وبلاگ

چاقی یک اختلال در حال رشد سریع در کشورهای صنعتی است که با مقاومت به انسولین ، نقص چربی،دیابت ملیتوس نوع 2 و فشار خون زیاد همراه است ((Seeger & Et al,2008,247-251.

دیابت ملیتوس یک بیماری متابولیکی سیستمیک است و با افزایش قند خون مشخص می شود                 Et al,2010,1883-1892) & Rao) و منجر به نقص در ترشح انسولین ، مقاومت به انسولین یا هر دو می شود Zaheer Baquer & Et al , 2011,1-21)).

در سال 2000، 8 /2 درصد جمعیت در سراسر دنیا از این بیماری رنج می بردند و ممکن است تا سال 2025   از 4/5 درصد عبور کند ( M.Upendra & Et al ,2010,1883-1892). بر طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، در سال 2000، صد و پنجاه میلیون نفربالای سن 20 سال با دیابت زندگی می کردند و آنها پیش بینی کردند که در سال 2025 ، سیصد میلیون نفر با این شرایط زندگی خواهند کرد. انتظار می رود این افزایش 42 درصد در کشورهای توسعه یافته و70 درصد در کشورهای در حال توسعه باشد. دیابت ملیتوس فقط یک بیماری نیست بلکه به شکل های مختلف نمایان می شود و عوارضی دارد که می تواند هر سیستمی در بدن را تحت تاثیر قرار دهد. دیابت و عوارض همراه با آن از قبیل تصلب شرائین و بیماری قلبی عروقی دلایل اصلی مرگ و میرهستند134-138) A.Bawadi & Et al ,2009,). بدلیل اینکه یکی از منابع تامین انرژی بدن گلوکز است ، خون همیشه مقداری گلوکز در داخل خود دارد. اما مقدار زیاد گلوکز در خون برای سلامتی خوب نیست. بدن انسان همیشه بیشتر غذاهایی را که می خورد به گلوکز تبدیل می کند.خون گلوکز را به سلولها در سراسر بدن منتقل می کند.گلوکز به انسولین برای رفتن به درون سلولهای بدن نیاز دارد.انسولین هورمونی است که در پانکراس ساخته می شود. پانکراس انسولین را به داخل خون آزاد می کند.انسولین کمک می کند که گلوکز از خون به داخل سلولهای بدن برود. اگر بدن انسان به انداره کافی انسولین نسازد یا انسولین به درستی کار نکند،گلوکز نمی تواند به داخل سلولها انتقال یابد،بنابراین در داخل خون باقی می ماند و این باعث می شود که سطح گلوکز خون بالا برود و فرد مبتلا به دیابت شود (Hui, Tang & W Go,2009,1-19). بعضی علایم دیابت شامل: تکرر ادرار ، تشنگی بیش از اندازه ، گرسنگی خیلی زیاد،کاهش وزن غیر عادی ،افزایش خستگی ،تحریک پذیری ، تاربینی و تکرار عفونت ها می باشد,2005,111-134) Bastaki). اگر دیابت کنترل نشود می تواند منجر به نابینایی، بیماری قلبی ،اختلالات کلیوی، قطع عضو (برای مثال برداشتن پا یا انگشت شصت پا) و آسیب عصب شود (Hui , Tang & W Go,2009,1-19). از طرف دیگر مشخص شده است که ویسفاتین از انسولین تقلید می کند و در چاقی و دیابت نوع 2 بالا می رود (Sun & Et al,2007,399-404). این هورمون ادیپوکاینی است که به تازگی کشف شده است و در بافت چربی احشایی بیان می شود. گذشته از بیان در بافت چربی ، ویسفاتین همچنین در نوتروفیل های خون محیطی به محض تحریک توسط فاکتورهای التهابی از قبیل فاکتور نکروز تومور- α (α TNF-) بیان می شودEt al , 2009,1) & Lambert). نتایج برخی مطالعات نشان می دهد که ویسفاتین ممکن است در متابولیسم چربی در مردان جوان سالم نقش ایفا کند (Sun & Et al,2007,399-404). بنابراین یافتن روش های خوب و ایمن تر برای کاهش این هورمون در افراد چاق و بخصوص افراد دیابتی ضروری می باشد.

