وبلاگ

ارزیابی عملکرد شعب بانک تجارت استان گیلان بر اساس شاخص های
مدل تعالی سازمانی EFQM

سیده نیلوفر مولوی کوشالشاه    

این تحقیق به دنبال بررسی ارزیابی عملکرد شعب بانک تجارت استان گیلان بر اساس شاخص های مدل تعالی سازمانی EFQM می باشد. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و روش گردآوری داده ها توصیفی و از شاخه مطالعات میدانی به شمار می آید. جامعه آماری این تحقیق نیز شامل کلیّه پرسنل بانک تجارت سراسر استان گیلان در حدود 614 نفر می باشد كه بر اساس فرمول کوکران تعداد نمونه 237 نفر تعیین شد. در این تحقیق تلاش شده است تا وضعیّت شعب بانک تجارت استان گیلان بر اساس حوزه های نه گانه مندرج در دو گروه نتایج و توانمندسازها مورد بررسی قرار گیرد. در نهایت نیز محقّق پس از انجام تجزیه و تحلیل نهایی و با بهره گرفتن از آزمون‌ مرتبط با فرضیه‌ها و با بهره گرفتن از آزمون تی تک نمونه ای مشخص نمود که جامعه مد نظر این تحقیق یعنی شعب بانک تجارت استان گیلان514 امتیاز از1000 کسب نموده است.

کلیّه فرضیات پذیرفته شده و نهایتاً جهت بهبود مستمر پیشنهادهایی برای هریک از معیارها ارائه شده است.

• واژه های کلیدی: مدیریت کیفیت اروپا، توانمندسازها- نتایج- رهبری- خط مشی و استراتژی- کارکنان- مشارکت ها و منابع- فرایندها- نتایج مشتری- نتایج کارکنان- نتایج جامعه- نتایج کلیدی عملکرد.

 1-1 مقدّمه

امروزه بنگاه های اقتصادی كشور درفرایند جهانی شدن وپیوستن به منظومه تجارت جهانی كه پیوستنی كه چندان نیز ازروی اختیار نیست با چالشهای بیشماری مواجه هستند. حضور دربازارهای جهانی وحتّی باقی ماندن دربازارهای داخلی مستلزم رقابت با رقبای قدرتمند است و با توجّه به گسترش وپیچیدگی اهداف، فرایندها وساختار سازمانی درصحنه رقابت، سازمان هایی می توانند به بقای خود ادامه دهند كه نسبت به خواسته ها وانتظارات مشتریان وذینفعان پاسخگو باشند، همچنین به سود آوری وثروت آفرینی بعنوان شاخصهای كلیدی وبرترسازمانی توجّه كنند .مدلهای تعالی سازمانی یا سرآمدی كسب وكار بعنوان ابزار قوی برای سنجش میزان استقرار سیستم ها درسازمان های مختلف به كار گرفته می شوند. با بكارگیری این مدلها سازمانها می توانند از یک سو میزان موفّقیّت خود را دراجرای برنامه های بهبود در مقاطع مختلف زمانی مورد ارزیابی قراردهند وازسوی دیگر عملكرد خود را با سایر سازمانها به ویژه بهترین آنها مقایسه كنند.مدلهای سرآمدی کسب وکار پاسخی است به این سؤال كه سازمان برتر چگونه سازمانی است؟ چه اهدافی ومفاهیمی را دنبال می كند وچه معیارهایی بر رقبای آنهاحاكم هستند؟در واقع اكثر كشورهای دنیا با تكیه بر مدلها، جوایزی را درسطح ملّی ومنطقه ای ایجاد كرده اند كه محرّك سازمانها وكسب وكار در تعالی،رشد وثروت آفرینی است. مدل تعالی با محور قراردادن كیفیّت تولید (كالا یا خدمات)ومشاركت همه اعضای سازمان می تواند رضایت مشتری را جلب ومنافع ذینفعان را فراهم نموده ودر عین حال یادگیری فردی وسازمانی را با تكیه بر خلاقیّت ونوآوری تشویق وترویج كند.مدل های تعالی سازمانی به عنوان چارچوبی برای ارزیابی عملكرد و سنجش میزان موفّقیّت سازمان ها در استقرار سیستم های نوین مدیریتی و مدیریت كیفیّت جامع، كاربردهای روزافزونی پیدا كرده اند. این مدل ها به عنوان یک زبان مشترك برای مقایسه عملكرد و میزان موفّقیّت سازمان ها بكار می روند.

نگرانی صنایع وسازمان های اقتصادی كشور از پیوستن به تجارت جهانی وطرح سؤالاتی كه آیا سازمان های صنعتی كشور ما توان رقابت دراین فضا را دارند؟ در چه معیارهایی ضعیف هستیم؟سازمان های ما چگونه بایستی باشند كه در رقابت پیروز میدان باشیم؟ و تفاوت سازمان ما با یک سازمان سر آمد و متعالی در مقیاس جهانی چیست؟ موجب شد مؤسّسات اقتصادی كشورمان به دنبال الگوهایی از سازمان های موفّق در امر كسب و كار باشند ، سازمان هایی كه نیازهای اصلی جامعه را به بهترین نحو برآورده می كنند و در این راه سرآمد دیگر سازمانها هستند و می دانند در فضای رقابتی برای رشد ، ماندگاری و برتری ، چگونه باید عمل كنند.

با توجّه به مطالب فوق الذّکر و اهمیّت ارزیابی عملکرد،محقّق درصدد ارزیابی عملکرد شعب بانک تجارت استان گیلان بر اساس شاخص های مدل تعالی سازمانی EFQM[1]است.

1-2 بیان مسئله

مدل سرآمدی گسترده ترین ابزار خود ارزیابی در جهان است و مبنای طرّاحی جوایز ملی در كشور های مختلف ازجمله ایران است. تحقیقات زیادی نشان داده اند كه استفاده از مدل های ارزیابی مدیریتی مانند مدل سرآمدی بر عملكردسازمان ها تاثیر مثبت دارد.(ملکی،ایزدی،1389)

از آنجاییکه سازمان ها بایستی به طور مستمر عملکرد خود را مورد ارزیابی قرار دهند و استراتژی های آتی خود را بر اساس این ارزیابی ها تدوین نمایند از بین مدل های فراوانی که برای ارزیابی عملکرد طرّاحی شده است در این تحقیق از شاخص های مدل تعالی سازمانی برای سنجش و ارزیابی عملکرد بانک تجارت استان گیلان استفاده شده است.

مزایای مدل تعالی سازمان:

• برخورداری این مدل از دیدگاه سیستماتیک و فراگیر

• 

•  

• مدیریت مبتنی بر فرایندهای سازمانی

• توجّه ویژه به نتایج كسب شده توسط سازمان

• ارزیابی مبتنی بر واقعیّات

• مشاركت گسترده كاركنان

• شناسایی نقاط قوّت و زمینه‌های قابل بهبود

• ارائه تصویر واقعی از فعّالیّتهای سازمان

• تبادل تجربیّات درون و برون سازمانی با بكارگیری ابزار بهینه كاوی

• استفاده از رویكرد خود ارزیابی به منظور تعالی سازمان

(ملکی،ایزدی،1389)

همچنین مدلی که مبنای ارزیابی و اهدای جایزه های بهره وری و تعالی سازمانی در بخش صنعت و معدن ایران قرار گرفته است منطبق بر مدلEFQM است. جایزه ملّی تعالی سازمانی در بخش‌های ذیل اجرا می‌شود:

بخش ساخت و تولید

بخش خدمات

بخش سلامت

بخش آموزش

بخش عمومی

که بانک ها در بخش خدمات جای می گیرند.(بیک زاده،بهبودی،1388)

بازار رقابتی امروز دارای تغییرات سریع و زیادی در عرضه محصولات و خدمات متنوّع و با كیفیّت شده است كه ریشه اصلی این تغییرات در نیازها و خواسته های مشتریان است . لذا سازمان ها و شركت های تولیدی و خدماتی به منظور پاسخ گویی مطلوب به نیازهای فراوان ومتنوّع مشتریان و نیز موفّقیّت در بازار، مستمرًا تلاش می نمایند تا با بهره گیری از فنون مناسب و روزآمد همچون مدیریت کیفیّت فراگیر،جایزه کیفیّت مالکوم بالدریج[2]،الگوی بنیاد اروپایی مدیریت کیفیّت و غیره به اهداف خود نائل شوند.الگوی تعالی سازمانی به منظور شناسایی میزان دستیابی سازمان ها به کیفیّت و عملکرد برتر و میزان رشد آگاهی آنها نسبت به اهمّیّت کیفیّت و تعالی عملکرد تحت یک قالب رقابتی به وجودآمده است . الگوی فوق در اكثر كشورهای اروپایی به عنوان چارچوب برتری سازمانی و مبنای اكثر جوایز ملّی یا محلّی كیفیّت مطرح است. دلیل اصلی اثربخشی الگوی تعالی اروپا استفاده گسترده ا ز آن به عنوان سیستم مدیریتی و رشد حاصله در زمینه خود ارزیابی سازمان ها ذکر شده است . این الگو یک چارچوب غیرتجویزی است واعتقاد بر این است كه رویكردهای زیادی را برای دستیابی به برتری پایدار و بهبود مداوم داراست(ملکی،ایزدی،1389)

       در دستگاه های اجرائی، عملکرد موضوع اصلی میباشد و مدیریت مؤثر بستگی به اندازه گیری، ارزیابی، برنامه ریزی و بهبود عملکرد سازمانی دارد. از این رو طی چند دهه گذشته تلاش های بسیاری برای تعریف شاخص هاوارائه الگوهایی در این خصوص صورت گرفته است به عقیده صاحبنظران، نظام ارزیابی بستر مناسبی را برای ارتقاء کیفیت خدمات و شفّافیّت عملکرد ایجاد میکند که با استقرار آن امکان درس گرفتن از اشتباهات فراهم میشود و ذخیره تجارب و حجم آموخته های سازمانی فزونی و درصد بروز اشتباهات کاهش می یابد. از این رو سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور در سال1381، آئین نامه ارزیابی عملکرد دستگاه های اجرائی کشور را تصویب و مورّخ 28/10/1381 به کلیّه دستگاه های اجرایی کشور ابلاغ نمود.به منظورتشویق داده های صنعتی، كشاورزی، خدماتی دولتی و غیردولتی ودر راستای ارتقای سطح بهره وری به دولت اجازه داده شده است كه جایزه ملّی بهره وری را با بهره گرفتن از الگوی تعالی سازمانی طرّاحی وتوسّط سازمان ملّی بهره وری ایران به واحدهای بهره ور در سطوح مختلف اهدا كند.

