امروزه یک گرایش جهانی به بازاریابی وفاداری به وجود آمده است. شرکت های بسیاری در اغلب صنایع به مطالعه، ارزیابی و اجرای راهبردهای وفاداری و برنامه هایی با هدف پرورش روابط قوی با مشتریان می پردازند. دلایل چنین تأکیدی بر وفاداری مختلف است. قطعاً تکثیر و خرد شدن انواع رسانه ها دستیابی به مشتریان جدید و جذب آنها را مشکل تر ساخته است، این امر شرکت ها را بیش از پیش ترغیب می کند که برای حفظ مشتریان فعلی تلاش کنند. علاوه بر مشکلات مربوط به دستیابی به مشتریان از طریق رسانه ها، مشتریان امروزی بسیار پر مشغله اند، که در نتیجه زمان و اشتیاق کمتری را برای استفاده و تعبیر و تفسیر همه پیام هایی که دریافت می کنند، دارند.(دافی،1998) همچنین تحقیقات نشان داده است که سرمایه گذاری های نسبتاً زیادی به منظور جذب مشتریان جدید برای یک نام تجاری، در مقایسه با حفظ مشتریان فعلی نیاز است.این تحقیقات نشان داده است که جذب یک مشتری جدید 6 تا 8 برابر بیشتر از حفظ یک مشتری فعلی هزینه بر است.(خورشیدی و کاردگر، 1388)
در دوره حاضر، متعهد کردن مشتری جایگاه ویژه ای پیدا کرده و رشد دادن مشتری و ارتباط مؤثر با وی باعث می شود که مشتریان یک سازمان در داخل همکار و در خارج از سازمان حامی و طرفدار آن باشند. لذا فقط مشتریانی که احساس تعلق خاطر پیدا کرده و سودآوری وعمر طولانی دارند برای سازمان ها سرمایه به شمار می روند.(کفاش و همکاران، 1389)
نظریه رویه بازاریابی در بدو امر در رابطه با کالاهای فیزیکی مطرح شد. با این وجود یکی از روندهای اصلی و اساسی در این زمینه رشد پدیده خدمات بوده است. از آنجا که مشتریان، مهمترین رکن بقای واحدهای تولیدی و خدماتی مختلف اند، پاسخگویی به نیاز های مشتریان با توجه به علایق و خواسته های آنها موضوع قابل توجه در برنامه های بازاریابی سازمان هاست.(کاتلر، 1384)
وفاداری مشتری به سازمان مقوله ای است که از عوامل و شرایط متعدد و متنوعی در درون و بیرون سازمان تأثیر می پذیرد، که میزان اثرگذاری آنها با توجه به نوع سازمان، از سازمانی به سازمان دیگر متفاوت است. شناخت دقیق این عوامل و تعیین میزان اثرگذاری هریک ارآنها، در کمک به مدیران جهت تصمیم گیری درست، از اهمیت زیادی برخوردار است. از طرف دیگر منابع سازمانی محدودند و اگر مدیریت به دنبال طراحی برنامه هایی برای حفظ مشتریان خود است باید با توجه به عوامل تأثیرگذار بر وفاداری و اهمیت هر یک از این عوامل، این منابع محدود را تخصیص دهد.(خورشیدی و کاردگر، 1388)
رشد و توسعه بیمه به عنوان یکی از شاخص های توسعه یافتگی جوامع به شدت تحت تأثیر بیمه گذاران قرار دارد و حفظ و بقای شرکت های بیمه در گرو وفاداری بیمه گذاران آن شرکت هاست. کیفیت خدمات و وفاداری برای بیمه گر اساسی است.(مرادی و همکاران، 1390)
با توجه به اهمیت فوق العاده مشتری در صنایع خدماتی به خصوص بیمه و تعداد و ماهیت شرکت های ارائه دهنده خدمات به بیمه گذاران در بازار کشور، مقاله حاضر به شناسایی و اولویت بندی عوامل مؤثر بر وفاداری مشتریان شرکت بیمه ایران با بهره گرفتن از الگوی مدیریت منسجم خدمات می پردازد.
1-2)بیان مسئله
افزایش رقابت در بازار صنعت بیمه، اکثر مدیران این صنعت را به فکر چاره اندیشی برای حضور ماندگار در عرصه کسب و کار انداخته است. بنابراین آنها ناگزیرند، راه هایی را بیابند که کسب وفاداری مشتریان را در پی دارد. ازراه های دستیابی به این مهم، بهبود کیفیت خدمات بیمه ای است. بهبود کیفیت خدمات سازمان منجر به افزایش وفاداری مشتریان می گردد(عباسی و صالحی، 1390). حفظ مشتریان خوب سودمندتر است تا اینکه دائماً برای جایگزینی یک مشتری که شرکت را ترک کرده است تلاش شود.
واژه وفاداری مفاهیمی چون علاقه یا مهر،راستی و صداقت، یا تعهد رابه ذهن متبادر می سازد (خورشیدی و کاردگر ،1388). وفاداری حدی است که مشتری ها می خواهند به آن مقدار رابطه شان را با یک عرضه کننده حفظ کنند و معمولاً از این ناشی می شود که مشتری ها چقدر معتقدند که ارزش دریافتی شان از این عرضه کننده نسبت به سایرین بیشتر است. وفاداری زمانی اتفاق می افتد که مشتریان کاملاٌ احساس کنند سازمان موردنظر به بهترین وجه ممکن می تواند نیازهای آنها را برطرف کند، به طوری که سازمان های رقیب از مجموعه ملاحظات مشتریان مجازاٌ خارج شده و منحصراٌ به خرید از سازمان اقدام کنند(مرادی و همکاران،1390). افزایش وفاداری مشتری موجب کاهش هزینه های بازاریابی و افزایش تقاضای بیشتر مشتریان می گردد(Aaker & jacobsob,1994).
اندیشمندان مختلف ،تعاریف متعددی برای وفاداری ارائه کرده اند ، که این موضوع با توجه به مفهوم چند بعدی و پیچیده وفاداری قابل قبول است(Soderlund,2006). معروفترین تعریف قابل قبول برای وفاداری به تعریف یاکوبی و کینز[1] در سال 1973 برمی گردد که در آن وفاداری را به عنوان تعصب به مارک و پاسخ رفتاری در طی زمان تعریف می کنند که در آن فرد یک مارک خاص را نسبت به سایر مارک ها ترجیح داده و به صورت یک تعهد روانی در مورد آن تصمیم می گیرد(Mcmullan & ilmore,2008).
در اغلب تعاریف وفاداری 2 رویکرد دیده می شود:.رویکرد نگرشی: احساسات مختلف در شخص، تعلق خاطری نسبت به سازمان، خدمات و
کالا ایجاد می کند، این احساس درجه وفاداری مشتری را مشخص می کند که کاملاٌ شناختی است. مقیاس های وفاداری نگرشی شامل تبلیغات مثبت دهان به دهان، تمایل به توصیه و تشویق دیگران به استفاده از کالا و خدمات است.
2.رویکرد رفتاری: تمایل مشتری برای خرید مکرر خدمات و تولیدات عرضه کننده خدمات و حفظ ارتباط با عرضه کننده کالا و خدمات است(قره چه و دابویان،1390).
از مهمترین ویژگی های شرکت های موفق جهانی، شناخت دقیق مشتریان، تعریف مناسب از بازارهدف، توانایی ترغیب کارکنان برای ارتقای کیفیت و اهمیت دادن به مشتریان است. تولید و ارائه خدماتی با کیفیت بالا و قیمت مناسب، نقش مهمی درصنایع خدماتی ایفا می کند. در واقع امروزه رضایت مشتری و کیفیت خدمات به عنوان مساﺋل حیاتی در اغلب صنایع خدماتی به شمار می روند (Stafford etal,1998). عرضه خدماتی با کیفیت و قیمت مناسب در سطح عالی به طور مستمر باعث ایجاد مزیت رقابتی برای چنین سازمان های می شود که از جمله این مزایا می توان از افزایش وفاداری مشتریان نام برد(palmer،2005). همچنین باید به این نکته توجه کرد که مشتری راضی، منبع مناسبی برای تبلیغات شرکت است؛ به بیان دیگر، صاحبنظران دانش بازاریابی، مزایای زیادی برای وفاداری شمرده که برخی از بارزترین آنها عبارتند از: کاهش هزینه های جذب مشتریان جدید، کاهش حساسیت مشتریان به تغییرات و قیمت ها، منافع حاصل از ارزش طول عمر مشتری، عملکرد مثبت از طریق افزایش قدرت پیش بینی و افزایش موانع برای ورود رقبای جدید. با توجه به افزایش قدرت انتخاب مشتریان به دلیل وجود تعداد زیاد شرکت های فعال در صنعت بیمه اعم از دولتی و خصوصی، شناسایی عوامل موثر بر وفاداری مشتریان توسط این شرکت ها امری ضروری،مهم و اجتناب ناپذیر است (کفاش و همکاران ،1389).
مشتری تنها چیزی است که اهمیت دارد و شرکت ها باید او را در کانون فعالیت های خود قرار داده و راهکارها واستراتژی هایی را برای بازگرداندن مشتریان از دست رفته و حفظ مشتریان فعلی خود به کار گیرند(Kotler & Armstrong,2008). در سبز فایل، توجه به رشد و توسعه وفاداری مشتریان به عنوان عاملی مهم در استراتژی بازاریابی شرکت ها که منجربه حفظ مشتریان فعلی می شود، افزایش یافته است (کفاش و همکاران ،1389). هنگامی که راهبردهای بازاریابی کالاهای تولیدی مورد بحث قرار می گیرد، بازاریابی معمولا چهار عامل اساسی محصول، قیمت، مکان و تبلیغات را مورد نظر قرار می دهد. اما ماهیت خدمات که جنبه هایی مانند مشارکت مشتری در امر تولید و اهمیت زمان را دربر دارد، وجود عوامل دیگری را نیز طلب می کند. برای دست یافتن به این چالش از الگوی مدیریت منسجم خدمات[2] استفاده می شود که توجه مدیران سازمان های خدماتی را به هشت متغیر تصمیم گیری جلب می کند. لاولاک و رایت[3]،هریک از این 8ps را به یکی از پاروهای قایق پارویی سبک وزنی که با هشت پاروزن حرکت می کنند، تشبیه می کنند این 8 جز عبارتند از: 1-اجزای محصول 2-مکان و زمان 3-فرایند 4-نیروی انسانی 5-ارتقا و آموزش مشتری 6-شواهد فیزیکی 7-قیمت و سایر هزینه های خدمات 8-بهروری و کیفیت (طالقانی و تقی زاده ،1389).
