وبلاگ

( بیان مسئله ) :

 

     زندگی زناشویی جنبه های مختلفی از مسائل مالی تا روابط جنسی و عاطفی را در برمی گیرد که با حفظ استقلال نسبی در جهت تكامل فردی ، شكوفایی استعدادها و قابلیت های طرفین همراه است و به زندگی معنا و هویت می دهد (1) . اگر عوامل فرهنگی ، اجتماعی ، اقتصادی ، اخلاقی ، روانی و شغلی در زندگی زناشویی نادیده گرفته شوند ، زوجین در زندگی شاد و خوشبخت نخواهند بود و ممکن است سرگردانی و توقف رشد فردی و خودآگاهی ایجاد شود (2). رضایت زناشویی عامل پیش بینی کننده سلامت روانی افراد متاهل است و نقش عمده ای در تربیت افراد و بارور كردن توانائی ها دارد (3). روابط زناشویی رضایتمند باعث رشد شایستگی ، توانایی سازگاری و انطباق افراد شده و این افراد عموماً عمر طولانی و تغذیه سالم و مطلوب داشته ، دچار افسردگی و مشكلات روانشناختی کمتری گردیده و كودكان سازگارتر و با وضعیت تحصیلی بهتری دارند، همچنین کمتر به الکل و مواد مخدر روی می آورند و در صورت ابتلا به سرطان احتمال نجات بیشتر است (4).      

 

     رضایت زناشویی1 دارای حیطه های مختلفی همچون درك متقابل زن و شوهر از رفتار و ویژگی های یكدیگر (پاسخ قراردادی) 2 ، نگرش آنها نسبت به نقش ارتباط در زندگی زناشویی (ارتباط زناشویی) 3، نحوه حل تعارض ها و كشمكش ها ( حل تعارض ) 4، میزان رضایت از اداره  مالی خانواده ( مدیریت مالی) 5 ، توافق در نحوه استفاده از اوقات فراغت (فعالیت های مربوط به اوقات فراغت) 6 ، خشنودی از روابط جنسی و عاطفی (روابط جنسی) 7 ، توافق درباره داشتن فرزند و درك واقع گرایانه از تأثیر فرزندان بر روابط زناشویی   ( ازدواج و بچه ها ) 8 ، هماهنگی احساسات و علایق مربوط به دوستان و خویشاوندان ( بستگان و دوستان ) 9، رضایت از  نقش های مختلف زناشویی ( نقش های مربوط به برابری زن و مرد ) 10 و اعتقادات و اعمال مذهبی

 

 

 

 

 

1- marital satisfaction

 

2- idealistic distortion

 

3- marital  communication

 

4- conflict  resolution                          

 

5- financial  management        

 

6-leisure activities

 

7- sexual relationship

 

8- marriage and children

 

9- family and friends

 

10- equalitarian roles

 

( جهت گیری عقیدتی) 1 در زندگی زناشویی می باشد (5) همان طور که اعتقادات مذهبی نقش مهمی در رضایت زناشویی دارد (6) . ارزیابی این حیطه ها می تواند مشکلات بالقوه زوج ها را توصیف نموده و زمینه های نیرومندی و تقویت آنها را در زندگی مشخص کند (7). زوجینی که انعطاف پذیری، سازگاری و همبستگی ( موضوعات شخصیتی ) 2 بیشتری داشته باشند از رضایت زناشویی  بیشتری برخوردار بوده و دارای همبستگی مثبت  و همسو بین رضایت زناشویی و مؤلفه هایی چون اوقات فراغت ، همگرایی در مسائل مربوط به فرزندان ، ازدواج ، خانواده  و دوستان  می باشند (8) . زوجینی كه اوقات  فراغت بیشتری را با هم می گذرانند و سرگرمی های مشتركی دارند، ارتباطات كلامی و عاطفی بیشتری با هم دارند و از سلامت جسمی و روحی باثبات تری برخوردار بوده و در نهایت امکان دستیابی بیشتری به رضایت خواهند داشت (9) .