ذكر این نكته ضروری است كه در ایران الگوی تعالی سازمانی با نام جایزه ملّی بهر ه وری وتعالی سازمانی شناخته شده و جا یزه مذکور توسّط موسسه مطالعات بهره وری و منابع انسانی اهدا می گردد .معیارهای الگوی تعالی سازمانی كه مبنای ارزیابی یک سازمان قرار می گیرند، به دو دسته توانمند سازها ونتا یج تقسیم می شوند . (ملکی،ایزدی،1389)

مدلEFQMدر سال 1991 بعنوان مدل تعالی كسب و كار معرّفی گردید كه در آن چارچوبی برای قضاوت و خود ارزیابی سازمانی و نهایتاً دریافت پاداش كیفیّت اروپایی ارائه شد، این اقدام در سال 1992 عملی گردید. این مدل نشان دهنده مزیّت های پایداری است كه یک سازمان متعالی باید به آنها دست یابد. این مدل به سرعت مورد توجّه شركت های اروپایی قرار گرفت و مشخّص شد كه سازمان های بخش عمومی و صنایع كوچك هم علاقه دارند از آن استفاده كنند.از میان سه مدل دمینگ[3] و مالكوم بالدریج [4]و EFQMكه از معروف ترین مدلهای تعالی سازمانی هستند مدلEFQMعمومیّت و استقبال بیشتری در سطح جهان یافته است.

EFQM یک چارچوب و الگوی خود ارزیابی است كه موجب حركت و هدایت فعّالیّتهای بهبود مستمر می‌گردد.

توجّه داشته باشید EFQM :

یک استاندارد مدیریت كیفیّت نیست

یک ابزار ممیزی نیست

مدل تعالی سازمانی به عنوان چارچوبی برای خودارزیابی سازمانی گسترش یافته و سازمان هایی که روی بهبود مستمر تمرکز دارند از این فرایند به عنوان ابزاری توانمند برای نیل به این مقصود بهره جسته اند.
اعضای كمیته مركزی EFQMاز مدیران عامل شركت های اروپایی هستند كه برای چهار سال انتخاب

می شوند. كمیته اجرائی نیز مركّب از 20 عضو از همان سازمانها بوده كه نه تنها بعنوان نماینده تام الاختیار در زمینه كیفیّت جامع انجام وظیفه می نمایند ،بلكه گزارشات لازم را به كمیته مركزی ارائه می نمایند. اعضای كمیته اجرائیEFQMدر واقع نقش هدایت گر و پشتیبانی كننده استراتژیهای طرحهای عملیّاتی كسب و كار، نظارت بر پیشرفت طرحها و نهایتاً تدوین جهت كلّی مناسب برای تحقّق اهدا ف این سازمانها را به عهده دارند. در حال حاضر 19 كشور اروپایی باEFQMمشاركت می نمایند.(سومی [5]،2008)

مدل تعالی ؛ ساختار مدیریتی است که با تکیه براصول و مفاهیم اساسی و توجّه داشتن به معیارهای اصلی مدیریت کیفیّت فراگیر و سیستم خودارزیابی موجبات پیشرفت و بهسازی را فراهم میکند.مدل تعالی؛ ابزاری جهت سنجش میزان استقرار سیستمها در سازمان و خودارزیابی و راهنمایی است که مسیر فعّالیّت مدیران را برای بهبود عملکرد شناسایی و تعیین میکند . بنابراین پیام کلیدی مدل تعالی متّکی بر پاسخ دادن به دو سؤال است که چگونه این مدل بعنوان یک ساختار مدیریتی مناسب و منطقی شناسایی میشود و چه کسانی می توانند در این زنجیره ارتباط و تعاملات نقش اساسی را ایفا کند. سطح اول این مدل اهداف کلّی و در سطح بعدی اهداف کلّی به درجات و مقیاس های کمّی و قابل اندازه گیری تجزیه و تبدیل میشوند. (سومی،2008)

از طرفی دیگر مدل تعالی سازمانی در شرایطی در ایران مطرح می شود كه در جهان بیش از 70 مدل سرآمدی ملی و 90 جایزه كیفیّت وجود دارد كه عموماً بهره گرفته از مدل های EFQM و بالدریج بوده و بسوی یكدیگر همگرا شده اند . گویا زبان رقابت در همه جای دنیا یكی است که مؤسّسات اقتصادی را از آموختن الفبای مدیریت فراگیر سازمان گریزی نیست.لزوم رقابت پذیرشدن بخش صنعت و معدن با رویكرد جهانی و توسعه مشاركت ها و ادغام های صنعتی با جهان برای امكان دستیابی به بازار جهانی و ایجاد اعتبار جهانی برای این بخش باعث شد كه در وزارت صنایع و معادن طرّاحی مدلی جهانی مورد توجّه و اقدام قرار گیرد مدلهایی كه چندین سال بود جوامع صنعتی جهانی آنها را پذیرفته و دنبال كرده بودند. بالا رفتن سطح رقابت در بانک ها و مؤسّسات مالی و اعتباری در دنیا و حسّاس بودن مشتریان این بنگاه ها ، ضرورت تدوین برنامه های مورد اشاره در این بخش را دو چندان کرده است (نجمی و همکاران، 1388،ص18).

امروزه در دنیایی زندگی می کنیم که شتابان به سوی جهانی شدن گام بر می دارد و در این رهگذر عرضه یک محصول در یک سیکل جهانی صورت می گیرد.تحولات در دنیای امروزی بیشتر از همه كشورهایی را تحت تاثیر قرار خواهد داد كه دارای اقتصاد تک محصولی هستند(مانند نفت). در دنیای امروزی نفت نقش خود را بعنوان طلای سیاه از دست داده است. دوران کنونی وارد دوران مشتری مداری شده است به عبارتی دیگر،مشتری محور کلیه عملیات است و نگرش جدید در بازاریابی مشتری محوری است یعنی ارائه کالا و خدماتی مطلوب به مشتری که موجبات رضایتمندی را فراهم سازد.

امروزه، سازمانها در جهت ایجاد یک ساختار ضروری مناسب لازم است كه خود را به درستی به مشتریان معرفی نمایند و استمرار مشتری زمانی صورت میگیرد که مشتری یا مصرف کننده ارتباطی تنگاتنگ با شرکت و یا سازمان فروشنده داشته باشد.حالت خاصی از این ارتباط رابطه و برخوردی است که مشتری با کارکنان شرکت و یا سازمان دارد.این امر جز در سایه ارائه خدمات رضایت بخش میسر نخواهد بود.

نكته اساسی و بسیار مهم این است كه وقتی در فرهنگ جامعه ای، جایگاه نقش و كاركرد مشتری به درستی تعریف و تعیین شده باشد و خدمت به مشتری به عنوان یک ارزش مطرح و به آن عمل شود سازمانها در مدار و دور صحیح خود قرار می گیرند به طوری كه هر سازمان خدمات با كیفیت و با ارزش به مشتری ارائه داده و از خدمات ارزشمند دیگر سازمانها بهره مند می شود و در نتیجه رضایت و بالاتر از آن خرسندی و وفاداری مشتری را فراهم می نماید.نظر سنجی از مشتریان یک شیوه پویای بازاریابی و عامل فروش های جدید برای شرکت محسوب می شود رضایت مشتریان نوعی بیمه،در برابر اشتباهات احتمالی موسسه است،مشتریان دائمی در مواجهه با این اشتباهات غیر عمدی به سمت رقبا نمی روند و به همین دلیل است که جلب رضایت مشتریان یکی از مهمترین وظایف سازمان ها و موسسات شده است. آگاهی از مفهوم کیفیت خدمات و تلاش برای بهبود آن به ارائه خدمات با کیفیت منجر شده و از طریق افزایش سطح کیفیت خدمات می توان افزایش رضایتمندی مشتریان را انتظار داشت.بنابراین رخوت و کم تحرکی در صحنه تجاری ما به پایان رسیده است در شرایطی که شرکت های مختلف به سوی تولید محصولات مشابه گام برداشته اند و تولید فراتر از نیاز جامعه می باشد آنها که خود را با شرایط جدید هماهنگ نکرده و هنوز تولید کالا و خدمات خود را مطابق سلیقه های شخصی ارائه می­ کنند محکوم به حذف از صحنه تجاری خواهند بود.

