مساحت زیر بنای خانه در محله قلعه کامکار شهر قم | |||||
| نمودار واحدهای مسکونی بر حسب مساحت زمین در محله قلعه کامکار شهر قم | |||||
| نمودار مسکونی با انواع اسکلت بر حسب مصالح عمده بنای ساختمان در محله قلعه کامکار شهر قم | |||||
| نمودار خانوارها بر حسب تاسیسات در اختیار در محله قلعه کامکار شهر قم | |||||
| نمودار ساختمان های مسکونی بر حسب نوع اسکلت بنای ساختمان در محله قلعه کامکار شهر قم | |||||
| نمودار خانوار بر حسب نوع گویش زبان در محله قلعه کامکار شهر قم | |||||
| نمودار خانوار بر حسب میزان درآمد در محله قلعه کامکار شهر قم | |||||
| نمودار خانوار بر حسب تعداد افراد خانوار در محله قلعه کامکار شهر قم | |||||
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1- بیان مسئله
نرخ شهرنشینی در ایران مانند بسیاری از كشورهای در حال توسعه با سرعتی بیش از نرخ رشد طبیعی جمعیت بوده است. طی گذشت چهل سال از اولین سرشماری نفوس و مسكن، جمعیت كشور از حدود 18 میلیون نفر در سال 1335 به 60 میلیون نفر در سال 1375 رسیده است در حالیكه جمعیت شهری از 6/5 میلیون به حدود 8/36 میلیون نفر افزایش داشته است. در واقع جمعیت كشور در طول این چهل سال حدود سه برابر و جمعیت شهری 6/6 برابر شده است. این روند شهرنشینی در اواسط دهه 40 رشد شتابان گرفت و در دهه 60 به بعد، سرعت كمتری پیدا نمود، با مراجعه به تحقیقات انجام گرفته در خصوص مهاجرت، نوع و علل آن در كشور، به این قضیه پی‌برده می‌شود كه عمده مهاجرت از نوع روستا به شهر بوده است، که وجود جاذبه‌های شهری از قبیل اشتغال، رفاه و امكانات موجود در شهر و عوامل پس ران مانند ركود اقتصادی، بیكاری، عدم وجود امكانات و كم توجهی دولتمردان و برنامه‌ریزان به روستا و شهرهای كوچك در سنوات قبل، زمینه را برای مهاجرت فراهم می کند.
از مهمترین عوامل شهرنشینی در دهه های اخیر، فروپاشی روابط سنتی در جامعه و جایگزینی هر چند ناقص روابط سرمایه‌داری بوده است كه عمدتاً سبب دگرگونی روابط شهر و روستا و جابجایی‌های جمعیتی از روستا به شهر و از شهرهای كوچك به شهرهای بزرگ شده است.[1]
پس از مهاجرت (چه از روستا به شهر یا از شهر به شهر) و ورود مهاجرین به شهرها بخصوص شهرهای بزرگ، اولین مشكل این دسته از انسانها، مسئله محل و مامنی برای سكونت می‌باشد. این دسته خاص از مهاجرین، بدلیل فقر مادی و عمدتاً بیكاری، با دست خالی رو به شهر آورده‌اند در حالیكه در همین مرحله اول، طعم تلخ مهاجرت را چشیده و بایستی فكر و چاره‌ای قبل یا در همان ابتدای ورود به شهر برای سکونت نمایند. لذا با حداقل سرمایه‌ای كه در دست دارند به جبر و در پی یافتن مسكن ارزان قیمت یا زمینی ارزان یا بی‌صاحب به حاشیه شهر رانده می‌شوند و در آنجا سكنی می‌گزینند تا به امید اینكه در اندك زمانی در این شهر صاحب شغل و منصب شده و بتوانند با سرمایه‌ای بیشتر وارد متن شهر شوند و از امكانات، رفاه و شهری بودن برای خود و خانواده استفاده نمایند.
دسته دیگری از مهاجرین كه از وضعیت مالی مناسب‌تری برخوردارند و بیشتر به دلیل امكانات و رفاه بیشتر در شهرها و احساس وجود استعداد و قابلیت بیشتر نسبت به اطرافیان خود، به فكر مهاجرت به شهر و شهرهای بزرگتر افتاده و با برنامه‌ریزی دقیق‌تری نسبت به دسته قبل وارد شهرها می‌شوند در‌اندك زمانی با استقرار در متن شهر خود را با شهر جدید وفق داده و خیلی زود وارد متن و اقتصاد شهری می‌شوند.
دسته اول، مردمی‌هستند كه درصدی از حاشیه نشینان شهری را به خود اختصاص می‌دهند و فاقد مهارت لازم شهری و غیرماهر به شهر بوده و قادر به یافتن كار مناسب و رسیدن به آمال و آرزوهای از پیش اندیشیده خود نیستند و مابقی حاشیه‌نشینان، گروه‌هایی كه با توصیه هم ولایتی‌های خود به شهرها گسیل می‌شوند یا شهروندانی كه به دلیل ضعف شدید اقتصادی و فقر از متن شهر به حاشیه شهر رانده می‌شوند و یا گروه‌هایی که به دلایل دیگر به حاشیه شهر رو می‌آورند و در این مكان‌ها سكنی می‌گزیند. این نوع سكونت به دلیل اینكه از قبل برنامه‌ریزی نشده و در چارچوب قوانین و مقررات و طرح‌های شهری صورت نمی‌گیرد باعث مشكلاتی برای ساكنان این مناطق و شهر و شهروندان می‌گردد.
شهر قم به دلیل ویژگی خاص، زیارتی بودن و مهاجرپذیری این شهر همواره دست به گریبان حاشیه نشینی و اسكان غیررسمی بوده است.
این پدیده در حاشیه ی كمربندی قم و در ضلع غربی و شمالی شهر به وضوح رخ می کند و چهره نامناسب، زشت و بی‌برنامه حاشیه و حاشیه‌نشینی شهر را نشان می‌دهد و این فقط ظاهر مسئله است و دیگر مشكلاتی كه در بطن این مناطق نهفته بوده و گاهاً بروز می‌كند مسائل اجتماعی، جرم و جنایات، مسائل فرهنگی، مشكلاتی که برای تاسیسات و تجهیزات شهری به وجود می‌آید و. .. یكی از این محلات شهری قم، محله قلعه كامكار در شمال غربی شهر قم می‌باشد.
این پژوهش با شناخت ویژگی‌های مختلف این منطقه با بهره گرفتن از آمار و ارقام به بررسی و تجزیه و تحلیل آنها می پردازد و علت شكل‌گیری، توسعه و در نهایت با بهره گرفتن از تجارب و مطالعات مشابه در كشور و حتی در جهان و همچنین قوانین و آیین‌نامه‌‌ای مربوطه، سعی در ارائه راهكارهای مناسب و اجرایی برای ساماندهی این محله از جنبه‌های مختلف كالبدی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را دارد.
[1] – فرخ حسامیان و دیگران، شهرنشینی در ایران،[تهران، انتشارات آگاه، 1377]، ص 15
فرم در حال بارگذاری ...