مدل مفهومی تحقیق برگرفته از پژوهشی است که لاولاک ورایت بر روی عناصر الگوی مدیریت منسجم خدمات انجام داده اند و پژوهشی که توسط مرادی برای تعیین وفاداری مشتریان در شرکت بیمه کارآفرین صورت گرفته است.
شکل 1-1 :مدل پیشنهادی تحقیق
1-3)اهمیت و ضرورت تحقیق
امروزه، عصر وفاداری است اعم از وفاداری مشتری، وفاداری کارکنان، وفاداری مدیریت، وفاداری به جامعه و اصول، آرما ن ها و اعتقادات و… تحقیقات بسیاری نشا ن داده اند که رضایتمند ی، کلید نهایی موفقیت و سودآوری نیست. در حقیقت مفاهیم بازاریابی هم که تا دیروز بر این مهم تأکید می ورزید، دیگر آن را به رسمیت نمی شناسد، بلکه امروزه تنها مشتریانی که احساس تعلق خاطر نسبت به سازمان دارند برای سازمان به عنوان سرمایه هایی سودآور و طولانی مدت به شمارمی روند )کفاش و همکاران ، 1389).
در گذشته فرض بر این بود که از راه تطبیق معیارهای مشتریان می توان به وفاداری آنها دست یافت، ولی تجربه نشان داد با ورود شرکت های جدید که محصولات منطبق تر با نیاز مشتریان داشتند، آنها اغلب جذب این شرکت های تازه وارد شد ند. پس از آن فرض شد که ارائه محصولات متمایز می تواند موجب وفاداری مشتریان شود، ولی همان مسئله با ورود رقبای جدید برای محصولات متمایز تکرار شد. تا اینکه ایده حفظ مشتریان از طریق روابط ماندگار با آنها مطرح شد (Tsoukatos & Graham, 2006) . ازراه های عمده ای که یک مؤسسه خدماتی توسط آن خود را از رقبایش متمایز می کند، این است که همواره خدماتی با کیفیت برتر به مشتریان ارائه کند. رمز موفقیت در گرو آن است که انتظارات مشتریان را نسبت به کیفیت خدمات برآورده سازد، یا حتی از آن پیشی بگیرد. در صورتی که ذهنیت نسبت به خدمات پایین تر از حد انتظار باشد، آنگاه مشتریان علاقه خود را نسبت به تأمیین کننده یک خدمت خاص از دست می دهند، اگرذهنیت نسبت به خدمات برابر و یا از حد انتظار مشتریان فراتر باشد، در آن صورت احتمال مراجعه به ارائه کننده یک خدمت خاص در آینده وجود دارد. کیفیت خدمات در بسیاری از زمینه ها در سرار جهان کاهش یافته است. مشتریان سطوح گوناگونی از رضایت و نارضایتی را بعد از هر تجربه خدماتی، بنابر میزان برآورده شدن انتظاراتشان یا دریافت خدماتی مافوق انتظاراتشان، تجربه می کنند (لاولاک و رایت ، 1382).
برنامه وفاداری مشتریان دو هدف را دنبال می کند. هدف اول، افزایش درآمدهای فروش از طریق افزایش خرید و سود یا افزایش دامنه تولیدات خریداری شده از یک عرضه کننده می باشد. هدف دوم، ایجاد یک رابطه نزدیک میان نام تجاری و مشتریان فعلی است و نتیجه آن، نگهداری و حفظ مشتریان کلیدی فعلی می باشد. علت محبوبیت عمومی این برنامه ها این است که سود به مقدار قابل ملاحظه ای از طریق دستیابی به این اهداف افزایش می یابد (تاج زاده نمین و همکاران، 1389) .
تعاریف متعددی برای وفاداری توسط اندیشمندان مختلف ارائه شده، كه این موضوع با توجه به مفهوم چند بعدی و پیچیده وفاداری قابل قبول است .معروفترین تعریف قابل قبول برای وفاداری به تعریف یاكوبی و كینر در سال 1973 برمیگردد كه در آن وفاداری را به عنوان یک تعصب به مارك و پاسخ رفتاری در طی زمان تعریف می كند كه درآن فرد یک مارك خاص را نسبت به سایر ماركها ترجیح داده و به صورت یک تعهد روانی در مورد آن تصمیم می گیرد (Mcmullan & Gilmore,2008). وفاداری عامل مهم در هر نوع از تصمیم گیری مدیریتی و تحلیل مالی است. نرخ برگشت مشتری جزء حیاتی در تحلیل ارزش دوره عمر است كه این موضوع، ابزاری برای فراهم كردن تصمیم گیری های كوتاه مدت است. روشن است كه محاسبه سود هر مشتری برای سازمان بسیار مهم است، منتهی با توجه به فلسفه فعالیت نامحدود سازمان، بهتر است كه این محاسبه سود در یک مفهوم بلند مدت و نه در زمان حال مورد توجه قرار گیرد (کفاش و همکاران، 1389). از مهمترین ویژگیهای شركتهای موفق جهانی، شناخت دقیق مشتریان، تعریف مناسب از بازار هدف، توانایی ترغیب كاركنان برای ارتقای كیفیت و اهمیت دادن به مشتریان است. تولید و ارائه خدماتی با کیفیت با لا و قیمت مناسب، نقش مهمی د ر صنایع خدماتی ایفا می کند. در واقع امروزه رضایت مشتری و کیفیت خدمات به عنوان مسائل حیاتی در اغلب صنایع خدماتی به شمارمی روند.عرضه خدماتی با کیفیت و قیمت مناسب در سطح عالی به طورمستمر باعث ایجاد مزیت رقابتی برای چنین سازما ن هایی می شود که از جمله این مزایا می توان از ایجاد موانع رقابتی ، افزایش وفاداری مشتریا ن، تولید و عرضه خدمات متمایز، کاهش هزینه های بازاریابی و تعیین قیمتهای بالاتر و… نام برد(ونوس و صفائیان، 1383).همچنین باید به این نکته توجه کرد که مشتری راضی، منبع مناسبی برای تبلیغات شرکت است؛ به بیان دیگر، صاحبنظران دانش بازاریابی، مزایای زیادی برای وفاداری شمرد ه که برخی از بارزترین آنها عبارت اند از: کاهش هزینه های جذب مشتریان جدید، کاهش حساسیت مشتریان به تغییرات و قیمت ها، منافع حاصل از ارزش طول عمرمشتری، عملکرد مثبت از طریق افزایش قدرت پیش بینی و افزایش موانع برای ورود رقبای جدید(لالیان پور و همکاران ، 1390).
جمهوری اسلامی ایران با 1648195کیلومتر مربع وسعت ،حدود کره زمین وخشکی های زمین و در دسته بندی پاندز [1] ایران جزء کشورهای خیلی بزرگ محسوب می شود . وسعت زیاد احتمال تبدیل شدن به قدرت فرامنطقه ای و جهانی را بالا می برد به علاوه در امور دفاعی نقش دارد و معمولا هر مقدار کشور وسیع تر باشد منابع معدنی و طبیعی بیشتری دارد و کشور ایران از لحاظ موقعیت استراتژیک با دارا بودن معادن غنی نفت و گاز و قرار گرفتن در سراسر شمال تنگه خلیج فارس و قرار داشتن بین کشورهای شمالی و منطقه خلیج فارس و بین قاره های آسیا و اروپا و اینکه امن ترین و کوتاهترین مسیر برای ارتباط دادن بین مناطق است از موقعیت استراتژیکی بسیار بالایی برخوردار می باشد و مرزهای کشور بالطبع از اهمیت ویژه ای برخوردار است چرا که کشور ایران با 15 کشور مستقل مرز مشترک خشکی و آبی دارد طول مرزهای ایران بالغ بر8731 کیلومتر مربع است که حدود 6031 کیلومتر از خط مرزی را رودخانه ها، مرداب ها و با تلاق، جنگل ها، استپ ها، کویرها، کوهپایه ها و کوهستان ها که در شمار مرزهای خشکی محسوب می شوند، تشکیل می دهند و طول مرزهای دریایی ایران در سه ساحل خلیج فارس، دریای عمان و دریای مازندران نیز 2700 کیلومتر است .مرزهای شرقی ایران که بسیار طولانی هستند با موضوعاتی از قیبیل مواد مخدر، ژئوپلیتیک آب، مسائل قومی و مذهبی و حضور کشورهای بیگانه دست به گریبانند. ایران از سمت شرق با دو کشور افغانستان و پاکستان هم‌مرز است؛ کشورهایی که به دلیل دوره‌های طولانی تنش و بی‌ثباتی، نقش زیادی در ایجاد ناامنی در مناطق همجوار خود از جمله ایران داشته و دارند.
با توجه به وضعیت ژئوپلیتیکی و استراتژیکی شرق کشور و با توجه به امکانات بالقوه (طبیعی و نیروی انسانی ) موجود ، چهار کانون درجه یک که درحال حاضر نیز فعالترین کانون های شرق کشور هستند می بایست مورد توجه بیش از بیش و همه جانبه قرار گیرند . توسعه این کانونها با اهداف امنیت و دفاع ملی و منافع فراملی و توسعه منطقه ای باید بیش از پیش گسترش یابد این کانونها که کانون های درجه یک شرق نامیده می شود واز جنوب به شمال عبارتنداز ( چابهار ، زاهدان ، بیرجند، مشهد) . بیشتر مورد توجه قرار گیرد تا امنیت مرزهای شرقی تامین گردد.چرا که موقعیت استراتژیکی و منابع غنی از مهمترین عناصر جغرافیایی سیاسی ایران هستند و این امر تاکنون بازتاب خود را بر استراتژی های منطقه ای و جهانی قدرت های بزرگ به جا نهاده است.