1-2- بیان مساله

گارانتی[1] نوعی اقدام به مراقبت از محصولات فروخته شده محسوب می شود و در واقع نوع تعهد آینده به مشتریان تلقی می گردد و شامل كلیه اموری است كه شركت ها پس از فروش كالا به منظور جلب رضایت مشتری[2] انجام می­ دهند و موجب ارزش[3] بیشتر محصول یا خدمات­­می گردد. (بهزاد ، 1389).یکی از مهمترین راهکارهای تبدیل مشتری راضی به مشتری مستمر،خدمات پس از فروش و وجود گارانتی در محصول یا خدمات می باشد.رضایت مشتریان در اثر ارضای نیازهای پنهان و آشکار آنها تامین می شود در صورتی که بتوان این نیازها را به درستی شناسایی کرد و به دقت روی آنها سرمایه گذاری کرد،نه تنها مشتریان ناراضی به مشتریان راضی تبدیل­ می شوند بلکه می توان بطور مستقیم تعداد آنها را افزایش داد،با ارضای دسته ای از این نیازها، می توان،آنها را به مشتریانی وفادار تبدیل کرد که نیاز شرکت به داشتن چنین مشتریانی بر کسی پوشیده نیست.مهمترین ابزار سنجش عملکرد بخش خدمات بعد از فروش هر شرکتی اندازه گیری میزان رضایت مشتریان است. این امر نه تنها جهت سنجش عملکرد خدمات قبل از فروش شرکت مفید بوده بلکه به منظور تعیین استراتژیهای رقابتی مناسب ، امری ضروری است. در چند سال اخیر این امر، در سطح ملی مورد ارزیابی قرار می گیرد. نتایج حاصل از اندازه گیری رضایت مشتری در بسیاری از کشورها راه را برای یافتن بهترین و متعادلترین سازمانها نشان می دهد و معیارهای اتخاذ تصمیمات استراتژیک به منظور ارزیابی و بهبود وضعیت رقابتی را فراهم کرده است . در این رهگذر  صنعت خودرو نیز در دنیا با چنین تفکر و اندیشه ای شکل گرفته و با سرعت فزاینده ای در حال  رشد و پویایی است و به این صنعت در کنار همه فعالیتهای مشتری یا مصرف کننده به عنوان تداوم بخشنده ی این رشد و حرکت نگاه می کنند . پر واضح است که این نگرش موجب می گردد که سعی و تلاش همه دست اندرکاران این صنعت در راه جلب رضایت بیشتر و برطرف کردن نیازهای مشتری یا مصرف کننده باشد.

بسیاری از شرکتها بر این نکته واقفند که خدمات پس از فروش موجب وفاداری و تکرار خرید می گردد اما خدماتی که ارائه می شود باید در جهت انتظارات مشتری باشد.ارائه خدمات به مشتریان همیشه حائز اهمیت بوده است.مشتریان امروزی فرصت انتخاب بیشتری نسبت به مشتریان در دهه های گذشته دارند. این امر به دلیل رقابت بیشتر محصولات و خدمات در بازار می باشد.(رنجبریان،1380) در نظریه های جدید مدیریتی ، سطح بالای خدمات دریافتی متناسب با نیازهای مشتری تعریف می شود و مشتری دارای نقشی محوری در هدایت فعالیت های سازمان است.(پاراسورامان و همكاران[4] ، 1985) رضایت مشتری میزان مطلوبیتی است که مشتری به خاطر خصوصیات مختلف محصول کسب می کند.رضایت مشتری موجب وفاداری آنها می گردد و در نتیجه افزایش شهرت و اعتبار شرکت همچنین افزایش سودآوری آتی شرکت را به دنبال دارد.(اندرسون و دیگران،1381).

مشتری اغلب سطح خدمات را با مقایسه بین خدمتی كه دریافت كرده و خدمتی كه انتظار داشته است،ارزیابی می كند، لذا هدف از ارتقای سطح خدمات به حداقل رساندن شكاف بین خدمات درك شده و مورد انتظار مشتریان است.(صدری،1378) خدمتی که در آن مشتری حس می کند که در معامله انجام شده ارزشی مضاعف را دریافت داشته است .این یک ارزش است که بتوان به وسیله تبلیغات مثبت خود مشتریان ، موجبات فروش جدید را برای شرکت فراهم نمود.بالعکس نارضایتی مشتریان از خدمات ارائه شده میتواند سهم شرکت را از

 بازار کاهش دهد.

امروزه اكثریت شركت ها به این نكته واقفند كه یكی از مهمترین عوامل موثر برای رقابت در بازارهای جهانی خدمات گارانتی است. از حوزه هایی كه به طور عمده این مهم را كانون توجه خود قرار داده است ، صنعت خودروسازی[5] می باشد. در واقع اگر خودروساری بخواهد ابقا و تثبیت شود خدمات پس از فروش خود را می بایست از ویژگی های برتر محصولات خویش به شمار آورد(خسروی،1382)و در تمامی این شركت ها استفاده از آخرین فن آوری های بشر به صورت یک راهبرد درآمده است. به همین دلیل محصولات تولیدی كارخانجات خودروسازی دارای مشابهات زیادی شده اند.(آدامز[6] ،2004)بعلاوه ارائه خدمات مطلوب به مشتری مستلزم سیستمی است که نبض مشتری را در اختیار داشته باشد و پیش بینی های دقیقی برای تامین نیازهای مشتری بنماید.(نوهاس،1385)در دست داشتن اطلاعات دقیق و به موقع موجب می شود که بتوانیم به شکایات مشتری پاسخ سریع تری داده و تحویل معتبرتری را تعهد نماییم.(پارکر،1384).

بنابراین یافتن پاسخ برای سوال زیر هدف اصلی نگارنده خواهد بود:

ابعاد كیفیت خدمات بر رضایت مشتریان در شركت سایپا چه تأثیری دارد.

1-3- ضرورت و اهمیت تحقیق

در مورد ضرورت انجام تحقیق باید گفت در شرایط رقابتی امروز که پیش بینی می گردد در آینده فشرده تر نیز گردد ، حفظ مشتری و کسب رضایت مشتری در سازمان ها از اهمیت فزاینده ای برخوردار است.اگر یک مشتری از شرکت یا موسسه فروشنده راضی باشد اثرات آن بر سودآوری شرکت یا موسسه را از سه طریق ملاحظه می کنیم :اول اینکه مشتری راضی رضایت خود را به دیگران انتقال می دهد و به صورت غیر مستقیم برای شرکت یا موسسه تبلیغ می کند.دوم اینکه همین مشتری که احساس رضایت دارد خرید یا تکرار خرید خود را افزایش می دهد و سوم اینکه وی به خرید کالا یا خدمات جدید شرکت یا موسسه نیز تمایل پیدا می کند . بطوری که شرکتهای پیشرو در صنعت خودروسازی دنیا سعی دارند تا از اهرم خدمات پس از فروش در ایجاد رضایت و وفاداری خود استفاده نموده ، سودآوری مطلوب را نیز تضمین نمایند.سطوح بالای ارائه خدمات به مشتریان به عنوان ابزاری در جهت نیل به مزیت های رقابتی استفاده می شود.بسیاری از سازمانها و شرکتها به این نکته مهم پی برده اند که ارائه خدماتی دارای کیفیت،می تواند مزیت رقابتی نیرومندی برای آنان به ارمغان آورد مزیتی که بر انجام  سود بالاتر می انجامد و برای رسیدن به این امر مهم کافی است و به انتظارات مشتریان از کیفیت خدمات ارائه شده پاسخی مناسب داده شود و یا اینکه از آن پیشی گرفته شود.(کاتر و آرمسترانگ ،1379،ص 817)

شاید لویس و بومز اولین کسانی باشند که کیفیت خدمات را به عنوان اندازه گیری میزان تطابق سطح خدمت ارائه شده با انتظارات مشتریان تعریف کرده اند و همچنین موروکریدون کیفیت را «به طور پیوسته مطابق یا فراتر از انتظارات مشتریان عمل کردن» تعریف می کنند . پارسورامان و دیگران کیفیت ادراک شده را به صورت قضاوت مشتری درباره برتری یامزیت کلی یک شی تعریف می کنند و به طور کلی کیفیت در ادبیات خدمات بر مبنای کیفیت درک شده از خدمات ، مفهوم سازی می شود.این تعریف با کیفیت ذهنی که شامل مولفه های ذهنی در مورد وقایع یا اشیاء است،متفاوت می باشد.در واقع کیفیت درک شده مقایسه عملکرد ادراکی با عملکرد مورد انتظار است.(جوادین و آقامیری ،1387،ص81 )در هر صورت صرف نظر از عقاید درون سازمانی كه ارائه دهندگان خدمت یا دیگر اعضا یک سازمان خدماتی ممكن است داشته باشند كیفیت واقعی خدمات همیشه به وسیله مصرف كنندگان آن یعنی مشتریان سنجیده می شود. تنها شناسایی و اندازه گیری رضایت مشتریان کافی نیست و علاوه بر آن باید فرایند هایی که باعث نارضایتی شده اند مشخص شود زیرا در غیر این صورت نارضایتی مشتریان بیشتر خواهد شد.(زمانی،1380) ارزیابی های انجام شده نشان دهنده این مطلب است كه برداشت مشتری از خدمات در چارچوب انتظارات او شكل می گیرد یعنی رضایت مندی مشتریان تفاوت میان انتظارات و ادراک آنها از کیفیت خدماتی است که دریافت می کنند.از این رو تاکید می شود که باید فراتر از انتظارات مشتری در بخش بازار مربوطه نگریست.کلید رضایت مندی در یک فعالیت این است که خدمات با کیفیتی فراتر از انتظارات مشتریان ارائه شود. دلایل منطقی زیادی انجام این تحقیق را اجتناب ناپذیر می سازد که از مهمترین آنها می توان به نتیجه یک بررسی و مطالعه در این زمینه اشاره کرد که طی آن به این نتیجه رسیده است که با شناسایی عوامل موثر بر کیفیت خدمات و ارائه خدمات با کیفیت مطابق با انتظارات مشتریان می توان بر احساس رضایت مشتریان و به تبع آن بر رفتار خرید آینده آنان اثر گذاشت.

