وبلاگ

پل سازی، تاریخچه‌ای بیش و کم به اندازه راه سازی دارد. کاوش‌های باستان شناسان گواه از آن دارد که نخستین پل‌ها ساده و کم دوام اما کارآمد برای برقراری روابط بین جوامع نخستین بشری بوده است. هم چنان که پل سازی رو به تکامل نهاد، برقراری روابط نیز آسان تر شد. بر این اساس ایرانیان نیز که از پیشگامان عرصه ساخت و ساز بناهای ابتدایی تا شکوهمند بودند، در پل سازی توانمندی‌های قابلی را پیش روی جهانیان گذاشتند.
امروزه توسعه انواع عبورگاه‌های پل نسبت به هر زمان دیگر (از شروع انقلاب صنعتی) پیشرفت چشمگیری را نشان می‌دهد. هر چند كه طرحهای موفقی، همچون پل بریتانیا ساخت رابرات استفنسون، اندك هستند؛ اما به طور كلی تنوع محلهای مختلف احداث پل، رقابت شدیدی را در به‌ كارگیری نبوغ مهندسین برای طرح فرمهای سازه‌ای جدیدتر و مصالح بهتر ایجاد نموده است.
در این فصل انواع مختلف اصلی عبورگاه‌های پل كه در حال حاضر مورد استفاده قرار می‌گیرند بررسی و سپس طبقه‌بندی می‌شوند و همچنین به روش های تحلیلی عبورگاه‌ها در فصلهای بعدی مورد بحث قرار خواهند گرفت، اشاره‌ای می‌شود.
 
1-2 تاریخچه پل:
ایجاد گذرگاه ها وپلها برای عبور از دره‌ها و رودخانه ها از قدیمی ترین فعالیتهای بشر است. پلهای قدیمی معمولا از مصالح موجود در طبیعت مثل چوب و سنگ والیاف گیاهی به صورت معلق یا با تیرهای حمال ساخته شده اند.پلهای معلق از کابلهایی از جنس الیاف گیاهی که از دو طرف به تخته سنگها و درختها بسته شده و پلهای با تیر حمال از تیرهای چوبی که روی آنها با مصالح سنگی پوشیده می‌شد، ساخته شده‌اند.
ساخت پلهای سنگی به دوران قبل از رومیها بر می‌گردد که در خاور میانه و چین پلهای زیادی بدین شکل برپا شده است. در اروپا نیز اولین پلهای طاقی را 800 سال قبل از میلاد مسیح، برای عبور از رودخانه‌ها از جنس مصالح سنگی ساخته اند. اغلب پلهای ساخته شده توسط رومیها از طاقهای سنگی دایره شکل با پایه‌های ضخیم تشکیل یافته است. در ایران نیز ساختن پلهای کوچک وبزرگ از زمان های بسیار قدیم رواج داشته و پلهایی نظیر سی و سه پل، پل خواجو و پل کرخه بیش از 400 سال عمر دارند.
از قرن یازدهم به بعد روش های ساختن پلها پیشرفت قابل توجهی نمود و به تدریج استفاده از دستگاه های فشاری از مصالح سنگی و آجر با ملاتهای مختلف و دستگاه های خمشی از چوب متداول گردیده و تا اوایل قرن بیستم ادامه یافت. شروع قرن بیستم همراه با استفاده وسیع از پلهای فلزی و سپس پلهای بتن مسلح می‌باشد.
از اوایل قرن نوزدهم ساخت پلهای معلق، قوسی یا با تیر حمال از آهن آغاز شد. اولین پل معلق از آهن در سال 1796 به دهانه 21 متر در آمریکا ساخته شد، همچنین در سال 1850 یکی از مهمترین پلهای با تیر حمال از جنس آهن متشکل از دو دهانه 140 متر و دو دهانه 70 متری در انگلستان ساخته شد.
طویل ترین پل معلق به طول تقریبی 7 کیلومتر در سانفرانسیسکو ساخته و بزرگترین دهانه معلق به طول تقریبی 14700 متر در انگلیس (روی رودخانه هامبر) طراحی شده اند. در سالهای اخیر طرح پلهای ترکه‌ای فلزی (با کابل مستقیم) نیز برای دهانه‌های بزرگ مورد توجه قرار گرفته و بعد از نخستین پل که در سال 1955 به دهانه 183 متر در سوئد ساخته شده، پلهای زیادی اجرا شده است.
در تعریف قدیمی چنین می‌گفتند که پل طاقی است بر روی رودخانه، دره، یا هر نوع گذرگاه که رفت‌و‌آمد را ممکن می‌سازد. اما امروزه در

 مبحث مدیریت شهری، پل را سازه‌ای برای عبور از موانع فیزیکی قلمداد می‌کنند تا ضمن استفاده از فضا (نه صرفا سطح زمین) بتواند عبورومرور و دسترسی به اماکن را تسهیل کند.