-1-طرح مسئله:
مرزسیاسی به پدیده ای فضایی اطلاق می شود که منعکس کننده ی قلمرو حاکمیت یک دولت بوده و مطابق با قواعد خاص در مقابل حرکت انسان ، انتقال کالایا نشر افکار مانع ایجاد کند یا دست کم آن را محدود سازد(میرحیدر، 1375 ،114)البته از آنجا که کنترل موثر مرزها نیاز به هزینه هنگفت و سنگین ، سیستم های کنترل منطبق بر نوع مرز، نیروهای سازمان یافته ویژه مرزی، تفاهم و همکاری موثر دولت های همسایه و حمایت سازمان های رسمی بین المللی دارد، در بین کشورهای جهان تنها دولت های معدودی مانند اتحادجماهیر شوروی سابق، اسرائیل، یوگسلاوی عهد تیتو، کوبا و چنددولت اروپایی و آمریکای شمالی، قادر به ایجاد سیستم مدیریت موثر بر اداره مرزهایشان شده اند و بسیاری از کشورهای دیگر از جمله ایران از عهده تهیه و تنظیمی مکانیزمی مناسب و کارآمد بر اداره مرزهای کشور برنیامدند (کریمی پور، 221،1379). ایران در محیط پیرامونی خود با چالش‌های امنیتی متعددی روبرو است که به صورت دایمی و به واسطه تحولات و روندهای منطقه‌ای باز تولید میشود. جمهوری اسلامی ایران از منظر منطقه‌ای در حوزه‌ای واقع شده است که هیچ گونه ترتیبات امنیتی پایدار و توافق شده در آن وجود ندارد. به رغم پیشرفت نظام‌های امنیت منطقه‌ای در سراسر جهان به ویژه بعد از پایان جنگ سرد و در
چارچوب تحولات جهانی شدن، هنوز منطقه پیرامونی ایران فاقد ترتیبات امنیتی نهادینه شده است. تروریسم، افراط‌گرایی، تنش‌های قومی – مذهبی، جرایم سازمان یافته، دولت‌های ضعیف و مداخلات قدرت‌های فرامنطقه‌ای از جمله چالش‌ها و موانع امنیتی عمده‌ای است که ایران در پیرامون خود با آنها روبروست. (عسگری، 1380، 295). پس از سرنگونی طالبان توسط نیروهای آمریکایی، این نیروها در مناطق مختلفی از افغانستان حضور پیدا کردند و دست به احداث پایگاه‌های متعددی از سوی آمریکا و ناتو زدند که این امر، برای ایران تهدید محسوب میشود و ایران را در تیررس دشمنان منافع ملی این کشور قرار می‌دهد. با این توصیفات کشورهای همسایه شرقی ایران، افغانستان و پاکستان به دلیل داشتن مشکلات امنیتی تهدیداتی را متوجه منافع ملی ایران ساخته و هزینه‌های جمهوری اسلامی را در خصوص کنترل مرزها افزایش داده‌اند. علاوه بر بی‌ثباتی سیاسی در افغانستان که از سال‌ها پیش معضل آوارگان افغانی، قاچاق مواد مخدر و دیگر مشکلات اجتماعی را برای ایران به وجود آورد است، در پاکستان نیز فعالیتهای جریان افراطی طالبان افزایش یافته و به تقابل و درگیری با ارتش آن کشور انجامیده است. در نتیجه با گسترش نفوذ و فعالیت جریان‌های افراطی مانند طالبان و القاعده در منطقه از یک سو و حضور نظامی امریکا به بهانه مقابله با تروریسم در کنار مرزهای شرقی ایران از سوی دیگر، کشور در معرض تهدیدات امنیتی فزاینده‌ای قرار گرفته است. به طوری که موقعیت استراتژیک و ژئوپلیتیكی ایران و ساختار طبیعی فضای ایران برکنش متقابل افراد و گروه‌های اجتماعی تاثیرات متفاوتی گذاشته است. پرداختن به تهدیدات از مرزهای شرقی مسئله مهمی در ژئوپلیتیک کشور است.بخصوص در شرایط فعلی با تحولاتی که در کشورهای واقع در شرق کشور ما و آسیای میانه حادث شده است و کل تحولاتی که در آسیا اتفاق خواهد افتاد، با نفوذ وهابیت مهاجم به کشورهای شرق و پان ترکیسم لائیک به آسیای مرکزی، شرق و شمال شرق کشور از حساسیتهای امنیتی ویژه ای برخوردار شده است . امنیت ملی و فراملی ما ایجاب می کند به شرق کشور و توسعه عمومی و امنیت آن بیشتر توجه نماییم
1-2-اهمیت و ضرورت تحقیق :
مرزهای گسترده زمینی ایران با افغانستان و پاکستان به انضمام مرز آبی‌ای که با کشور پاکستان داریم، گستره وسیعی را تشکیل می‌دهد که کنترل و تأمین امنیت آن، کار مهم و مشکلی است.در عرف بین‌الملل، دو کشور هم‌مرز در تأمین مرز مشترکشان با یکدیگر همکاری داشته و پایگاه‌های مرزی قویای را سازماندهی می‌کنند اما متأسفانه این عرف در مرز میان ایران با دو کشور افغانستان و پاکستان، شکسته شده است. کما اینکه این دو کشور هیچ پایگاه امنیتی مرزی قویای ندارند و به دلیل عدم‌توانمندی آنها در کنترل مرزهایشان، مأموران امنیتی و مرزی ما نه تنها مشغول تأمین امنیت مرزهای خودمان هستند بلکه ناگزیر از کنترل مرزهای پاکستان و افغانستان نیز می‌باشند(روزنامه سرمایه تاریخ 30/4/1389). همچنین سیاسی شدن هویت‌های قومی – مذهبی که از یک سو به جهانی شدن تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات و از سوی دیگر به آزاد شدن گسل‌های لرزان قومی پس از فروپاشی اتحاد شوروی به ابزار فشاری برای برخی قدرت‌ها به ویژه ایالات متحده آمریکا مبدل شده است. ایده‌های قومی دارای ماهیت متباینی هستند. سیاسی شدن هویت ها می‌تواند تهدیدی جدی علیه تمامیت ارضی و حاکمیت سرزمینی کشورهای چند قومی باشد. استان‌های مجاور مرزهای شرقی جمهوری اسلامی ایران دقیقاً مشرف به مثلث طلایی است (مثلث طلایی ناحیه‌ای بیابانی است که دور از دسترس دولت‌های ایران، پاکستان و افغانستان قرار دارد. این ناحیه به دلیل اینکه محل عبور سوق‌الجیشی مواد مخدر، تولید هروئین و انبار تسلیحات نظامی است به مثلث طلایی شهرت دارد). هلال طلایی شامل مناطق کوهستانی سه کشور افغانستان، پاکستان و ایران است. در سال ۱۹۹۱، افغانستان بزرگترین تولیدکننده تریاک در جهان بود و بعد از آن میانمار، که بخشی از مثلث طلایی میباشد. هلال طلائی سابقه بسیار طولانی‌تر از مثلث طلایی در تولید تریاک دارد. (کریمی پور، 1379،154).
تهدیداتی چون مهاجرت‌های غیرقانونی، قاچاق مواد مخدر و تسلیحات، جنایات سازمان یافته، ورود کالاهای ممنوعه، ناامنی نواحی مرزی و حمله به پاسگاه‌های مرزبانی و غیره در کنار تحرکات قومی – مذهبی به ویژه پس از جنگ افغانستان امنیت مرزهای شرقی ایران را به مخاطره انداخته است. از این بابت نگرانی جدی وجود دارد که این گونه تحرکات قومی – مذهبی با طالبان و القاعده پیوندهایی داشته باشند و از مناسبات قومی و قبیله‌ای با بلوچ‌ها و پشتون‌های پاکستان و افغانستان تأثیر پذیرند.
ناامنی‌های اخیر در مرزهای شرقی ایران ایجاب می‌کند که به مسائل و تحولات این منطقه پس از تحولات 11 سپتامبر بیشتر توجه شود.[2] همانطور که مقامات ایرانی نیز بارها بر آن تأکید کرده اند امنیت افغانستان با امنیت ایران گره خورده است. امنیت در مرزهای شرقی ما به شدت با تحولات افغانستان ارتباط پیدا می‌کند. به همین سبب زمینه‌های زیادی برای همکاری‌ها در سیاست خارجی ما و افغانستان موجود است. عدم توجه به اولویت‌های موجود در مرزهای شرقی می‌تواند سبب گسترش افراط گرایی و حضور طالبان شده و فضای ما را به هم بزند و سبب گسترش القاعده و تروریسم شود. از سویی مواد مخدر می‌تواند خود تهدید مهم دیگر باشد. وامامرزهای ایران و پاکستان از جمله مرزهایی هستند که همواره مشکلات زیادی را برای مرزبانان، ساکنان مناطق مرزی و مسئولان ایجاد کرده‌اند. از این‌رو، مدیریت بهینه آنها برای به حداقل رساندن تهدیدها و خسارت و استفاده از توان‌های محیطی ضروری به نظر می‌رسد، اما برای رسیدن به این مهم، موانع بسیاری وجود دارد که شناسایی آنها کمک زیادی به مدیریت بهینه مرزها خواهد کرد. نتایج بررسی نشان داده که مجموعه‌ای از عوامل سیاسی، اقتصادی، تاریخی و فرهنگی به همراه ویژگیهای ساختاری مرز و مناطق مرزی، مهمترین موانع فراروی ایران در راستای مدیریت بهینه مرزهای خود با پاکستان است و توسعه همه‌جانبه مناطق مرزی، تقویت کارآی نیروهای امنیتی و مدیریت ترکیبی و یکپارچه، راهکار فائق آمدن بر این موانع است (پیشگاهی فرد،1390،141).