1-4-هدف تحقیق

سنجش تاثیر ابعاد كیفیت خدمات(برمبنای مدل سركوال) بر رضایت مشتریان نسبت به خدمات گارانتی شركت سایپا كه سطح هر یک از مولفه های مورد نظر بر اساس این مدل مورد بررسی و ارزیابی واقع می گردد.لذا اهداف کاربردی تحقیق صورت زیر است:

• سنجش رابطه آراستگی ظاهر كاركنان مراكز خدمات گارانتی سایپا بر افزایش سطح رضایت مشتری

• سنجش رابطه ادب و تواضع كاركنان مراكز خدمات گارانتی سایپا بر افزایش سطح رضایت مشتری

• سنجش رابطه چیدمان منظم مراكز خدمات گارانتی سایپا بر بالا رفتن افزایش سطح رضایت مشتری

• سنجش رابطه استفاده از تجهیزات مدرن مراكز خدمات گارانتی سایپا بر افزایش سطح رضایت مشتری

• سنجش رابطه اطمینان از خدمات آتی مراكز گارانتی سایپا بر افزایش سطح رضایت مشتری

• سنجش رابطه تضمین خدمات مراكز گارانتی سایپا بر افزایش سطح رضایت مشتری

• سنجش رابطه اشتیاق به پاسخگویی مراكز گارانتی سایپا بر افزایش سطح رضایت مشتری

• سنجش رابطه اعتماد به امنیت خدمات مراكز گارانتی سایپا بر افزایش سطح رضایت مشتری

1-5- چارچوب نظری تحقیق

نتایج بررسی های توسط سازمان حمایت از مصرف کننده آمریکا نشان می دهد حدود60تا65 درصد از خریداران خودرو(بسته به بهای پرداخت شده برای آن)مهمترین ویژگی مدنظر خود در هنگام خرید خودرو را نوع و چگونگی خدمات پس از فروش و گارانتی محصول می دانند در این میان نکته جالب به این موضوع بر می گردد که اغلب معتقدند شنیده های آنها در مورد چگونگی برخورد شرکت ها در هنگام ارائه خدمات پس از فروش، کیفیت این خدمات بخش عمده تصویر ذهنی آنان از یک محصول را شکل می دهد بنابراین اندازه گیری كیفیت خدمات بویژه با توجه به عدم تمایز ما بین محصولات ملموس[7] و غیرملموس[8] سازمانها در تامین الزامات نظامهای تضمین و مدیریت كیفیت كه در آخرین دهه از قرن بیستم توسعه یافت بیش از پیش مورد توجه واقع شد. با اینكه طراحی یک ابزار مناسب جهت ارزیابی استنباط مشتریان از دیر باز مورد توجه محققین بوده است اما پیچیدگی و وجود مشكلاتی نظیر فقدان ویژگیهای استاندارد برای خدمات عرضه شده و یا عدم شناسایی ابعاد مختلف كیفیت در حوزه خدمات،روند تهیه مدلهای اندازه گیری را سالها به تأخیر انداخت.به دلیل روند فزاینده تولید خودرو در داخل و مسأله جهانی شدن به خصوص كه موضوع پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی[9] مطرح و مذاكره با شركت های خودروسازی انجام شده است(روزنامه اقتصاد[10] ،1390)،ضرورت دارد كه خدمات گارانتی كه در ایران به خدمات پس از فروش اطلاق می گردد نیز به میزان رشد تولید خودرو توسعه یابد. بنابراین در این تحقیق به شناسایی سطح رضایت از خدمات گارانتی شركتهای تولیدی خودرو با مطالعه موردی در شركت سایپا از منظر مشتریان خواهیم پرداخت.

برخی نویسندگان داده کاوی را به عنوان ابزاری برای جستجو کردن اطلاعات سودمند در حجم زیادی از داده ها تعریف می کنند. برای انجام فرایند داده کاوی با زمینه های گوناگون تحقیقی مواجه می‌شویم، مانند پایگاه داده، یادگیری ماشین و آمار. پایگاه داده‌ها برای تحلیل کردن حجم زیادی از داده‌ها ضروری هستند. یادگیری ماشین، یک ناحیه هوش مصنوعی است که با ایجاد تکنیک‌هایی امکان یادگیری به وسیله تحلیل مجموعه‌های داده‌ای را به کامپیوترها می‌دهند. تمرکز این روش‌ها روی داده سمبولیک است و با آنالیز داده‌های تجربی سر و کار دارد. پایه آن تئوری آماری است. در این تئوری عدم قطعیت و شانس به وسیله تئوری احتمال مدل می‌شوند. امروزه بسیاری از روش‌های آماری در زمینه داده کاوی استفاده می‌شوند. می‌توان گفت که متن کاوی از تکنیک‌های بازیابی اطلاعات، استخراج اطلاعات همچنین پردازش کردن زبان طبیعی استفاده می‌کند و آن‌ ها را به الگوریتم‌ها و متدهای داده کاوی، یادگیری ماشین و آماری مرتبط می‌کند. با توجه به ناحیه‌های تحقیق گوناگون، بر هر یک از آن‌ ها می‌توان تعاریف مختلفی از متن کاوی در نظر گرفت در ادامه برخی از این تعاریف بیان می‌شوند:

متن کاوی = استخراج اطلاعات: در این تعریف متن کاوی متناظر با استخراج اطلاعات در نظر گرفته می‌شود (استخراج واقعیت‌ها از متن).

متن کاوی = کشف داده متنی: متن کاوی را می‌توان به عنوان متدها و الگوریتم‌هایی از فیلدهای یادگیری ماشین و آماری برای متن‌ها با هدف پیدا کردن الگوهای مفید در نظر گرفت. برای این هدف پیش پردازش کردن متون ضروری است. در بسیاری از روش‌ها، متدهای استخراج اطلاعات، پردازش کردن زبان طبیعی یا برخی پیش پردازش‌های ساده برای استخراج داده از متون استفاده می‌شود، سپس می‌توان الگوریتم‌های داده کاوی را بر روی داده‌های استخراج شده اعمال کرد.

متن کاوی = فرایند استخراج دانش: که در بخش قبلی به طور کامل توضیح داده شده است و در اینجا دیگر بیان نمی‌شود. در این تحقیق ما بیشتر متن کاوی را به عنوان کشف داده متنی در نظر می‌گیریم و بیشتر بر روی روش‌های استخراج الگوهای مفید از متن برای دسته‌بندی مجموعه‌ های متنی یا استخراج اطلاعات مفید، تمرکز می‌کنیم.

در دنیای کنونی مشکل کمبود اطلاعات نیست، بلکه مشکل کمبود دانشی است که از این اطلاعات می توان بدست آورد. میلیونها صفحه ی وب، میلیونها کلمه در کتابخانه‌های دیجیتال و هزاران صفحه اطلاعات در هر شرکت، تنها چند دست از این منابع اطلاعاتی هستند. اما نمی‌توان به طور مشخص منبعی از دانش را در این بین معرفی کرد. دانش خلاصه‌ی اطلاعات است و نیز نتیجه گیری و حاصل فکر و تحلیل بر روی اطلاعات.

داده کاوی، یک روش بسیار کارا برای کشف اطلاعات از داده‌های ساختیافته‌ای که در جداول نگهداری می‌شوند، است. داده کاوی، الگوها را از تراکنش‌ها، استخراج می‌کند، داده را گروه‌بندی می‌کند و نیز آنرا دسته‌بندی می‌کند. بوسیله‌ی داده کاوی می‌توانیم به روابط میان اقلام داده‌ای که پایگاه داده را پر کرده‌اند، پی ببریم. در عین حال ما با داده کاوی مشکلی داریم و آن عدم وجود عامیت در کاربرد آن است. بیشتر دانش ما اگر به صورت غیر دیجیتال نباشند، کاملاً غیر ساختیافته اند. کتابخانه‌های دیجیتال، اخبار، کتابهای الکترونیکی، بسیاری از مدارک مالی، مقالات علمی و تقریباً هر چیزی که شما می‌توانید در داخل وب بیابید، ساختیافته نیستند. در نتیجه ما نمی‌توانیم آموزه‌های داده کاوی را در مورد آنها به طور مستقیم استفاده کنیم. با این حال، سه روش اساسی در مواجهه با این حجم وسیع از اطلاعات غیر ساختیافته وجود دارد که عبارتند از: بازیابی اطلاعات، استخراج اطلاعات و پردازش زبان طبیعی.