 
1-2-1 تعریف پل:
پل عبارت از سازه‌ای است  که روی یک جریان آب چه در راه های درون شهری جه در راه های برون شهری، بین دو نقطه یک دره در راه های مواصلاتی بین شهرها ساخته می‌شود تا از روی آن آمد و شد انجام شود. در حالی که آبرو عبارت از سازه‌ای است که جهت عبور آبهای سطحی از یک طرف راه به طرف دیگر آن احداث می‌شود. مرزبندی بین این دو اختیاری است اما معمولاً سازه هایی از این قبیل که دهانه آن تا 6 متر است را آبرو و بیشتر از 6 متر را پل می‌نامند
 
1-2-2 پل و نخستین نمونه‌های آن
طاق و گذرگاهی برای عبور از رودخانه، دره، خندق و سایر عوارض طبیعی را پل می‌گویند.
از این مختصر تعریف پیداست ؛ طاق‌های به هم پیوسته که بر رودخانه برای وصل کردن راه در محل بریده شدن آن توسط موانع طبیعی مانند رودخانه و دره، استوار می‌کرده اند را پل می‌گویند. معبر، جسر و قنطره معانی عربی پل هستند که در منابع تاریخی و ادبی بسیار دیده می‌شوند. از آن میان در تاریخ بیهقی آمده است:
واژه پل در زبان فارسی بر گرفته از پوهل پهلوی (پول) و بارزترین نشانه آن در نام دزفول (دژپول= قلعه نگهدارنده پل) قابل بررسی است.
 
به لحاظ تاریخی، نخستین پل ها، تیرهای ساده از جنس تخته سنگ یا چند تیر چوبی بود که روی پایه‌های سنگی احداث شده در کنار رودخانه می‌انداختند.
در دهانه‌های بزرگ برآوردن تیرها با بهره گرفتن از الیاف، سبب می‌شد تا پل‌ها به صورت معلق در آیند. اما ردپای واقعی تاریخی پل سازی را باید در پل‌های قوسی یک دهانه وپس از تکامل تدریجی آن در پل‌های قوسی چند دهانه روی رودهای عریض جست و جو کرد. در پژوهش‌های باستان شناسی، طاق به مثابه یک سازه در 4000 ق.م در خاورمیانه کاربرد داشته است و ایرانیان از پیشگامان این سازه معماری بوده اند.
 
شکوفایی مجدد هنر پل سازی در اروپا به قرن دوازدهم میلادی، می‌رسد. از پل‌های معروف این دوره می‌توان از پل طاقی سنگی سه دهانه اویگنان در فرانسه نام برد که طول هر دهانه آن حدود 33 متر است، این پل هنوز پابرجاست. ساخت پل‌های طاقی (قوسی) سنگی تا قرن نوزدهم میلادی ادامه داشت.
 
 
پس از ساختن مقاومت کشش چدن، ساخت طاق‌ها و خرپاهای چدنی ویا ترکیبی از چوب و چدن رواج پیدا کرد که این تکامل در پل سازی همزمان بود با ساخت لوکوموتیوهای بخاری و در نتیجه شروع ساخت پل‌های راه آهن.
از مشهوری ترین پل ساز‌های این دوره می‌توان جان رنه، توماس تلفورد و جرج استنفنس را نام برد که فرد اخیر مخترع لوکوموتیو بخاری نیز بود و پل سازی را نیز با ساخت پل‌های راه آهن ادامه می‌داد. اگر اروپاییان بنیان گذار پل‌های طاقی جدید و براساس پل‌های طاقی رومی دانسته شوند، باید اذعان کرد که افتخار ساخت پل‌های خرپایی از جنس چدن و یا از جنس چوب از آن آمریکا ییان است.
 
1-2-3 قدیمی ترین پل جهان در دزفول
قدیمی ترین پل جهان در دزفول با گذشت بیش از 10 قرن از ساخت آن همچنان سالم و با دوام محل تردد عابرین و خودروهای سواری است.
این پل در سال 260 میلادی به دستور شاپور اول ساسانی توسط 70 هزار اسیر رومی دربند ایرانیان احداث شد و در حالی كه بیش از 10 قرن از عمر آن می‌گذرد به عنوان باستانی ترین پل جهان اكنون نیز محل تردد خودروهای سواری دزفول و اندیمشك است. این پل دارای 14 دهانه است و آب رودخانه دز از زیر آن عبور می‌كند.
پل مزبور از سنگ ساروج و آهك بنا شده و در دوران حكومت عضدالدوله دیلمی، صفویان و پهلوی چندین بار بازسازی شده اما پایه‌های پل حكایت از دوران ساسانی دارد.