با این اوصاف کشور ما در یکی از حساس‌ترین موقعیت‌های ژئوپلیتیکی جهان قرار گرفته، به گونه‌ای که مناطق ژئوپلیتیکی فعالی با کارکردهای گسترده و پرشمار گرداگرد آن را فرا گرفته و آن را به‌صورت کانون جاذبه دیپلماسی منطقه‌ای و جهانی درآورده است. این موقعیت نه تنها باعث تأثیرگذاری ایران بر فرایند تحولات جهانی و منطقه‌ای میشود بلکه کارکرد مناطق پیرامونی نیز می‌تواند مسائل ایران را زیر سایة خود قرار دهد. از سویی موقعیت ایران در نظام جهانی و منطقه‌ای و کنش و روابط دوسویه آن با قطبهای قدرت جهانی و مناطق ژئوپلیتیکی، پیوسته مسائل نوینی می‌آفریند که مجموعاً زمینه بسیار مناسبی را برای مطالعه عوامل پویا و متحول سیاسی، با تأکید بر واقعیت‌های جغرافیایی و به‌ویژه بازنمائی پدیده‌های ژئوپلیتیک آن برای بازبینی استراتژیک و تبیین شاخصهای سیاست خارجی فراهم نموده است (پیشگاه هادیان، 18،1385). در حال حاضر به علت شرایط خاصی می توان گفت که از مرزهای شرقی مرز ایران و افغانستان از مرزهای ناآرام کشور است بدین صورت که به علت وضعیت طبیعی و جغرافیایی و همچنین اوضاع داخلی افغانستان ، افغانها به راحتی و به طور غیرمجاز در طول نوار مرزی تردد داشته و عده ای از آنان نیز در شهرها و روستاهای حاشیه مرز ساکن هستند و سکونت غیرمجاز و گسترده افغانها در حاشیه مرز علاوه بر ایجاد مسائل سیاسی و مشکلات فرهنگی ، بهداشتی و رفاهی در منطقه موجب بروز مشکلات دیگری نظیر حمل مواد مخدر و کالای قاچاق و سرقت و ناامنی شده است. دولت جمهوری اسلامی ایران با احداث جاده های مرزی و پاسگاه های انتظانی و استقرار نیروهای نظامی در حفظ و کنترل ورود کالای قاچاق و مواد مخدر و فراهم آوردن امنیت فعالیتهای چشم گیری داشته است و این به منظور اهمیت مرزهای شرقی و تاثیر آن بر ژئوپلیتیک کشور می باشد.
پایان نامه ارشد رشته علوم سیاسی:بررسی پویش های جدیددرصحنه معادلات سیاسی، امنیتی واقتصادی منطقه قفقاز
:
منطقه قفقاز به دلیل موقعیت خود که اروپا را به آسیاوخاورمیانه متصل می کند.پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی وخلاءقدرت در این منطقه حساس ژئوپلیتیکی ،اهمیت روزافزونی یافته است .وجود منابع قابل اتکا ی انرژی ،تنوع قومیتی ،فرهنگی ،دینی ودیگر مسائل کلان نیز تنها توانسته است بر حساسیت ژئوپلیتیکی قفقاز در جوامع جهانی بیفزایند.گذشته از این عوامل ورود بسیاری از قدرت های منطقه ای وفرامنطقه ای باعث تغییرات مهمی در معادلات سیاسی واقتصادی شده این جهت گیری ها به نوعی یارگیری سیاسی نیز انجامیده وهرکدام از این بازیگران سعی دارند ضمن عقب زدن سایر رقبا ،منافع وامتیازات بیشتری را در منطقه بدست آورندطبیعتا وجود این رقابت ها برروابط ایران وکشورهای قفقاز که از دیرباز دارای پیوندهای عمیقی با یکدیگر بوده اند تاثیر خواهد گذاشت .
1-1بیان مسئله :
از مهمترین تحولات ژئوپلیتیکی در دهه های آخر قرن گذشته فروپاشی اتحاد شوروی بود که پیامد آن ظهور کشورهای نواستقلال در حوزه جنوبی شوروی وورود آنها به عرضه روابط بین الملل بود .منابع سرشار وغنی انرژی وبازارهای مصرف برای سرمایه گذاری همراه با بحرانهای هویتی واجتماعی، بحرانهای ساختاری وسیاسی وهمچنین ضعف اقتصادی وناکارآمدی دولت های منطقه همه وهمه عواملی است که باعث جلب توجه دیگر بازیگران عرضه جهانی به این منطقه شد یکی از پیامدهای آن درکناررقابت قدرت های فرامنطقه ای فعال شدن قدرت های منطقه ای برای حضور ونفوذ در این منطقه است. ایران وترکیه هم با هدف یافتن جایگاهی درفرصت های پیش رو وهم باهدف رفع نیازهای این کشورها در عرضه داخلی وضرورت های سیاست خارجی آن بیشتر برپایه متغیرهائی چون اشتراکات فرهنگی، ملاحظات ژئواکونومیک وژئوپلیتیک به رقابت با هم پرداختند منطقه قفقاز جنوبی که شامل سه کشور جمهوری آذربایجان، ارمنستان وگرجستان میباشد از همان ابتدا مورد توجه دو قدرت منطقه ای ایران وترکیه قرارگرفت .ترکیه همزمان با اشغال قره باغ توسط ارمنی ها در حمایت از آذربایجان مرزهای هوائی وزمینی خود رابرروی ارمنستان بست واز آن زمان مسئله قره باغ نقش تعیین کننده ای در مناسبات ترکیه با ارمنستان ایفا می کند
1-2سوال تحقیق :
سوال اصلی که در این تحقیق مطرح شده است این است که:
1-اساسا تحول اساسی در روابط ارمنستان وترکیه چه تاثیرات ژئوپلیتیکی درمنطقه قفقاز جنوبی وموقعیت ایران خواهد داشت؟
2–آیا خروج ارمنستان از مثلث ایران وروسیه وپیوستن به بلوک غرب وترکیه باعث تضعیف محور روسیه _ایران خواهد شد؟
3–آیا بدون در نظر گرفتن حل مناقشه قره باغ از طرف ترکیه باعث گرایش جمهوری آذربایجان بسمت محور روسیه _ایران ،ارمنستان خواهد گردید؟
1-3فرضیه های تحقیق :
فرضیه اصلی این تحقیق عبارت است از:
عادی سازی روابط ارمنستان –ترکیه هم جایگاه ژئوپلیتیکی منطقه، هم منزلت کشورها وهم موازنه قدرت دربین کشورهای منطقه را دچار تحول اساسی خواهد نمود.
فرضیه دوم–خروج ارمنستان از مثلث ایران وروسیه وپیوستن به ترکیه وبلوک غرب باعث تضعیف محور روسیه-ایران
می شود.
فرضیه سوم–گرایش جمهوری آذربایجان به سمت روسیه –ایران وارمنستان بدون در نظر گرفتن حل مناقشه قره باغ از طرف ترکیه .
1-4اهداف تحقیق :
هدف کلی این تحقیق درک وشناخت دقیق از پویش های جدیددرصحنه معادلات سیاسی، امنیتی واقتصادی منطقه قفقاز وتامین منافع ملی کشور در روند تغییر تدریجی موازنه قدرت سنتی در این منطقه است –ایران نباید روابط نزدیک با ایروان را همیشگی وتضمین شده بپندار بنابراین تغییر اساسی در نگرش وخط مشی تهران نسبت به ایالات متحده آمریکا ودرپی آن روسیه پیش شرط توسعه معنادار روابط با همسایگان در قفقاز جنوبی است .
1- 5اهمیت وضرورت تحقیق :
اهمیت وضرورت این تحقیق از آنجا ناشی می شود که با مطالعات وبررسیهای بعمل آمده مشخص شده است که در پژوهش های صورت گرفته پیشین به موضوع پیامدهای ژئوپلیتیکی ناشی از نزدیکی وعادی سازی روابط ارمنستان–ترکیه وتاثیرات آن برامنیت ملی واقتصادی کشورمان کمتر صورت گرفته است وتعداد پژوهش ها محدود اندک میباشد لذا به نظر می رسد با انجام این تحقیق تا حدودی خلاءوجا ی خالی این پژوهش ها مرتفع گردد.
1-6روش تحقیق :
در این تحقیق روش گرد آوری اطلاعات بصورت اسنادی، فیش برداری، کتابخانه ای،مدارک نقشه ها ومقالات ورسانه های جمعی واینترنت (سایت ها)میباشد وبصورت توصیفی –تحلیلی انجام گردیده است
1-7محدوده مورد مطالعه :
تحقیق حاضر ضمن گذری در تاریخ وجغرافیای قفقاز جنوبی بطور عمده پس از جدائی از ایران وبعد ازتشکیل اتحاد جماهیر شوروی وپس از فروپاشی آن وتشکیل سه جمهوری قفقاز جنوبی آذربایجان گرجستان وبه خصوص جایگاه ارمنستان در رابطه با کشورهای ایران وترکیه میباشد
1-8محدودیت ها:
یکی از مهمترین محدودیت ها در این تحقیق عدم دسترسی به منابع دست اول وروز دنیا ونیز عدم ترجمه منابع انگلیسی زبان در این مورد میباشدوبیشتر منابع تحقیق از طریق فصلنامه ها ومجلات گذشته در این رابطه میباشد.