بازیابی اطلاعات: اصولاً مرتبط است با بازیابی مستندات و مدارک. کار معمول دربازیابی اطلاعات این است که با توجه به نیاز مطرح شده از سوی کاربر، مرتبط ترین متون و مستندات و یا در واقع بقچه‌ی کلمه را ازمیان دیگر مستندات یک مجموعه بیرون بکشد. این یافتن دانش نیست بلکه تنها آن بقچه‌ای از کلمات را که به نظرش مرتبط‌تر به نیاز اطلاعاتی جستجوگر است را به او تحویل می‌دهد. این روش به واقع دانش و حتی اطلاعاتی را برایمان به ارمغان نمی‌آورد.

پردازش زبان طبیعی: هدف کلی پردازش زبان طبیعی رسیدن به یک درک بهتر از زبان طبیعی توسط کامپیوترهاست. تکنیک‌های مستحکم و ساده‌ای برای پردازش کردن سریع متن به کار می‌روند. همچنین از تکنیک‌های آنالیز زبان شناسی نیز برای پردازش کردن متن استفاده می‌شود.

استخراج اطلاعات: هدف روش‌های استخراج اطلاعات، استخراج اطلاعات خاص از سندهای متنی است. استخراج اطلاعات می‌تواند به عنوان یک فاز پیش پردازش در متن‌کاوی بکار برود. استخراج اطلاعات عبارتند از نگاشت کردن متن‌های زبان طبیعی (مثلا گزارش‌ها، مقالات journal، روزنامه‌ها، ایمیل‌ها، صفحات وب، هر پایگاه داده متنی و…..) به یک نمایش ساختیافته و از پیش تعریف شده یا قالب‌هایی که وقتی پر می‌شوند، منتخبی از اطلاعات کلیدی از متن اصلی را نشان می‌دهند. یکبار اطلاعات استخراج شده و سپس اطلاعات می‌توانند در پایگاه داده برای استفاده‌های آینده، ذخیره شوند.

2-1- کاربردهای متن کاوی

در این قسمت تعدادی از کاربردهای متن‌کاوری را بیان خواهیم کرد. امروزه با وجود حجم زیادی از اطلاعات متنی، متن‌کاوی از جمله روش های تحقیقی-تجاری می‌باشد که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. همه شرکت‌های تجاری، تولید کنندگان کالاها، ارائه کنندگان خدمات و سیاست‌مداران قادرند با بهره‌گیری از فرایند متن‌کاوی دانش مفیدی را به عنوان بازخورد از کالا، خدمات و عملکرد خود دریافت کنند. از

 جمله کاربردهای متن کاوی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:    

1.شناساییspam: آنالیز کردن عنوان و محتوای یک ایمیل دریافتی، برای تشخیص اینکه آیا ایمیل می‌تواند spam باشد یاخیر.

2 .نظارت :یعنی نظارت کردن رفتار شخص یا گروهی از انسان‌ها به صورت پنهان. پروژه‌ای به نام ENCODA تلفن، اینترنت و دیگر وسایل ارتباطی را برای شناسایی تروریسم نظارت می‌کند.

3. شناسایی نامهای مستعار: نام‌های مستعار در مراقبت‌های پزشکی برای شناسایی تقلب‌ها آنالیز می‌شوند. برای مثال یک صورت حساب ممکن هست با نام John Smith، J. Smith و Smith, John ارائه شود. از این طریق یا با بهره گرفتن از روش‌های دیگری مطالبه کنندگان امکان سوءاستفاده را خواهند یافت و مطالبات حق بیمه زیادی تحت نام‌های مستعار مختلف دریافت می‌کنند. استفاده از متن‌کاوی برای تشخیص این نام‌های مستعار می‌تواند در یافتن تقلب به شرکت‌های بیمه کمک فراوانی کند.

4.خلاصه سازی: منظور از خلاصه سازی، روند استخراج و ارائه مجموعه‌ای مفاهیم پایه‌ای از متن، تنها در چند خط است. این کار می‌تواند بررسی محتویات مستندات را برای کاربران ساده‌تر کند و آنها را در مسیر رسیدن به آنچه نیاز دارند، سرعت بخشد.

5. روابط میان مفاهیم: از جمله واقعیتهایی که می توان از یک مجموعه متون دریافت، ارتباط و وابستگی برخی مفاهیم با مفاهیم دیگراست. این واقعیات به طور مثال می‌تواند بگوید که پدیدار شدن بعضی کلمات ممکن است که وابسته باشد به ظاهر شدن بعضی دیگر از کلمات. منظور این است که هرگاه مجموعه ی اول کلمات را ببینیم، می‌توانیم انتظار داشته باشیم که مجموعه‌ی دوم لغات را نیز در ادامه مشاهده خواهیم کرد. این مفهوم نیز از داده کاوی در دیتابیس به امانت گرفته شده است.

6. یافتن وتحلیل رفتارها: برای شرح این کاربرد فرض کنید که مدیر یک کمپانی تجاری هستید. مشخصاً شما باید همواره بر فعالیتهای رقیبانتان نظارت داشته باشید. این می‌تواند هر نوع اطلاعاتی باشد که شما از اخبار، معاملات بورس و یا از مستندات تولید شده توسط همان کمپانی رقیب گرفته‌اید. امروزه اطلاعات به طور فزآینده‌ای در حال افزایش است، مدیریت تمامی این منابع داده‌ای قطعاً تنها به کمک چشمان ممکن نیست. متن‌کاوی این امکان را می‌دهد که به طور اتوماتیک رفتارها و تغییرات جدید را بیابید. در واقع آنچه اصولاً باید از متن‌کاوی انتظار برود این است که به شما بگوید چه اخباری در میان گستره‌ای از اخبار به آنچه می خواهید مرتبط است و در این میان کدام خبر جدیداست، چه پیشرفتهایی در زمینه‌ی کاری شما صورت می گیرد و علایق و رفتارهای فعلی چگونه است و با چه روندی تغییر می‌کند. با بهره گرفتن از این اطلاعات، مدیران قادرند از اطلاعات کشف شده برای بررسی وضعیت رقیب سود جویند.

7. تحلیل احساس : در این کاربرد هدف از متن کاوی تشخیص احساس نویسنده متن است. درجه رضایت یا خوشحالی و ناراحتی نویسنده تشخیص داده می‌شود. این رساله به بررسی متن کاوی به منظور تحلیل احساس موجود در متون خواهد پرداخت، لذا در ادامه با جزئیات بیشتری تحلیل احساس در متون را بررسی خواهیم کرد.

همه اطلاعات متنی را می‌توان به دو دسته:حقایق[1] و عقاید[2] دسته بندی کرد. حقایق عبارات علمی‌ و عملی درباره موجودیت‌ها، رویدادها و ویژگی‌های آنها هستند که بصورت عینی و واقعی در دنیای بیرون وجود دارند یا به وقوع پیوسته‌اند. عقاید عبارات غیر عینی و ذهنی هستند که نظرات، ارزیابی‌ها یا احساسات افراد را درباره یک موجودیت، رویداد و ویژگی‌های آنها بیان می‌کنند [23]. شکل 1-1 مثالی را برای هر کدام بیان میکند. در این رساله تنها به یک جنبه از این مفهوم یعنی احساسات خواهیم پرداخت.

قبل از سال 2000 به دلیل کمبود منابع داده‌ای و کمبود متون حاوی نظرات و عقاید در تارنمای گسترده جهانی[1] تحقیقات اندکی در این زمینه به انجام رسیده است. امروزه با گسترش اینترنت و همه‌گیر شدن شبکه‌های اجتماعی، کاربران می‌توانند نظرات خود درباره محصولات یا خدمات را در سایت‌های تجاری، شبکه‌های اجتماعی، وبلاگ‌ها بیان کنند؛ صفحات وب متون زیادی را در بر دارند که مشتمل بر نظرات، عقاید، ارزیابی کاربران پیرامون یک کالا یا خدمات خاص هستند. اطلاعاتی که از این نوع داده‌ها قابل دست‌یابی است، برای شرکت‌های سازنده و همچنین سازمان‌های ارائه کننده خدمات بسیار مفید و گاهی ضروری خواهند ‌بود. همچنین برای کاربرانی که قصد انتخاب خدمات یا یک نوع کالا را دارند راهنمایی مفیدی را ارائه می‌دهند. شخصی را در نظر بگیرید که قصد دارد موبایل یا دوربین دیجیتالی بخرد، برای آگاهی از کیفیت دوربین و مطلوبیت خدمات شرکت سازنده بدون شک به پرسش و جمع‌ آوری اطلاعات از اطرافیان روی خواهد آورد، ولی امروزه با رشد اینترنت می‌توان بصورت آنلاین نظرات و تجربیات صدها نفر را درباره یک کالای خاص مطالعه کرد و برای تصمیم گیری از آنها مدد گرفت.