 

     با توجه به جامعه جدید صنعتی ضرورت حضور مردان و زنان در خارج از خانه برای اشتغال ، دستیابی درآمد، انتقال  کارکردهای اقتصادی، آموزشی ، تربیتی به نهادهای دیگر ؛ موجب دگرگونی نهاد خانواده و حرفه و جدایی این دو از هم شده است (10). در هم آمیختن نقش های خانوادگی ، شغلی باعث فشار جسمی، روانی و پیامد آن تعارض کار و خانواده می گردد که بر چگونگی سلامت شغلی و خانوادگی تاثیر می گذارد (11) . اولین حوزه های مورد آسیب این تعارض، رضایت زناشویی و رضایت شغلی است و پی آمدهای منفی مانند کاهش سلامتی  برای  زوجین ، ناکارآمدی وظایف مادری ، پدری و همسری ، کاهش رضایت زناشویی و تاثیر منفی بر سلامت روانی را به دنبال خواهد داشت. همچنین تاثیر این آسیب ها در سازمان ها بصورت کاهش بهره وری ، کاهش خشنودی شغلی کارکنان ، افزایش دیر کرد و غیبت کارکنان از کار و افزایش کناره گیری و کاهش تعهد سازمانی می باشد (12). در مورد خانواده ای که هر دو زوج شاغل هستند مشخص شده : زنانی که رضایت شغلی بالاتری دارند بیشتر از زنان خانه دار از زندگی زناشویی خود  لذت می برند ؛ ولی باید توجه داشت که زنان شاغل استرس و گرفتاری های کاری خود را نیز به منزل می آورند (13).  

 

     از جمله مشاغلی  كه از دیر باز در تمام مدت شبانه روز فعال بوده، شغل هایی هستند که در زمینه مسائل درمانی فعالیت و با بیماران

 ارتباط دارند. پرستاران عمده ترین بخش نیروی انسانی نظام بهداشتی و سلامت را تشکیل می دهند. پرستاری شغلی است كه در تمام  24 ساعت فعال بوده و به سبب ماهیت خاص خود به عنوان  

 

 

 

 

 

1- religious orientation

 

2- personality  issues                                

 

 

 

شغل استرس آور شناخته  شده است. استرس های شغل پرستاری در درازمدت می تواند نه تنها سبب مشکلات زناشویی شود بلکه می تواند منجر به فرسودگی شغلی، كاهش كارآمدی، کاهش موثر بودن در محل كار ، غیبت زیاد از بخش، كاهش رضایت بیماران، ترك حرفه پرستاری ، سو مصرف الكل و  مواد مخدر، افسردگی و حتی خودكشی در پرستاران منجر گردد (14). در همین راستا، لاندا 1 نشان داد که با افزایش فشار شغلی ، نارضایتی زناشویی نیز فزونی می یابد (15)

 

     در سال های اخیر پژوهش های زیادی در مورد بررسی رضایت زندگی و رضایت شغلی پرستاران و عوامل مرتبط صورت گرفته اما مطالعات  در  زمینه رضایت زناشویی  پرستاران و عوامل مرتبط اندک است .  رضایت زناشویی در طول زمان با عوامل متعددی مرتبط است که با آگاهی از وجود ارتباط آنها  که پیش بینی کننده حفظ رضایت زناشویی در زندگی مشترک یا رفتن به طرف آشفتگی زناشویی است، می توان به پایداری خانواده

 