1-9پیشینه تحقیق :
-بعضی از مقالات ارائه شده در رابطه با موضوع تحقیق فوق عبارتند از مقاله تحت عنوان چشم انداز توازن قدرت در قفقاز در پرتوتحول روابط ترکیه –ارمنستان توسط اقای میرقاسم بنی هاشمی در دی 88انجام گردیده در این مقاله بیان میشود که بهبود روابط ارمنستان –ترکیه موجب تقویت ائتلاف غرب گرا واحتمال ورود ارمنستان به این فرایندبرای رفع آثار تحریم وانزوای جغرافیائی وبازسازی زیر ساخت های اقتصادی- صنعتی اجتناب پذیر خواهد بود ومعادله قدرت را در منطقه به نفع ترکیه وبلوک غرب تغییر می دهد.
–مقاله ای دیگر تحت عنوان روابط ایران وارمنستان :فرصت ها وموانع توسط نوراله قیصری ومهناز گودرزی در اردیبهشت 88انجام شده است در این مقاله به دلایل اهمیت ارمنستان برای ایران اشاره
گردیده است از جمله اهمیت ژئوپلیتیک به دلیل مرتبط شدن ایران با دریای سیاه، قفقاز شمالی واروپا واستفاده از دهلیزهای ورودی وخروجی وخطوط مواصلاتی ارمنستان اهمیت استراتژیک ارمنستان برای مقابله با توسعه طلبی ترکیه در منطقه اهمیت سیاسی از نظر امکان بهره برداری از لابی قوی ارامنه در محافل سیاسی واقتصادی اهمیت اقتصادی از نظر تسخیر بازار ارمنستان دربخش های مانند انرژی بهره برداری سیاسی وامنیتی برای حضور تعیین کننده در منطقه قفقاز وممانعت از گسترش بحران ها مانند بحران قره باغ به داخل ایران وایجاد توازن قوا در تحولات منطقه وروابط آذربایجان وارمنستان ومعادلات منطقه ای از جمله مسائل انتقال انرژی .
– مقاله دیگر تحت عنوان ایران وخطوط انتقال انرژی حوزه خزرتوسط نصرتی (1388)انجام گردیده که به بررسی چالش ها وفرصت های ژئوپلیتیکی انتقال وترانزیت انرژی منطقه آسیای مرکزی وقفقاز ودریای کاسپین به بازارهای جهانی پرداخته است وی در این مقاله از ایران به عنوان امن ترین ،اقتصادی ترین وکوتاهترین مسیر انتقال منابع انرژی به بازارهای جهانی نام می برد ولی ایالات متحده به علت اطلاع از موقعیت بی نظیر ژئوپلیتیک وژئواستراتژیک ایران واینکه این موقعیت می تواند ایران را به بازیگری جهانی تبدیل نماید دست به اقداماتی برای خنثی نمودن این توان بالقوه زده است که از آن جمله می توان به جایگزینه راه هائی غیراز ایران برای این انتقال اشاره نمود. -کتاب روابط ایران با جمهوریهای قفقاز نوشته دکتر میرابراهیم صدیق نشردادگستر(1383)که به دیدگاه های نظری ،نگاهی به جغرافیای منطقه قفقازوسابقه تاریخی روابط ایران با این منطقه ،تاثیر قدرت های منطقه ای وفرامنطقه ای در قفقاز ،روابط سیاسی-اقتصادی ایران با جمهوریهای قفقاز ،علل گسترش روابط ایران با ارمنستان اشاره می کند. -کتاب ژئوپلیتیک جدید ایران از قزاقستان تاگرجستان نوشته دکتر سیدعطاله تقوی نشردفتر مطالعات سیاسی وبین المللی وزارت امورخارجه (1387)که به ویژگیهای ژئوپلیتیک ایران،دیدگاه های مهم ژئوپلیتیکی ،عوامل موثر در ژئوپلیتیک ایران ،آثار علائق ژئوپلیتیک درفضای روسیه تزاری وجانشین آن شوروی سابق نسبت به ایران ،بحران ها،منابع وظرفیت های کشورهای آسیای مرکزی وقفقاز،بررسی منابع وظرفیت های اقتصادی آسیای مرکزی وقفقاز،تاثیرات امنیتی واقتصادی –سیاسی فروپاشی شوروی برژئوپلیتیک ایران،زمینه های مشترک همکاری بین ایران وکشورهای آسیای مرکزی وقفقاز اشاره دارد.
منابع ذکر شده در بالاتنها قسمتی از انبوه رساله ها،کتاب ها ومقاله های نوشته شده در این حوزه است .که البته هرکدام به بخش خاصی از موضوع مورد بحث پرداخته اند بنابراین در طول پایان نامه سعی شده است تا به بسیاری ازآنها اشاره گردد .به هرحال بطورکلی منابعی که ذکر گردیده بطور جامع به بررسی موضوع مورد نظر نپرداخته اند وهدف از پژوهش این است تا این خلاءرا پرکندودرصورت عادی شدن روابط ارمنستان وترکیه تاثیرات آن را در سطح منطقه وبخصوص در رابطه بامنافع ملی ایران مورد بررسی قراردهد.
1 -10شیوه گردآوری داده ها واطلاعات :
به منظور گردآوری وجمع آوری داده ها در این پژوهش از ابزار فیش برداری از کتب مختلف ،آمار واطلاعات وهمچنین گزارش های پژوهشی سازمانها وموسساتی که در زمینه آسیای مرکزی وقفقاز تخصص دارند استفاده می گردد همچنین استفاده از فضای مجازی اینترنت واطلاعات افراد مجرب ومتخصص در این رابطه ونیز بانکهای اطلاعاتی رایانه ای بهره گیری خواهد شد.
1-11هدف کاربری وبهره وران
شناسائی اهمیت منطقه قفقاز جنوبی از دیدگاه های مختلف اقتصادی ،اجتماعی،تاریخی،فرهنگی ،مذهبی وسیاسی وحوزه جغرافیائی این تحقیق می تواند مورد استفاده دانشجویان ،محققان وپژوهشگران مسائل قفقاز قرارگرفته وسازمانهائی که در حوزه قفقاز جنوبی عملکرد خاصی دارند می توانند از اطلاعات بهره مند گردند.
1-12تعریف مفاهیم واصطلاحات :
ازمهم ترین واژه ها واصطلاحات بکاررفته در این تحقیق که به تشریح آنها پرداخته خواهد شد عبارتند از:
1-12-1ژئوپلیتیک :
ژئوپلیتیک شیوه قرائت ونگارش سیاست بین الملل توسط صاحبان قدرت واندیشه وتاثیر آن برتصمیم گیری های سیاسی در سطح ملی ومنطقه ای است.(میرحیدر،22:1377).
ژئوپلیتیک یا سیاست جغرافیائی اثر محیط واشکال وپدیده های محیطی چون موقعیت جغرافیائی ،شکل زمین ،منابع کمیاب، امکانات ارتباطی وانتقال (زمینی دریائی هوائی وفضائی )وسایل ارتباط جمعی و …را در تصمیم گیریهای سیاسی بویژه در سطوح گسترده منطقه ای وجهانی مطالعه می کند(مجتهد زاده:128:1381)
-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———— د
فصل اول. کلیات تحقیق—————- 1
1-1- بیان مسأله-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—– 2
1-2- اهمیت و ضرورت—————- 3
1-3- اهداف تحقیق-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد– 4
1-4- فرضیه های تحقیق—————- 4
1-5- سؤال‌های تحقیق-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد 4
1-6- تعاریف واژه ها و مفاهیم———— 4
فصل دوم. ادبیات تحقیق————— 6
2-1- پیشینه تحقیق-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد— 7
2-2- گردشگری-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—- 9
2-2-1- گردشگری از نظر لغوی———- 9
2-2-2- واژه توریسم-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد- 9
2-3- تعریف و مفاهیم گردشگری———- 10
2-3-1- گردشگری-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد– 10
2-3-2- گردشگری داخلی (یا بومی)——- 11
2-3-3- گردشگری خارجی(یا بین‌المللی)—- 11
2-3-4- گردشگری از بعد جغرافیایی——- 11
2-3-5- گردشگری از بعد اجتماعی——– 11
2-4- فواید گردشگری-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد 11
2-4-1- فرهنگی و اجتماعی————- 11
2-4-2- اقتصادی-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—- 12
2-5- گردشگری در جهان————— 12
2-5-1- آغاز جهانگردی در دوران باستان—- 12
2-6- گردشگری در جهان————— 13
2-6-1- آغاز جهانگردی در دوران باستان—- 13
2-6-2- گردشگری در دوران قرون وسطی— 14
2-6-3- گردشگری در دوران رنسانس—— 15
2-6-4- گردشگری در دوران انقلاب صنعتی و بعد از آن——— 15
2-6-5- گردشگری در ایران————- 16
2-6-6- روند توسعه گردشگری در ایران قبل و بعد از انقلاب—— 16
2-7- روند شکل‌گیری گردشگری در گیلان— 18
2-8- رابطه‌ی جغرافیا و فعالیتهای گردشگری—————- 18
2-9- اشکال عمده توریسم————– 19
2-10- انواع توریسم-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد– 19
2-11- مفهوم توسعه-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد– 20
2-12- تئوری قطب رشد—————- 20
2-13- توسعه پایدار-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد– 21
2-14-تاریخچه سیستم توزیع محصولات و خدمات گردشگرى—– 22
2-15- تاریخچه شركت‌هاى خدمات مسافرتى در ایران———– 23
2-16- فدارسیون بین‌المللى اتحادیه آژانس‌هاى مسافرتى(UFTAA)- 24
2-17- سازمان میراث فرهنگى و گردشگرى و شوراى عالى میراث فرهنگى و گردشگرىبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد– 25
2-18- انواع فعالیت شركت‌هاى خدمات مسافرتى————– 25
2-18-1- فعالیت شركت‌هاى خدمات مسافرتى برحسب نوع مجوز– 25
2-18-2- فعالیت شركت‌هاى خدمات مسافرتى بر حسب بعد سازمانىبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————— 26
2-18-3- فعالیت شركت‌هاى خدمات مسافرتى برحسب سطح فعالیتبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————— 28
2-18-4- كارگزاران مسافرتى(آژانس‌ها یا سفرگذارى‌ها)———- 29
2-19- ساختار شركت‌هاى خدمات مسافرتى– 29
2-19-1- واحد فروش و بازاریابى——— 29
2-19-2- واحد عملیات—————- 30
2-19-3- واحد ذخیره‌ی جا————- 30
2-19-4- واحد ادارى و اجرایى———– 30
2-19-5- واحد محاسبات و امور مالى—— 30
2-19- كاركنان شاغل در واحدهاى خدمات مسافرتى———— 31
2-19-1- مدیرعامل-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد– 31
2-19-2- مدیر فنى-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد– 31
2-19-3- مدیر تور-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد— 32
2-20- تور و اجزاى آن-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد 32
2-21- راهنمای تور-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد– 34
2-22- اهمیت راهنمایان در تورهاى گردشگرى—————- 34
2-23- مسئولیت‌ها و وظایف راهنما——– 34
2-24- فرایند اجراى تور—————- 35
2-25- انواع سفرهاى گروهى كه در داخل كشور برگزار مى‌شود—– 36
2-25-1- سفرهاى طبیعت‌گرا———— 36