امروزه تعدد و گوناگونی منابع اینترنتی حاوی نظرات و احساسات کاربران به حدی زیاد شده است که یافتن و ارزیابی آنها کار بسیار پیچده‌ای است. در بسیاری موارد نظرات و عقاید کاربر در یک پست طولانی پنهان شده است. برای استخراج نظرات و عقاید درباره یک موجودیت باید در ابتدا منابع اینترنتی مرتبط با آن را یافت سپس متن مورد نظر خوانده شود، جملات بیان کننده نظرات و عقاید کاربر از متن استخراج شوند، خلاصه سازی شوند و به فرم قابل استفاده تبدیل شوند. از جمله مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد حجم زیاد داده می‌باشد. در صفحه توییتر شخصی جاستین بیبر روزانه 300000 نظر ثبت می‌شود [22]. این حجم از داده‌ها میتوانند اطلاعات مفیدی را برای شرکت‌ها و همچنین مشتری‌ها به همراه داشته باشند؛ ولی پردازش آنها بصورت دستی و انسانی غیر ممکن می‌باشد، لذا طراحی یک روش اتوماتیک برای تحلیل متن و استخراج نظرات و عقاید موجود در متن ضروری است. در همین راستا تلاش‌های فراوانی صورت گرفته است، مثلا در کشور آمریکا 20 تا 30 شرکت به ارائه خدمات تخصصی تحلیل احساس می‌پردازند [17].

در این رساله روشی برای تحلیل احساس ارائه می‌شود. روش پیشنهادی سعی در ارائه مجموعه مناسبی از خصیصه‌ها[2] را دارد به نحوی که بتوان به دقت بهتری در ارزیابی اتوماتیک متون دست یافت، همچنین تعداد خصیصه‌ها در حد متناسبی حفظ شود. برای انتخاب خصیصه‌ها از الگوریتم‌های ساده و با حداقل پیچیدگی زمانی بهره می‌بریم و نیاز به استفاده از الگوریتم انتخاب خصیصه با پیچیدگی زمانی بالا مرتفع شده است.

[1] World wide web

[2] Features

[1] Facts

[2] Opinion

ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است

متن کامل را می توانید دانلود نمائید

چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)

ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه

 با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند

موجود است

:

در این سمینار به، شناخت، شناسایی و شیوه های کاهش اثرات حملات DOS در شبکه های بی سیم پرداخته شده است. کاهش اثرات و شناسایی حملات DOS عملیات دشواری خواهد بود، چرا که گره های مجاز نیز می توانند بسته های زیادی را در مدتی کوتاه تولید نمایند. دشواری تشخیص تمایز میان گره های غیر مجاز (حمله کننده یا تحت تاثیر حمله ی DOS) و مجاز و نیز دشواری در یافتن گره های غیرمجاز، همیشه سبب می گردد تا روش ها و راهکارهای شناسایی و کاهش اثرات حملات DOS به کارایی رضایت بخش و کاملی نائل نگردند. شبکه های بی سیم به دلیل ماهیت فیزیکی و پروتکل های ارتباطی به شدت در معرض حملات DOS قرار دارند. در این زمینه شبکه های بی سیم بدون زیرساخت پایدار[1]، پتانسیل بیشتری برای مواجهه با حملات DOS خواهند داشت. می توان دو نوع از حملات مهم DOS را در این شبکه ها نام برد، حملات مسیریابی و حملات ترافیکی؛ این حملات اهدافی نظیر اختلال در مسیریابی و غرق نمودن شبکه در ترافیک را، پی می گیرند، که یکی از راهکار های مقابله می تواند ایزوله نمودن گره های دخیل در حمله باشد. شبکه های بی سیم متمرکز[2] نیز به دلیل فیزیک بی سیم خود پتانسیل بیشتری برای حملات نسبت به شبکه های سیمی دارند. حملات در این شبکه ها می تواند از، لایه ی فیزیکی، لایه ی پیوند داده[3] یا لایه ی شبکه انجام شود. معروف ترین ابزار حملات DOS در شبکه های متمرکز، مسدود کننده های رادیویی[4]، ابزار سوء استفاد از نقاط ضعف مکانیسم CSMA/CA، حملات Deauth[5]، حملات سیاه چاله[6]، چاله ی خاکستری[7]، کرم چاله[8]، حملات تغریق و … می باشد. مقالات و تحقیقات بسیاری در زمینه ی روش های شناسایی و کاهش آسیب های این گونه حملات انجام گرفته است که می توان برخی از آن ها را نام برد؛ کنترل تراکم تجمیعی[9]، پازل تراکم[10]، ذخیره[11]، شیوه ی ارائه شده توسط مارتی و همکاران[12]، روش ارائه شده ی Zhu و دیگران[13]، پروتکل های مبتنی بر شهرت (اعتبار) [14]، راهکار ارائه شده ی M.Just[15]و پروتکل مسیریابی دوطرفه که برای حملات DDOS در لایه ی شبکه[16]، توسعه داده شده است. در بررسی های این سمینار سعی بر این بوده است تا جدیدترین حملات DOS در انواع شبکه های بی سیم، به وضوح مورد کنکاو قرار گرفته و راهکار های جدید و موثر شناسایی، مقابله و کاهش اثرات با بیان نقاط قوت و ضعف به تفکیک تشریح گردد، تا دیدگاهی روشن بر حفره های امنیتی پروتکل ها و زیر ساخت این تکنولوژی به دست آید.

1- تشریح مسئله

ظهور شبکه های بی سیم، مجموعه ای از مشکلات امنیتی را به همراه آورد. سهولت استفاده و قیمت های پایین شبکه های مبتنی بر 802.11 سبب گسترش وسیع استفاده از آن شده است، اما در گسترش شبکه های بی سیم، در درجه ی اول باید آسیب پذیری های مربوط به دسترسی غیر مجاز و نقض محرمانگی رسیدگی گردد]2 [. واسط انتقال که توسط همه ی کاربران شبکه به اشتراک گذاشته می شود، راهی جذاب برای حملات به سرویس های بی سیم را ارائه می کند]2,8,9[. شبکه های بی سیم به دلیل طبیعت داده پراکنی خود، نسبت به حملات DOS آسیب پذیرند. حملات DOS گونه از حملات هستند که قابلیت دسترسی را هدف قرار می دهند و تلاش می کنند از دسترسی کاربران مجاز به شبکه جلوگیری نمایند]4[.

تجهیزات تخصصی و یا مهارت های بالای خاصی برای از کار انداختن شبکه های بی سیم از طریق حمله ی DOS نیاز نیست، تعداد زیادی آسیب پذیری در 802.11 وجود دارد که در سال های اخیر به صورت تجربی نشان داده شده است]4[.

1-1 انواع فریم در شبکه های 802.11]4[

سه نوع فریم (بسته) در شبکه های 802.11 وجود دارد: فریم های مدیریتی، کنترلی و داده. هر نوع فریم شامل زیر فریم هایی نیز می شود. فریم های مدیریتی برای مدیریت شبکه و پذیرش کنترل، به کار گرفته می شوند، فریم های کنترلی برای کنترل دسترسی و فریم های داده برای حمل داده به کار می روند. در حملات DOS از فریم های مدیریتی خاصی استفاده می گردد]4[. بنابراین در بین این سه نوع فریم، فریم های مدیریتی بیشتر مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

[1] – ad-hoc

[2] – centralized networks

[3] – Data Link Layer (MAC)

[4] – RF Jammers

[5] – Deauthentication Attacks

[6] – Blackhole attack  

[7] – Greyhole attack

[8] – Wormhole attack

[9] – The Aggregate-based Congestion Control (ACC) was proposed by R. Mahajan, S. Bellovin, S. Floyd, J.Ioannidis, V. Paxson, and S. Shenker

[10] – Congestion Puzzles (CP) was proposed by X. Wang, M.K. Reiter

[11] – Save was proposed by J. Li, J. Mirkovic, and M. Wang

[12] – S. Marti, T.J. Giuli, K. Lai, and M. Baker

[13] – Hop-by-hop Authentication proposed by S. Zhu, S. Setia, S. Jajodia, and P. Ning

[14] – CONFIDANT proposed by S. Buchegger and J.Y. Le Boudec,SORI proposed by Q. He, D. Wu, and P. Khosla, Catch proposed by Mahajan, M. Rodrig, D. Wetherall, and J. Zahorjan