کمک کرد تا از آسیب ها در امان بمانند. دسته ای از متغیرها مربوط به عوامل فردی- خانوادگی مانند : سن، جنس، تحصیلات، طول مدت ازدواج، تفاوت سنی، نوع ازدواج ( فامیلی یا غیرفامیلی) ، تعداد فرزندان، سن همسر، شغل و میزان تحصیلات همسر و عوامل شغلی مانند نوبت کاری، سابقه کار ، بخش محل خدمت ، وضعیت اقتصادی می باشد. نتایج برخی از مطالعات نشان داده است  که رضایت زناشویی با وضعیت اقتصادی رابطه مثبت و با طول مدت ازدواج ، تعداد فرزندان رابطه منفی دارد ولی با سن ازدواج ، فاصله سنی ، نوع ازدواج ، تحصیلات رابطه ای ندارد (16). در مقابل پژوهش توئنگ و همکاران 2 نشان می دهد همسران دارای فرزند، رضایت کمتری نسبت به همسران فاقد فرزند گزارش می کنند (17). سطح تحصیلات بالا و نیز موقعیت اقتصادی و اجتماعی بالا (18) ، میزان تحصیلات پرستاران و احساس موفقیت در زندگی (19) ، جنسیت  (20) نوبت کاری با تعارض کار- خانواده و کاهش عزت نفس و افزایش افسردگی و کاهش رضایت زناشویی در ارتباط است (21). برخی مطالعات رضایت زناشویی را در مشاغل مختلف مورد بررسی قرار داده اند از جمله واقعی و همکاران نشان دادند که، 6/65 درصد از کارمندان دانشگاه علوم پزشکی بیرجند دارای میزان رضایت  زناشویی در سطح متوسط  می باشند (4). زندی پور نیز با بررسی رابطه رضایت زناشویی و رضایت شغلی در کارکنان شرکت آب و فاضلاب استان تهران مشخص کرد که 6/55 درصد افراد دارای رضایت زناشویی متوسط

 

 

 

 

 

1 – Landa

 

2 – Twenge j m , etal  

 

 

 

بودند (22) . در  این راستا  مطالعاتی  نیز در مورد رضایت  زناشویی  پرستاران در نقاط  مختلف ایران انجام شده است ؛ از جمله مطالعه اسدزاده و همکاران که نشان دادند ، میانگین نمره رضایت زناشویی پرستاران در گردش شاغل در بیمارستان های آموزشی و تامین اجتماعی شهر تبریز ، در سطح  متوسط می باشد (23).  

 

     به دلیل چرخش و تنوع در  زمان  كار ممکن است یک پرستار در طول روزهای هفته ساعات مختلفی از شبانه روز را در بیمارستان به سر ببرد ، همچنین  بنا به اظهارات پرستاران  کار شیفتی  پیامدهای منفی بر  مسایل خانوادگی ، اجتماعی گذاشته و باعث از هم گسیختگی فعالیت های اجتماعی مشترک با  همسر شده  که به طور معنی داری سلامت روانی آنها را به خطر می اندازد و کار نوبتی منبع بزرگی برای تعارض شغلی و خانوادگی است (26،25،24) . نوبت کاری باعث انزوای اجتماعی ، افزایش افسردگی و كم شدن تعامل زناشویی می شود، از طرف دیگر این منابع فشار بر افراد؛ موجب ایجاد تعارض در تعهدات شغلی و خانوادگی می گردد (27) . بنابراین رضایت زناشویی به احتمال زیاد، بر رضایتمندی از فرصت های شغلی و تصمیم گیری ها تاثیر گذاشته

 

و توان برآوردن انتظارات و نیازهای مادی و اقتصادی فرد را بالا می برد (28). از طرفی بالا رفتن مشكلات و اختلافات زناشویی به گونه معنادار رضایت كاری را كم می كند ؛ پس افزایش رضایت زناشویی به گونه ای معنی دار با افزایش رضایت كاری و شغلی نیز همراه  است (29).