2-25-2- طبیعت‌گردى و راهنماى كویر—– 37
2-26- دستورالعمل‌هاى ویژه برگزاركنندگان تور طبیعت———- 38
فصل سوم. روش اجرای تحقیق———– 40
3-1- روش تحقیق و مراحل آن———– 41
3-2- مراحل تحقیق-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد– 41
3-2-1- مرحله جمع آوری تحقیق———- 41
3-2-2- مرحله سازماندهی و طبقه‌بندی تحقیق- 41
3-2-3- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات—— 41
3-2-4- جامعه آماری و حجم نمونه——- 41
3-3- مواد-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——— 42
3-4- موقعیت جغرافیایی شهرستان بندر انزلی—————- 43
3-5- نامواژه انزلی-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد— 46
3-6- ساختار كالبدی شهرستان بندر انزلی—- 46
3-7- زمین‌شناسى بندر انزلى————- 47
3-8- توپوگرافى-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—– 48
3-9- اقلیم-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——— 50
3-9-1- بررسی ایستگاه هواشناسی ناحیه مورد مطالعه———– 50
3-10- منابع آب-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—- 58
3-11- پوشش گیاهى و جانورى———– 60
3-12- رابطه ویژگیهای طبیعی با قابلیت‌های گردشگری———- 61
3-13- ویژگیهای اجتماعی جمعیتی——- 63
3-13-1- ساختار جنسی و سنی جمعیت —- 63
3-13-2- تعداد، توزیع و تحولات خانوار و جمعیت————- 63
3-14- ویژگیهای اقتصادی————– 64
3-14-1- فعالیت و اشتغال————– 64
3-14-2- صنعت گردشگری————- 65
3-15- جاذبه‌هاى گردشگرى شهرستان بندر انزلی————– 65
3-15-1- موزه نیروى دریایى————- 65
3-15-2- برج ساعت انزلى————– 66
3-15-3- برج موزیك-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد- 66
3-15-4- بناى شهردارى انزلى———— 66
3-15-5- عمارت معتمدى————– 66
3-15-6- كاخ سردارى-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد 67
3-15-7- بنای تاریخی كلیسای مریم مقدس— 67
3-15-8- خانه داوودزاده————— 67
3-15-9- ساختمان دادگستری———— 67
3-15-10- مناره مسجد قائمیه انزلی——– 68
3-15-11- تالاب انزلى-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد 68
3-15-12- جزیره قلم‌گوده————– 69
3-15-13- پناهگاه حیات وحش سرخانگل— 69
3-15-14- منطقه شكار ممنوع حسین‌بكنده — 69
3-16- منابع و جاذبه‌های طبیعی———– 70
3-16-1- سواحل انزلی-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد 70
3-16-2- رودخانه-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد— 72
3-16-3- تالاب و رودگاها————– 74
3-16-4- رویش گیاهی در تالاب انزلی—— 75
3-16-5- جزایر نی-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد– 75
3-16-6- قایقرانی تفریحی————– 76
3-16-7- ماهیگیری تفریحی————- 77
3-16-8- شکار تفریحی—————- 77
3-17- جاذبه‌های تاریخی شهرستان انزلی—- 80
3-17-1- مناره-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—– 80
3-17-2- کاخ موزه-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد– 80
3-17-3- پل غازیان-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد– 81
3-17-4- پل میان‌پشته-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد 81
3-17-5- بلوار ساحلی انزلی————- 81
3-17-6- موج شکن-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد– 81
3-17-7- حافظیه-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—- 82
3-17-8- ساختمان شهرداری———— 82
3-17-9- ساختمان چهارطبقه———— 82
3- 18- جاذبه‌های فرهنگی- مذهبی——– 83
3-18-1- شنبه‌بازار-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد— 83
3-18-2- مساجد قدیمی—————- 83
3-18-3- فرهنگسراها، سینماها و نمایشگاه‌ها– 84
3-18-4- مراکز خرید اصلی————- 84
3-18-5- هتل‌ها و مهمانپذیرها———— 86
3-18-6- پانسیون های خانگی———— 87
3-18-7- آرامگاه بی‌بی‌حوریه———— 87
3-18-8- امام‌زاده صالح—————- 87
3-18-9- آرامگاه آقاپیر-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد 87
3-18-10- آرامگاه آقا سیدنجفی———- 88
3-18-11- بقعه آقاپیر-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد- 88
فصل چهارم. یافته‌های تحقیق———— 90
4-1- بررسی نقش آژانس‌های مسافرتی در توسعه گردشگری شهرستان بندر انزلیبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——- 91
4-1-1- فعالیت در تورهای داخلی و خارجی آژانس‌های مسافرتی شهرستان بندر انزلیبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد— 95
4-1-2- فعالیتهای گسترده دفاتر خدمات مسافرتی شهرستان بندر انزلیبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————- 95
4-1-3- فعالیتهای اكوتوریستی، آژانس‌های خدمات مسافرتی شهرستان بندر انزلیبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—— 95
4-1-4- دلایل ضعف آژانس‌های خدمات مسافرتی شهرستان بندر انزلی در توسعه اكوتوریسم————— 96
4-1-5- تأثیر فصول سال در اجرای گشت‌های طبیعت‌گردی توسط آژانس‌های خدمات مسافرتی————- 97
4-1-6- گروه‌های سنی استقبال‌كننده از تورهای طبیعت‌گردی—— 97
4-1-7- خدمات ارائه شده توسط آژانس‌های خدمات مسافرتی جهت تورهای طبیعت‌گردیبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد 97
4-1-8- خدماتی كه در صورت عدم محدودیت‌های توسط آژانس‌های خدمات مسافرتی برای توسعه اكوتوریسم قابل
اجراست-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———- 98
4-1-9- دلایل برتری یک آژانس خدمات مسافرتی نسبت به رقبا—- 98
4-2- یافته‌های توصیفی-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد 99
4-2-1- جنسیت-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—- 99
4-2-2- سن-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——- 100
4-2-3- سطح تحصیلات————— 101
4-2-4- شغل-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——- 102
4-2-5- مبدأ سفر-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—- 103
4-2-6- وسیله سفر-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد– 104
4-2-7- اهداف سفر-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد– 105
4-2-8- نحوه آشنایی با مكان سفر——— 106
4-2-9- مسافت محل زندگی گردشگران تا انزلی————— 107
4-2-10- نقش دفاتر خدماتی در علاقمندی گردشگران به بازدید مجددبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————– 108
4-2-11- نقش دفاتر خدمات گردشگری در رضایتمندی———- 109
4-2-12- میزان عملکرد آژانس‌های مسافرتی نسبت به گذشته—— 110
4-2-13- میزان مراجعات گردشگران در طول فصول———— 111
4-2-14- جایگاه توریسم در شهرستان انزلی– 112
4-2-15- استفاده از خدمات آژانس‌های گردشگری————- 113
4-2-16- نقش آژانس‌های خدمات مسافرتی در خدمات‌رسانی به توریست‌هابلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد———- 114
4-2-17- نقش امكانات آژانس‌ها در توسعه توریسم————- 115
4-2-18- نقش آژانس‌ها در معرفی جاذبه‌های گردشگری——— 116
4-2-19- رابطه بین آژانس‌های مسافرتی و تورهای توریسم——– 117
4-2-20- آسیب رساندن تورهای طبیعت گردی بر محیط زیست—- 118
4-2-21- نقش تورها در ایجاد انگیزه برای سفر به انزلی———- 119
4-2-22- نقش آژانس‌ها در افزایش گردشگر– 120
4-2-23- نقش آژانس‌های گردشگری در توسعه توریسم———- 121
فصل پنجم. نتیجه‌گیری —————- 122
5-1- نتیجه گیری-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—- 123
5-2- بررسی فرضیه‌ها-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد- 125
5-2-1- فرضیه اول-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد– 125
5-2-2- فرضیه دوم-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد– 126
5-3- ارائه راهكار 127
– بیان مسأله
صنعت گردشگری به عنوان بزرگترین و متنوع‌ترین صنعت دنیا به شمار می‌آید. بسیاری از كشورها این صنعت پویا را به عنوان اساس درآمد، اشتغال، رشد بخش خصوصی و توسعه ساختار زیربنایی می‌دانند. در سراسر كره زمین؛ بویژه در كشورهای در حال توسعه، به توسعه صنعت گردشگری توجه فراوانی معطوف میشود. از طرف دیگر، این صنعت تعاملات میان فرهنگی جوامع مختلف را تسهیل نموده و شیوه‌های برقراری تعاملات رفتاری بر اساس گفتمان صلح‌آمیز را برقرار می‌كند(قرخلو، 1386: 3). ا مروزه اهمیت گردشگری و جهانگردی و لزوم بررسی و تحقیق در مورد آن با توجه به نقش‌های مهم اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی‌اش بر هیچ كسی پوشیده نیست(مشبكی و ملك اخلاق، 1382: 7). این فعالیت در دنیای كنونی به صورت یكی از مهمترین عوامل تولید ثروت، كار، ایجاد پویایی، جابجایی انسان‌ها و ثروت ملت‌ها درآمده است. انسان امروزین در راستای دسترسی به اهدافی چون آشنایی با حقایق تاریخی گذشتگان، بهره‌گیری از مواهب طبیعی، فرار از آشفتگی‌ها و روزمرگی‌های زندگی شهری و… توریسم را وسیله‌ی منفرد و مناسبی برای نیل بدآن ها می‌داند(آمار، 1382، 55). امروزه گردشگری بزرگترین و متنوع‌ترین صنعت دنیا محسوب میشود. بسیاری از كشورهای جهان به دنبال دستیابی به توسعه پایدار بوده و از این صنعت به عنوان یک صنعت پویا، جهت كسب درآمد و اشتغال‌زایی و تعامل فرهنگ خود استفاده می‌نمایند. در جهان امروز استفاده از منابع و جاذبه‌های گردشگری یک منطقه اعم از طبیعی یا انسان ساخت در توسعه آن اثرگذار نقش بسزایی دارد.