همچنین هورمون واسپین به عنوان یک ادیپوکاین جدید درارتباط با چاقی و حساسیت به انسولین شناخته شده است ( Youn & Et al ,2008 ,247-251). در رت هایOLETF، بیان mRNA واسپین دربافت چربی احشایی با افزایش چربی بدن و سطح انسولین افزایش یافت.درمان با انسولین یا عامل حساس به انسولین، پیوگلیتازون ، در رت های OLETF میتواند سطح واسپین سرم را طبیعی کند. گزارش شده است که در نمونه های انسانی غلظت  mRNAواسپین سرم با غلظت گلوکز خون ، حساسیت به انسولین ، و شاخص توده بدنی(BMI) یا درصد چربی بدن همراه است (Yin & Et al ,2009,2530-2533). زنان دیابتی با کنترل قندی خوب سطوح واسپین کمتری نسبت به کنترل های قندی ضعیف دارند. در رت های [1] OLETF، سطوح واسپین سرم در سنی که چاقی و غلظت های انسولین پلاسما به اوج می رسد ،به اوج رسید. البته ، سطوح واسپین با بدتر شدن دیابت و از دست دادن وزن بدن کاهش یافت (Nese Ersoz & Et al,2009,16065-70). راه

 های مختلف برای درمان بیماری دیابت پیشنهاد و توصیه شده است. انواع مختلفی از داروهای کاهنده قند خون وجود دارند.البته،بیشتر این داروها ممکن است عوارض جانبی از قبیل : افت شدید قند خون،اسیدوز لاکتیک، آسیب سلول کبدی ،ناراحتی گوارشی، سردرد، سرگیجه و حتی مرگ ایجاد کند2009 ,1-19) , & Et al Hui).گلی بن کلامید از خانواده سولفونیلوریا است و عوارض جانبی داروهای این خانواده شامل: افت شدید قند خون ، افزایش وزن (4-1کیلوگرم در طول 6 ماه)، واکنش های پوستی، به ندرت هیپوناترمی یا سطح پایین سدیم در خون است (Bösenberg &- van Zyl,2008,80-88). و علاوه بر این در طول شش سال 44 درصد کارایی در بیماران از بین می رودGupta &- chakraborty ,2011,74-80)).

متفورمین ،یک بیگوانید، حساسیت به انسولین را افزایش و برون ده گلوکز کبدی را کاهش می دهد و برای بیماران دیابتی چاق مفید است بدلیل اینکه سطوح زیاد انسولین را کاهش می دهد و به از دست دادن

وزن کمک می کند) Albu &- Raja-Khan, 2003, 1-19). اما عوارض جانبی متفورمین شامل

حالت تهوع ، اسهال و اسیدوز لاکتیک است,80-88)2008Bösenberg &- van Zyl). برای جلوگیری از اسیدوز لاکتیک متفورمین نباید توسط بیماران دیابتی که بیماری شدید کبدی، کلیوی یا قلبی دارند استفاده شود(,2003,1-19 Albu &- Raja-Khan). درمان با انسولین باعث ایجاد افت شدید قند خون و دیستروفی چربی در محل تزریق می شود (Gupta &- chakraborty,2003,74-80 ). یکی از روش های ساده و بی خطر برای درمان دیابت استفاده از داروهای گیاهی است که عوارض اندکی دارد. شنبلیله گیاهی با کاربردهای پزشکی سنتی در دیابت است است ( Vaez Mahdavi & Et al ,2008,59-63). شنبلیله برای کاهش قند خون بعد از صرف غذا موثر است.بخش مناسب شنبلیله دانه است. اجزای فعال شامل تریگونلین ، 4 هیدروکسی ایزولوسین و سوتولن است . حدود 80 درصد محتوی کل آمینواسیددر دانه ها به صورت 4 هیدروکسی ایزولوسین موجود است که به نظر می رسد به طور مستقیم انسولین را تحریک می کند . این اثر وابسته به گلوکز است و تنها در حضور غلظت های متوسط تا بالای گلوکز اتفاق می افتد,1-5) Klemens,2006). شنبلیله گیاهی است که در سرتاسر هند و مناطق خاصی از چین کشت می شود. دانه های شنبلیله به عنوان داروی گیاهی در بسیاری از نقاط دنیا برای اثرات ضد نفخ ، نیروبخشی و به عنوان داروی مقوی غرایز جنسی استفاده می شود. گزارشات مختلف نشان داده اند که دانه های شنبلیله می توانند گلوکز خون و کلسترول را در افراد دیابتی نوع 1 و 2 و در حیوانات دیابتی آزمایشگاهی کاهش دهند& Et al ,2007,422-426) Wan-Li).