 

     وجود استرس های زیاد در حرفه هایی از جمله پرستاری باعث کاهش سلامت روانی شده و فشارهای شغلی و مواجه با موقعیت های بیمارستانی ، اختلال در ریتم های زیستی، به خطرافتادن سلامت جسمی و روحی آنان ، افزایش ابتلا به ناراحتی های گوارشی ، بی اشتهایی و اشکال در خواب را موجب می گردد (30). افرادی که به طور مرتب تحت این شرایط هستند در معرض ابتلا به اختلالات جسمی ، روانی  یا بیماری های گوناگون قرار دارند و اختلالات بیولوژیکی ناشی از آن ممکن است به خطاهای انسانی و جراحات شدید منجر شود (31)

 

     در این راستا نتایج مطالعات موید آن است که کار شیفتی و کار شبانه موجب کاهش دیدارهای پرستاران با همسران شده و این موضوع احتمال طلاق در میان آنها را افزایش می دهد (32). علاوه بر این کار کردن در ساعات غیراستاندارد، شیفت های غیرقابل انعطاف، می تواند با شانس کمتری از رضایت زناشویی همراه  باشد بخصوص برای کسانی که در شیفت های عصر و شب  کار می کنند (33).  بطوری که 9/33 درصد پرستاران به خاطر تأثیر این حرفه  بر زندگی زناشویی خود ابراز نارضایتی داشته اند (34).

 

     نظر به اینكه پرستاران نقش مهمی در بهبود و ارتقا سلامت افراد جامعه دارند و نظام ارائه خدمات بهداشتی نیز نسبت به اثرات منفی تعارض، آسیب پذیر است ؛ شناسایی و رفع عوامل زمینه ساز، ایجاد كننده و تداوم بخش واكنش های هیجانی، رفتاری، روانی و جسمانی در پرستاران، بعنوان یک ضرورت مطرح می گردد؛ که می تواند در كاهش استرس های مذكور و اثرات سوء آن بر زندگی خانوادگی و سلامت پرستاران مؤثر باشد (35)  همچنین با توجه به اینکه رضایت زناشویی بر سلامت فردی  موثر است و عوامل تنش زا در محیط کار ، سلامت افراد را به خطر می اندازد و پرستاران نیز با عوامل استرس زای مختلف در محل كار برای رسیدن به هدف تامین سلامت و آسایش بیماران مواجهه هستند و در محیط خانه به  علت  تعدد  نقش ها  مانند( مسئولیت تربیت فرزندان ، مدیریت خانه و حفظ کانون گرم خانواده ) که مسئولیت های انکار ناپذیری هستند . لذا به واسطه مشغله های کاری، در معرض مستقیم و غیر مستقیم آسیب های جسمانی و روان شناختی قرار دارند و بنابراین مستعد تعارض کار و  خانواده  می باشند که برای برقراری تعادل دچار چالش های مکرر خواهند شد . چالش های روانی- جسمانی در پرستاران باعث بروز مشکلاتی در خانواده می گردد که افراد مسئولیت های همسری- والدینی را انجام نداده و بالطبع مشکلاتی در محیط کار هم  بوجود می آید؛ فشارهای موجود در حرفه پرستاری می تواند بر زندگی خانوادگی و مسائل زناشویی تاثیر گذاشته و باعث مشکلات جنسی و از هم گسیختگی مسائل مشترک اجتماعی و افزایش تعارض کار و خانواده و به خطر افتادن سلامت روانی آنان شود (27) در نتیجه شناخت عوامل مرتبط با رضایت زناشویی در پرستاران ضروری بنظر می رسد.

 

     همچنین با توجه به اینکه زندگی زناشویی پرستارانی كه مسئولیت زندگی خانوادگی را بر عهده دارند شرایطی چون غیبت از منزل در ساعات مختلف شبانه روز، انتقال فشارها و مشكلات از محل كار به منزل تحت تاثیر قرار گرفته و نیز فرهنگ و محیطی كه پرستار در آن مشغول به کار است می تواند بر شدت و سختی های شغلی وی موثر باشد و با عنایت به اینکه تاكنون در موقعیت جغرافیایی رشت تحقیقی در این مورد انجام نشده به نظر می رسد كه انجام مطالعه ای جهت تعیین میزان رضایت زناشویی و حیطه های آن و همچنین عواملی که آن را تحت تاثیر قرار می دهند ضرورت داشته باشد.