مطالعات نشان داده‌اند كه بین رشد و توسعه صنعت گردشگری با رشد و توسعه اقتصادی كشورها رابطه‌ی مثبت و معناداری وجود دارد. هزاره سوم، پیشرفت روزافزون تكنولوژی و فناوری را با خود به همراه دارد. صنعتی‌شدن زندگی در جهان امروز اوقات فراغتی را برای انسان در شهرهای مدرن فراهم ساخته كه می‌تواند فرصتی مناسب برای فاصله گرفتن از محیط خشك و بی‌روح توأم با سروصدای شهرهای شلوغ، مناسب تلقی شود. امروزه آژانس‌های خدمات مسافرتی ارائه‌دهنده‌ی انواع خدمات گردشگری در زمینه‌های داخلی، خارجی و طبیعت‌گردی می‌باشند. این آژانس‌ها با توجه به فعالیتشان مورد تقسیم‌بندی قرار گرفته‌اند كه تعدادی از آن ها مسئول فروش بلیط و تعدادی دیگر خدمات تورگردانی را بر عهده دارند و تعدادی دیگر نیز ارائه‌دهنده‌ی هر دو خدمات به طور همزمان می‌باشند. این تورها نقش بسیار مهمی در جابجایی و نقل و انتقال گردشگران دارند؛ بطوری که برخی از گردشگران مشتری دائم این آژانس‌ها در تمامی سفرها می‌باشند. بنابراین می‌توان گفت آژانس‌های گردشگری رابطه مستقیمی با توسعه گردشگری دارند. بندر انزلی به عنوان یكی از شهرستان‌های مهم استان گیلان از موقعیتی مناسب برای توریسم و استراحت برخوردار است. این شهرستان به دلیل شرایط ویژه آب و هوایی و طبیعت بكر و چشم‌اندازهای زیبا مانند دریا، منطقه آزاد، بازارهای تجاری، مکان‌های زیارتی، توجه اكثر مردم چه در داخل و چه در خارج از آن را به خود معطوف نموده است . این ویژگی باعث توسعه گردشگری در طبیعت این منطقه شده است؛ بطوری که هر روزه بر تعداد گردشگران و هم بر تعداد تورهای گردشگری افزوده میشود. لذا تحقیق به دنبال بررسی و ارزیابی عملكرد آژانس‌های خدماتی و مسافرتی در توسعه توریسم شهرستان بندر انزلی میباشد و تحقیق بدنبال پاسخگویی به این سؤال است که آژانس‌های مسافرتی در توسعه توریسم شهرستان بندر انزلی تا چه حد نقش داشته است؟
1-2- اهمیت و ضرورت
امروزه توریسم در اقتصاد کشورهای جهان دارای جایگاهی بسیار مهم است و تنها در سال 2010 میلادی 935 میلیون نفر در جهان با سفر به کشورهای دیگر 1550 میلیاردها دلار هزینه کرده‌اند(سایتwto ).
نظریه‌های جدید در زمینه گردشگری نشان می‌دهد جذابیت‌های گردشگری بر پایه ورزش در مقایسه با دیگر جذابیت‌های فرهنگی٬ مزیت‌های اقتصادی٬ اجتماعی و سیاسی بیشتر دارد. از طرفی کشور ایران با توجه به بررسی‌های صورت گرفته یکی از ده کشور اول جهان از نظر جذابیت‌های گردشگری است(هنرور و همکاران٬ 1386: 32).
از این رو، اهمیت دارد که از قابلیت‌های خود در توسعه گردشگری از جمله گردشگری ورزشی استفاده کند. بی‌شک انتخاب مکان مناسب جهت انجام فعالیتهای ورزشی برای ورزشکاران بسیار مهم میباشد. لذا در این تحقیق سعی بر این است که با مدنظر قراردان این مهم که گردشگری مناطق مختلف ساحلی٬ دریایی و تالاب از فعالیتهای عمده تفرجی در جهان است٬ به شناخت توان‌های موجود و تعیین محدوده مکانی مناسب جهت جذب توریسم ورزشی پرداخته و با توجه به عدم داشتن منابع علمی و تخصصی لازم در کشور با بررسی عوامل مختلف در جذب توریسم و گسترش توریسم ورزشی می‌توان با اخذ نتایج به سمت آینده روشن حرکت کرد. از جمله کاربرد نتایج این تحقیق می‌توان به توسعه کمی و کیفی شهرستان٬ بالا رفتن سطح فرهنگ مردم٬ تبادل اخلاق ورزشی و فرهنگی حفظ محیط زیست و توسعه پایدار منطقه٬ رونق اقتصادی و بهبود زیرساخت‌های منطقه اشاره نمود.
1-3- اهداف تحقیق
مهمترین اهداف این تحقیق بشرح زیر است:
- تعیین پتانسیل‌های توریستی و اکوتوریستی شهرستان بندر انزلی،
- تعیین نقش آژانس‌های مسافرتی در توسعه توریسم شهرستان بندر انزلی،
- تعیین راهکارهایی جهت توسعه توریسم شهرستان بندر انزلی.
1-4- فرضیه‌های تحقیق
- آژانس‌های مسافرتی در توسعه توریسم شهرستان بندر انزلی نقش دارند.
- بین افزایش آژانس‌های مسافرتی و افزایش گردشگر رابطه وجود دارد.
1-5- سؤال‌های تحقیق
آژانس‌های خدمات مسافرتی شهرستان بندر انزلی در توسعه توریسم، تا چه اندازه نقش دارند؟
1-6- تعاریف واژه‌ها و مفاهیم
- گردشگر
کسانی هستند که به منظور تفریح، گردش و گذران روزهای تعطیل و اوقات فراغت، اقدام به سفر می‌نمایند. این نوع گردشگری شامل افراد یا گروه‌هایی است که جهت استفاده از تعطیلات، تفریح، استراحت، استفاده از آب و هوای گرم‌تر یا خنک‌تر از محل اقامت خود به مسافرت می‌روند(سازمان مناطق گردشگری، 1381: 6).
- دفاتر خدمات مسافرتی:
مؤسساتی هستند كه توسط افراد(بخش خصوصی) تأسیس می‌شوند و جنبه انتفاعی دارند. كار اصلی آن ها ارائه دادن خدمات جهانگردی است، البته به نمایندگی از سوی مؤسسات تولیدكننده خدمات جهانگردی نظیر شركتهای حمل و نقل، مؤسسات پذیرایی، گردانندگان گشت‌ها و سایر مؤسساتی كه به گونه‌ای در مقصد جهانگردی خدماتی به جهانگرد ارائه می‌دهند(محلاتی، 1380: 185).
- توسعه:
اندیشمندان متعددی در علوم مختلف سعی نموده‌اند برای این فرایند تعریف جدیدی ارائه دهند. «مایكل تودارو» در كتاب «توسعه اقتصادی در جهان سوم» از توسعه چنین تعریف دارد: «جریانی است كه مستلزم تغییرات اساسی اجتماعی، طرز تلقی عامه مردم و نهادهای ملی و نیز تسریع رشد اقتصادی، كاهش نابرابری و ریشه‌كن كردن فقر مطلق است(تودارو، 1370: 7). همه‌ی توسعه‌ها با تغییر همراه هستند(داس ویل، 1387: 200).
- توسعه گردشگری:
توسعه گردشگری؛ به معنی تغییر و تحول گردشگری در طول زمان و در مقیاس‌های گوناگون جغرافیایی میباشد(ضیایی، 1388: 22).