[15] – M. Just, E. Kranakis, and T. Wan

[16] – Network Layer (IP)در این سمینار به، شناخت، شناسایی و شیوه های کاهش اثرات حملات DOS در شبکه های بی سیم پرداخته شده است. کاهش اثرات و شناسایی حملات DOS عملیات دشواری خواهد بود، چرا که گره های مجاز نیز می توانند بسته های زیادی را در مدتی کوتاه تولید نمایند. دشواری تشخیص تمایز میان گره های غیر مجاز (حمله کننده یا تحت تاثیر حمله ی DOS) و مجاز و نیز دشواری در یافتن گره های غیرمجاز، همیشه سبب می گردد تا روش ها و راهکارهای شناسایی و کاهش اثرات حملات DOS به کارایی رضایت بخش و کاملی نائل نگردند. شبکه های بی سیم به دلیل ماهیت فیزیکی و پروتکل های ارتباطی به شدت در معرض حملات DOS قرار دارند. در این زمینه شبکه های بی سیم بدون زیرساخت پایدار[1]، پتانسیل بیشتری برای مواجهه با حملات DOS خواهند داشت. می توان دو نوع از حملات مهم DOS را در این شبکه ها نام برد، حملات مسیریابی و حملات ترافیکی؛ این حملات اهدافی نظیر اختلال در مسیریابی و غرق نمودن شبکه در ترافیک را، پی می گیرند، که یکی از راهکار های مقابله می تواند ایزوله نمودن گره های دخیل در حمله باشد. شبکه های بی سیم متمرکز[2] نیز به دلیل فیزیک بی سیم خود پتانسیل بیشتری برای حملات نسبت به شبکه های سیمی دارند. حملات در این شبکه ها می تواند از، لایه ی فیزیکی، لایه ی پیوند داده[3] یا لایه ی شبکه انجام شود. معروف ترین ابزار حملات DOS در شبکه های متمرکز، مسدود کننده های رادیویی[4]، ابزار سوء استفاد از نقاط ضعف مکانیسم CSMA/CA، حملات Deauth[5]، حملات سیاه چاله[6]، چاله ی خاکستری[7]، کرم چاله[8]، حملات تغریق و … می باشد. مقالات و تحقیقات بسیاری در زمینه ی روش های شناسایی و کاهش آسیب های این گونه حملات انجام گرفته است که می توان برخی از آن ها را نام برد؛ کنترل تراکم تجمیعی[9]، پازل تراکم[10]، ذخیره[11]، شیوه ی ارائه شده توسط مارتی و همکاران[12]، روش ارائه شده ی Zhu و دیگران[13]، پروتکل های مبتنی بر شهرت (اعتبار) [14]، راهکار ارائه شده ی M.Just[15]و پروتکل مسیریابی دوطرفه که برای حملات DDOS در لایه ی شبکه[16]، توسعه داده شده است. در بررسی های این سمینار سعی بر این بوده است تا جدیدترین حملات DOS در انواع شبکه های بی سیم، به وضوح مورد کنکاو قرار گرفته و راهکار های جدید و موثر شناسایی، مقابله و کاهش اثرات با بیان نقاط قوت و ضعف به تفکیک تشریح گردد، تا دیدگاهی روشن بر حفره های امنیتی پروتکل ها و زیر ساخت این تکنولوژی به دست آید.

[1] – ad-hoc

[2] – centralized networks

[3] – Data Link Layer (MAC)

[4] – RF Jammers

[5] – Deauthentication Attacks

[6] – Blackhole attack  

[7] – Greyhole attack

[8] – Wormhole attack

[9] – The Aggregate-based Congestion Control (ACC) was proposed by R. Mahajan, S. Bellovin, S. Floyd, J.Ioannidis, V. Paxson, and S. Shenker

[10] – Congestion Puzzles (CP) was proposed by X. Wang, M.K. Reiter

[11] – Save was proposed by J. Li, J. Mirkovic, and M. Wang

[12] – S. Marti, T.J. Giuli, K. Lai, and M. Baker

[13] – Hop-by-hop Authentication proposed by S. Zhu, S. Setia, S. Jajodia, and P. Ning

[14] – CONFIDANT proposed by S. Buchegger and J.Y. Le Boudec,SORI proposed by Q. He, D. Wu, and P. Khosla, Catch proposed by Mahajan, M. Rodrig, D. Wetherall, and J. Zahorjan

[15] – M. Just, E. Kranakis, and T. Wan

[16] – Network Layer (IP)

ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است

متن کامل را می توانید دانلود نمائید

چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)

ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه

 با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند

موجود است

1-1- شبکه های حسگر بیسیم

شبكه های حسگر بی سیم[1] جهت جمع آوری اطلاعات در مناطقی كه كاربر نمی تواند حضورداشته باشد، مورد استفاده قرار می گیرند. در یک شبكه حسگر، حسگرها به صورت جداگانه مقادیر محلی را نمونه برداری (اندازه گیری) می كنند و این اطلاعات را درصورت لزوم برای حسگرهای دیگر و در نهایت برای مشاهده گر اصلی ارسال می نمایند. عملكرد شبكه این است كه گزارش پدیده هایی راكه اتفاق می افتد به مشاهده گری بدهد كه لازم نیست از ساختار شبكه و حسگرها به صورت جداگانه و ارتباط آنها چیزی بداند. این شبکه ها مستقل و خودگردان بوده وبدون دخالت انسان کار می کنند. معمولا تمامی گره­ها همسان می­باشند و عملاً با همکاری با یكدیگر، هدف كلی شبكه را برآورده می‌سازند. هدف اصلی در شبکه­ های حسگر بی­سیم نظارت و کنترل شرایط و تغییرات جوی، فیزیکی و یا شیمیائی در محیطی با محدوده معین، می­باشد[1, 2]. شبکه­ حسگر بی­سیم نوع خاصی از شبکه­ های موردی[2] است. مبحث شبکه های حسگر بی سیم یکی از موضوعات جدید در زمینه مهندسی شبکه و فناوری اطلاعات می باشد.

پیشرفتهای اخیر در طراحی و ساخت تراشه های تجاری این امكان را به وجود آورده است كه عمل پردازش سیگنال و حس كنندگی در یک تراشه یعنی حسگر شبكه بی سیم انجام گردد، كه شامل سیستم های میكروالكترومكانیكی [3](MEMS) مانند حسگرها، محرک ها[4] و قطعات رادیویی RF می باشد.

حسگرهای بی سیم كوچكی تولید شده است كه قابلیت جمع ‌آوری داده از فاصله چند صد متر و ارسال داده بین حسگرهای بی سیم به مركز اصلی را دارا می باشد و با این تكنولوژی اطلاعات دما – نوسانات، صدا، نور، رطوبت، و مغناطیس قابل جمع آوری می باشد كه این حسگرهای بی سیم با هزینه كم و اندازه ای کوچک قابل نصب در شبكه های حسگر بی سیم می باشد. اما كوچك شدن حسگرهای بی سیم دارای معایبی نیز می باشد. تكنولوژی نیمه هادی باعث بوجود آمدن پردازنده های سریع با حافظه بالا شده است اما تغذیه این مدارات هنوز هم یک مشكل اساسی است كه محدود به استفاده از باطری گردیده است. بخش منبع تغذیه یک بخش مهم و محدود است که در صورتیکه از باطری در این شبکه ها استفاده شود، تعویض باطری ها در حالتی که تعداد نودهای شبکه زیاد باشد کاری سخت و دشوار خواهد بود و نودها به منظور ذخیره و صرفه جویی در مصرف انرژی مجبور به استفاده از ارتباطات برد کوتاه خواهند شد. تفاوت یک حسگر بی سیم كارا و یک حسگر بی سیم كه دارای كارایی كم از نظر انرژی است در عملكرد آنها در ساعت ها نسبت به هفته ها می باشد. افزایش اندازه شبكه WSN باعث پیچیدگی مسیریابی وارسال اطلاعات به مركز اصلی می باشد. اما همچنان مسیریابی و پردازش نیاز به انرژی دارند. بنابراین یكی از نكات كلیدی در توسعه و ارائه الگوریتمهای مسیریابی جدید، كاهش و صرفه جویی در انرژی مصرفی است. بخش های مختلف شبکه های حسگر بی سیم باید شبیه سازی و مدلسازی گردند تا کارآیی آنها مورد بررسی واقع شود. برای اینکار شبکه های حسگر بی سیم به گرافهایی نگاشت می شوند که در این گرافها هر گره مطابق با یک نود در شبکه بوده و هر لبه بیانگر یک پیوند یا کانال ارتباطی بین دو نود در شبکه خواهد بود.اگر ارتباط بین نودها در شبکه دو جهته باشد گراف نگاشت شده بدون جهت خواهد بود و اگر ارتباط بین نود ها در شبکه نا متقارن باشد در آن صورت گراف نگاشت یافته جهتدار خواهد بود. البته مدل ارتباطی بین نودها در شبکه می تواند یک به یک یا یک به همه باشد. فراهم آوردن یک مدل عملی برای حسگرها کار پیچیده و دشواری می باشد که این به خاطر تنوع در انواع حسگرها هم از نظر ساختاری و هم از نظر اصول و اساس کار آنها می باشد. شبكه های حسگر دارای ویژگیهایی منحصر به فرد هستند كه این امر باعث شده است تا پروتكل های خاصی برای آنها در نظر گرفته شود.

در شبكه های بی سیم حسگر معمولا فقط یک یا دو ایستگاه پایه‌ وجود دارد و تعداد زیادی نودهای حسگر در محیط پخش گردیده اند. به علت محدودیت برد این حسگرها و انرژی باطری خیلی از نودها قادر به ارتباط مستقیم با ایستگاه پایه‌ نمی باشند. اما با تكیه بر نودهای نظیر خود و نودهای حسگر دیگر، به ارتباط با ایستگاه پایه‌ می پردازد كه در شبكه های [5]MANET نیز این عمل توسط نودهای معمولی انجام می شود.