:
از اهمیت و ارزش ارزنده برق که یکی از زیر بنایی ترین صنعت در فرایند توسعه اقتصادی کشور است نمی توان ساده گذشت این صنعت که در ایجاد زیر ساخت های توسعه نقشی اساسی دارد. بستر لازم را برای پویایی و رشد کشور در زمینه های گوناگون اقتصادی، صنعتی، فرهنگی و اجتماعی فراهم می سازد. حرکت کشور در مسیر توسعه اقتصادی و ارتقاء سطح رفاه عمومی اجتماعی، تلاش مداومی در افزایش ظرفیت های تولید برق را طلب می کند. پیشرفت روز افزون و سریع فن آوری ها همراه با افزایش رقابت در عرصه اقتصادی جهانی، فعالان تولید را ناگزیر به تولید محصولات با کیفیت و در عین حال با قیمت تمام شده کمتر نموده است. که یکی از اساسی ترین اهداف مدیران آگاه و با تجربه امروزی که در راه رسیـدن به آن قدم بر می دارند، تعیین قیمت تمام شده تولید و همچنین تعیین بهای فروش کالا و نتیجتا تعیین سود ناخالص آن است. حسابداری یکی از ابزار های کارآمدی است که در رسیدن به این هدف با ایجاد سیستم های کنترلی مناسب هزینه یابی بر مبنای مراکز هزینه و مسئولیت که منجر به تهیه گزارشات بمـوقع و قابل اتکا کـه متناسب با نوع تولید پیش بینی شده و تولیدات آتی می باشد تسهیل می نماید. در صنعت برق، با توجه به عدم امکان ذخیره سازی انرژی الکتریکی و همچنین وجود روش های متنوع تولید، وظیفه تعیین بهای تمام شده تولید برق در هر یک از روش ها، یکی از مهمترین نیاز های اطلاعاتی جهت برنامه ریزی تولید است. در ایران با توجه به سیاست وزارت نیرو مبنی بر ایجاد بازار برق جهت خریدن برق با کمترین قیمت ممکن، ضرورت تعیین بهای تمام شده برق را توجیه می نماید. از آنجایی که برق تولید شده برای اینکه به مرحله مصرف برسد می بایست دومرحله دیگر از جمله انتقال و توزیع را طی نماید و هر مرحله خود دارای هزینه هایی است که باعث افزایش بهای تمام شده برق می شود. با توجه به اینکه دراین پژوهش در پی مشخص نمودن شیوه تولید با کمترین بهای تمام شده برق در مرحله تولید هستیم، لذا قدم نخست محاسبه بهای تمام شده تولید برق در نیرو گاه هاست. به همین دلیل بکار گیری تکنیک های حسابداری و سیستم مدیریت هزینه ها برای شرکت های مدیریت تولید برق ضروری است(سیف الهی، 1382).
در این پژوهش سعی گردیده که با شناسایی مراکز هزینه درشرکتهای مـدیریت تولید، قیمت تمام شده هر کـیلو وات ساعت برق تولیدی در چهار روش سیکل ترکـیبی، گازی، بخاری وبادی برای سه سال متوالی 1389لغایت1391محاسبه، مقایسه و در پایان روش بهینه با بهای تمام شده کمتر شناسایی و پیشنهادات لازم ارائه گــردد. با این امــید که حاصل این تحقیق بتواند کمکی در مشخص نمودن روش های بهینه تولید از نظر بهای تمام شده در صنعت برق کشور نماید.
1-2 بیان مسئله پژوهش:
در جهان امروز، صنعت برق بعنوان یکی از صنایع مادر و پایه ای محسوب می گردد. افزایش نیاز روزافزون این صنعت که بدلیل افزایش جمعیت جهان و پیشرفت تکنولوژی حاکم بر آن می باشد موجب افزایش مصرف برق خواهد شد. کشور ما ایران نیز با این مشکل مواجه است و می بایست بطور مداوم منابع و تاسیسات تولید برق خود را گسترش دهد. لذا لازم است در زمان تصمیم گیری نسبت به گسترش تاسیسات برق آنهم با وجود تولید برق به روش های متفاوت که نیازمند تاسیسات خاص خود بوده بررسی های اقتصادی بعمل آورد. در
این بررسی محاسبه قیمت تمام شده کالای تولید شده از جمله موارد اساسی و تعیین کننده می باشد که می تواند سایر عوامل موثر در تصمیم گیری را تحت الشعاع خود قرار دهد. ضمنا از آنجایی که توانایی رقابت در بازارهای داخلی و جهانی یکی از اهداف عالیه صنعت برق ایران می باشد، این صنعت ضمن نزدیک نمودن خود به استانداردها و بازارهای اقتصادی در پی تولید برق به حداقل بهای ممکن با بهره گرفتن از تکنولوژی پیشرفته در شرایط اقتصادی فعلی می باشد. از طرفی چون در بازارهای اقتصادی بخش عمده ای از بهای تمام شده یک واحد کالا شامل انرژی تخصیص یافته به آن می باشد هر چه قیمت این انرژی پایین تر و واقعی تر باشد شرایط رقابت و فعالیت های اقتصادی برای سایر صنوف نیز فراهم می گردد(سیف الهی،1382). عمده مشکل صنعت برق در کشور ایران ریشه در ساختار مالکیت و مدیریت این صنعت دارد. تمرکز مالکیت بر مبنای بخش عمومی و دولتی و همچنین افرایش سطوح سازمانی این صنعت را با کمبود منابع مالی برای سرمایه گذاری متناسب با توسعه نموده است (وزارت نیرومطالعات در امور انرژی). این پژوهش به دنبال مقایسه بهای تمام شده چهار روش تولیدی (سیکل ترکیبی، گازی، بخاری و بادی) درسطح شرکت های تولید کننده می باشد. مسئله اساسی مورد بررسی این تحقیق اینست که در کدام یک از این چهار روش، قیمت تمام شده تولید پایین تر است؟
1-3 ضرورت و انگیزه پژوهش:
از جمله ابزارهای مدیریت در برنامه ریزی و کنترل و حرکت در مسیر اهداف عالیه سازمان و دسترسی به اطلاعات جهت پیش بینی های آتی، بودجه بندی ودر نهایت تصمیم گیری می باشد. بررسی نحوه عملکرد و سطح کارایی شرکت های مدیریت تولید برق از بعد قیمت تمام شده برق، آنهم با وجود شیوه های مختلف تولید یعنی سیکل ترکیبی، گازی، بخاری و بادی با یک روش به صرفه تولیدی، لازم به نظر می رسد. چه بسا که با تشخیص و استقرار یک روش مناسب تولیدی، زمینه رسیدن به ابزارهای مناسب مدیریتی جهت تصمیم گیری و برنامه ریزی تا رفع بحران از این صنعت را فراهم می سازد. همچنین صنعت برق ایران که یک صنعت کلان محسوب شده و از زیر ساخت های توسعه اقتصادی می باشد اتخاذ یک روش مناسب و با صرفه اقتصادی جهت تولید برق از بین روش های موجود می تواند منجر به حفظ منابع ملی شود. اولین گام در تصمیم گیری نسبت به این مساله، تعیین روش تولیدی است که شامل قیمت تمام شده بهینه از نظر مالی باشد(سیف الهی، 1382).از دیدگاه مالی روش بهینه تولید در صنعت حفظ راندمان است، برای کسب راندمان تولید می بایست هزینه های تولید را کاهش داد و از طرفی مقدار تولید را نیز افزایش داد، با توجه به اینکه تجهیزات تولید برق توان تولیدی ثابت دارند امکان افزایش تولید وجود ندارد و با توجه به ماهیت ثابت هزینه ها در نیروگاه های تولید برق، امکان کاهش هزینه ها وجود ندارد زیرا در صنعت برق با توجه به قوانین تدوین شده و ساختار منظم این صنعت انعطاف پذیری هزینه ها در این صنعت را غیر ممکن نموده است. این محدودیت باعث گردیده که حفظ راندمان در فرایند تولید ممکن نشود اما می توان با انتخاب شیوه های تولید با تجهیزات با راندمان، متنوع نمودن و تغییر منابع تولید از سوخت های فسیلی به منابع تجدید پذیر به این هدف دست یافت.
1-4 اهداف پژوهش:
هدف این پژوهش بررسی و معرفی روش تولید برق بهینه از دیدگــاه مـالی می باشد. جهت رسیدن به این اهداف می بایست سیستم در حال اجرای بهای تمام شده تولید برق بررسی و با شناسایی مشکلات موجود در هزینه یابی و محدودیت های حاکم بر کل سیستم که از دیگر اهداف ضمنی این تحقیق بوده بهای تمام شده تولید برق به چهار روش سیکل ترکیبی، گازی، بخاری و بادی در قالب روش های گزارشگری مناسب مالی ارائه و پس از بررسی و تطبیق آنها با یکدیگر در نهایت روش تولید برق بهینه از دیدگاه مالی معرفی می گردد(سیف الهی،1382). هدف اصلی این تحقیق در پی بررسی وتعیین بهای تمام شده یک کیلووات ساعت برق تولید شده بوسیله چهار روش تولید: سیکل ترکیبی، گازی، بخاری و بادی است.
از دیدگاه فنی مهندسی با توجه به محدودیت های موجود برای روش های بادی، از روش تولید سیکل ترکیبی جهت صرفه جویی و افزایش راندمان استفاده می شود. اما اینکه آیا این مطلب از دیدگاه مالی نیز مورد تایید است نیاز به تجزیه و تحلیل دارد(سیف الهی،1382). در این تحقیق تولید برق طی روش های مختلف تولید سیکل ترکیبی، گازی، بخاری و بادی در استان گیلان فقط منحصر به سه نیروگاه های سیکل ترکیبی شرکت مدیریت تولید برق گیلان، شرکت مدیریت تولید برق گازی و بخاری شهید بهشتی لوشان و شرکت مدیریت تولید برق بادی سبز منجیل می باشد. این سه نیروگاه به عنوان نمونه جهت مطالعه موردی انتخاب شده و اطلاعات حسابداری مربوط به بهای تمام شده چهار روش تولید برق بررسی و سپس میانگین بهای تمام شده هر یک از چهار روش در طول محدوده زمانی تحقیق محاسبه و مقایسه خواهند شد. البته شرکت های دیگری نیز در استان گیلان به تولید برق مشغول می باشند از جمله شرکت مدیریت تولید برق پره سر که طی قراردادBOT مورد بهره برداری قرار می گیرد و ساختار مالکیت آن با شرکت های تحت پوشش وزارت نیرو تفاوت دارد و همچنین تا زمان اجرای این پژوهش تمامی واحد های تولیدی آن راه اندازی نگردیده و شرکت تولید برق آبی سد منجیل، نیز با ابراز اینکه بدلیل کاهش حجم آب های ذخیره شده در پشت سد بنا به شرایط نا مساعد جوی، چند دهه اخیر از سد منجیل فقط در فصول کشاورزی جهت آبیاری سطوح مزارع زیرکشت استان استفاده می گردد لذا از دو شرکت فوق در جامعه آماری این پژوهش استفاده نگردید.