معماری ارتباطات شبکه­ های حسگر بی­سیم در شکل 1-1 دیده می­ شود[1]. در شبکه­ های حسگر بی­سیم، تعداد زیادی گره با امکانات مخابره، پردازش، حس کردن محیط و … در محیطی با چهارچوب معین پراکنده شده ­اند. رویداد اتفاق افتاده و یا سوالات پرسیده شده از سوی گره مرکزی[6] و ماموریت محوله به هر گره موجب می­ شود، ارتباطاتی بین گره­ها برقرار شود. اطلاعات رد و بدل شده می‌تواند گزارشی از وضیعت محدوده ای كه زیر نظر گره­های حسگر می­باشد به گره مرکزی و یا درخواستی از سمت گره مرکزی به سمت گره­های حسگر باشد. گره مرکزی به عنوان درگاه ارتباطی شبکه حسگر با سایر سیستم­ها و شبکه­ های مخابراتی، در واقع گیرنده نهایی گزارش از گره­های حسگر می­باشد و بعد از انجام یکسری پردازش­ها، اطلاعات پردازش شده را به کاربر ارسال می­ کند (با بهره گرفتن از یک رسانه ارتباطاتی مانند اینترنت، ماهواره و …). از سوی دیگر، درخواست­های کاربر نیز توسط این گره به شبکه انتقال می­یابد.

یک گره حسگر می‌تواند یكی از دو نقش تولید كننده داده‌ها و یا رله كننده داده‌های تولید شده توسط سایر گره‌ها را بر عهده بگیرد. عموماً در شبكه‌های حسگر، اغلب گره‌ها هر دو نقش را به صورت توأم ایفا می‌كنند. برپایی و طراحی ساختار و معماری ارتباطات بین گره­های شبکه نیازمند رعایت فاکتورهای مختلف و زیادی از جمله تحمل­پذیری خطا، مقیاس پذیری، هزینه تولید، محیط عملیات، توپولوژی شبکه حسگر، محدودیت­های سخت افزاری، ابزار و رسانه ارتباط، انرژی مصرفی و … می­باشد. جهت آشنایی بیشتر با شبکه های حسگر بی سیم به پیوست اول مراجعه گردد.

1-1-1- مسائل مطرح در شبکه های حسگر بیسیم

عوامل متعددی در طراحی شبکه­ های حسگر موثر است و موضوعات بسیاری در این زمینه مطرح است که بررسی تمام آنها در این نوشتار نمی­گنجد از این رو تنها به ذکر برخی از آنها بطور خلاصه اکتفا می­کنیم.

1-مسیریابی: ماهیت اصلی شبکه­ های حسگر به این صورت است که کارهایی که انجام می­ دهند باید به صورت محلی باشد چرا که هر گره تنها می ­تواند با همسایه ­های خود ارتباط برقرار کند و اطلاعات کلی و سراسری از شبکه چندان در دسترس نیست (جمع­آوری این اطلاعات هزینه و زمان زیادی را مصرف می­ کند). اطلاعات بدست آمده توسط گره ­ها، باید با بهره گرفتن از تکنیک­های مسیریابی، به نحوی به گره مرکزی ارسال گردد.

2- تنگناهای سخت­ افزاری: هرگره ضمن اینكه باید كل اجزاء لازم را داشته باشد باید بحد كافی كوچك، سبك و كم حجم نیز باشد. در عین حال هر گره باید انرژی مصرفی بسیار كم و قیمت تمام شده پایین داشته و با شرایط محیطی سازگار باشد. اینها همه محدودیت­هایی است كه كار طراحی و ساخت گره‌های حسگر را با چالش مواجه می­كند. ارائه طرح­های سخت­افزاری سبک و کم حجم در مورد هر یک از اجزای گره بخصوص قسمت ارتباط بی­سیم و حسگرها از جمله موضوعات تحقیقاتی است که جای کار بسیار دارد. پیشرفت فن­آوری ساخت مدارات مجتمع با فشردگی بالا و مصرف پایین، نقش بسزایی در كاهش تنگناهای سخت­افزاری داشته است.

3- تحمل­پذیری خطا و قابلیت اطمینان[1]: هر گره ممكن است خراب شود یا در اثر رویدادهای محیطی مثل تصادف یا انفجار بكلی نابود شود یا در اثر تمام شدن منبع انرژی از كار بیفتد. منظور از تحمل‌پذیری یا قابلیت اطمینان این است كه خرابی گره­ها نباید عملكرد كلی شبكه را تحت تاثیر قرار دهد. در واقع می­خواهیم با بهره گرفتن از اجزای غیر قابل اطمینان یک شبكه قابل اطمینان بسازیم.

4- توپولوژی: توپولوژی شبکه یکی از مفاهیم اولیه در شبکه­ های حسگر است که دیگر موارد نظیر مسیریابی و … بر روی آن تعریف می­ شود. ساختارهای زیادی در توپولوژی مطرح است که بر اساس اولویت­های مختلف و در شرایط متفاوت یکی بر دیگری برتری دارد. از جمله مواردی که در انتخاب یک ساختار تاثیر می­گذارد می­توان به مصرف انرژی کمتر، تنک بودن ساختار، کم بودن درجه گره، تحمل­پذیری خطا و تداخل اشاره کرد.

5- مقیاس­پذیری[2]: شبكه باید هم از نظر تعداد گره و هم از نظر میزان پراكندگی گره­ها مقیاس­پذیر باشد. بعبارت دیگر شبكه حسگر از طرفی باید بتواند با تعداد صدها، هزارها و حتی میلیون­ها گره كار كند و از طرف دیگر، چگالی توزیع متفاوت گره­ها را نیز پشتیبانی كند. در بسیاری كاربردها توزیع گره­ها تصادفی صورت می­گیرد و امكان توزیع با چگالی مشخص و یكنواخت وجود ندارد یا گره­ها در اثر عوامل محیطی جابجا می­شوند. بنابراین چگالی باید بتواند از چند عدد تا چند صد گره تغییر كند. موضوع مقیاس­پذیری به روش­ها نیز مربوط می­ شود برخی روش­ها ممكن است مقیاس­پذیر نباشند یعنی در یک چگالی با تعداد محدود از گره كار كند. در مقابل برخی روش­ها مقیاس­پذیر هستند.

6- شرایط محیطی: طیف وسیعی از كاربرد­های شبكه ­های حسگر مربوط به محیط­هایی می­ شود كه انسان نمی ­تواند در آن حضور داشته باشد. مانند محیط­های آلوده از نظر شیمیایی، میكروبی، هسته­ای و یا مطالعات در كف اقیانوس­ها و فضا و یا محیط­های نظامی به علت حضور دشمن و یا در جنگل و زیستگاه جانوران كه حضور انسان باعث فرار آنها می­ شود. در هر مورد، شرایط محیطی باید در طراحی گره­ها در نظر گرفته شود مثلا در دریا و محیط­های مرطوب گره حسگر در محفظه­ای كه رطوبت را منتقل نكند قرار می‌گیرد.

7- رسانه ارتباطی: در شبكه ­های حسگر ارتباط گره­ها بصورت بی­سیم و از طریق رسانه رادیویی، مادون قرمز، یا رسانه‌های نوری صورت می­گیرد. در رسانه رادیویی که بیشتر مورد استفاده قرار می­گیرد از باندهای مختلف صنعتی، علمی و پزشکی که در اکثر کشورها آزاد است استفاده می­ شود. تعیین فرکانس در این رسانه با توجه به برخی محدودیت­های سخت­افزاری، کارائی آنتن و مصرف انرژی است. به خاطر لزوم دید مستقیم بین فرستنده و گیرنده، رسانه مادون قرمز چندان مورد استفاده شبکه­ های حسگر نیست هرچند ساختن آنها ارزان و آسان است. اخیرا، رسانه نوری به عنوان رسانه ارتباطی مورد توجه قرار گرفته است. از جمله این توجهات می­توان به استفاده از آن در ذره غیار هوشمند اشاره کرد[3]. انتخاب رسانه ارتباطی از بین این سه رسانه (رادیویی، مادون قرمز و نوری) با توجه به محدودیت­ها و ویژگی­های کاربرد مورد نظر از مسائل مطرح در طراحی شبکه­ های حسگر است.

8- افزایش طول­ عمر شبكه: طول­عمر گره­ها بعلت محدودیت انرژی منبع تغذیه كوتاه است. علاوه بر آن در برخی مواقع، موقعیت ویژة یک گره در شبكه مشكل را تشدید می­كند. مثلاً گره­ای كه در فاصله یک قدمی گره مرکزی قرار دارد از یک طرف بخاطر بار كاری زیاد خیلی زود انرژی خود را از دست می­دهد و از طرفی از كار افتادن آن باعث قطع ارتباط گره مرکزی با كل شبكه و در نتیجه موجب از كار افتادن شبكه می­ شود. مشكل تخلیه زود هنگام انرژی در مورد گره­های نواحی كم تراكم در توزیع غیر یكنواخت گره­ها نیز صدق می­كند در اینگونه موارد داشتن یک مدیریت انرژی در داخل گره­ها و ارائه راه­ حل­های انرژی­آگاه بطوری كه از گره­های بحرانی كمترین استفاده را بكند مناسب خواهد بود. با توجه به مطالب بیان شده تمام الگوریتم­ها و تکنیک­های مورد استفاده در شبکه­ های حسگر به انرژی بعنوان یک محدودیت جدی نگاه می­ کنند و سعی می­ کنند با آگاهی از سطح انرژی مصرفی عمل کنند تا کمترین انرژی مصرف گردد و در نتیجه افزایش طول­عمر شبکه حسگر را به دنبال داشته باشد.

[1] Reliability

[2] scalability

[1] Wireless Sensor Network

[2] Ad Hoc Networks

[3] Micro Electromechanical Systems

[4] Actuator

[5] Mobile ad hoc Network

[6] Sink

ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است

متن کامل را می توانید دانلود نمائید

چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)

ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه

 با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند

موجود است