اثرات کاهندگی قند خون به مکانیسم های مختلفی نسبت داده شده است. درانسانها ، دانه های شنبلیله اثرات کاهندگی قند خون را با تحریک ترشح انسولین وابسته به گلوکز از سلولهای بتای پانکراس و نیز توسط مهار کردن فعالیت های آلفا-آمیلاز و سوکراز، دو آنزیم روده ای درگیر در متابولیسم کربوهیدرات ، اعمال می کنند & Et al,2003,20-27) Basch).                                                                                                                            

دانه های شنبلیله حاوی مقدار زیادی فیبر (30 درصد فیبر محلول و 20 درصد فیبر نامحلول) است. نقش فیبر در کاهش گلوکز خون بیمار دیابتی به طور وسیعی مطالعه و ثابت شده است. بنابراین یکی از مکانیسم های دیگری که دانه های شنبلیله سطح گلوکز خون را کاهش می دهد ناشی از محتوی زیاد فیبر محلول   آن است که تخلیه معده را به تاخیر می اندازد و در جذب گلوکز دخالت می کند ( & Et al ,2009,134-138 A.Bawadi) . دانه های شنبلیله همچنین تری گلیسیرید سرم ، کلسترول کل ، کلسترول لیپوپروتئین با چگالی پایین را کاهش می دهد. این اثرات شاید ناشی از ساپوجنین ها باشد که دفع کلسترول صفراوی را افزایش می دهد تا منجر به سطوح پایین تر کلسترول سرم شود.

اثر کاهندگی لیپید شنبلیله شاید مرتبط با قسمت استروژنیک آن باشدکه به طور غیرمستقیم هورمون          تیروکسین تیروئید را افزایش میدهد ,20-27) & Et al ,2003 Basch). گزارش شده است که د انه های شنبلیله مدر و ضد سرفه نیز می باشند (Et al,2009,49-51 &Zargar ).

یکی دیگر از راه های مناسب کنترل قند خون انجام برنامه های فعالیت بدنی است,1997,339-343) C. Jimenez). در مطالعاتی که به بررسی اثرات متابولیکی و اندوکرینولوژی ورزش پرداخته اند، نشان داده شده است که فعالیت جسمانی مصرف گلوکز خون و اسیدهای چرب آزاد را در عضلات افزایش می دهد و سطوح گلوکز خون در بیماران دیابتی که به خوبی کنترل شده اند را کاهش می دهد Etal,2003,314-320) & Sato). فواید ورزش منظم برای دیابت شامل : A1Cپایین تر در کودکان و بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع یک ،کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی، افزایش فشار خون، سرطان کولون، چاقی و پوکی استخوان،افزایش امید به زندگی، افزایش استقامت قلبی عروقی،تناسب عضله و انعطاف پذیری و افزایش حساسیت به انسولین کل بدن است (,27-302004 C. Riddell &-, A. Perkins). خطرات ورزش منظم برای دیابت شامل: افزایش قند خون،کاهش قند خون،آسیب عضلانی- اسکلتی،عارضه قلبی عروقی(آنژین صدری، سکته قلبی، بی نظمی قلبی،مرگ ناگهانی)، بدتر شدن اساسی آسیب شبکیه و آسیب کلیه است,2004,27-30) C. Riddell &- A. Perkins). فعالیت هوازی منظم پروفایل لیپیدی خون، فشار خون و ضربان قلب استراحت، ترکیب بدنی و کنترل قندی را افزایش می دهد و کلسترول را نیز کاهش می دهد.به علاوه ، به بیماران کمک می کند تا وزن خود را کاهش دهند (,2007,130-3 Bronwyn). تمرین استقامتی به عنوان مناسب ترین شکل ورزش با بسیاری اثرات متابولیکی مثبت از قبیل افزایش در پروفایل لیپیدی، کاهش چربی بدن و کاهش سطوح گلوکز خون همراه است . همچنین تمرین استقامتی در بهبود مقاومت به انسولین در بیماران دیابتی نوع 2 و افراد چاق غیر دیابتی موثر به نظر می آید (Et al,2005,1527-1533 & Cauza). با توجه به موارد یاد شده فوق پژوهشگر در نظر دارد تا به مطالعه استفاده همزمان از دو عامل فعالیت ورزشی استقامتی و مصرف خوراکی عصاره شنبلیله بر سطوح ویسفاتین و واسپین پلاسمای رت های دیابتی شده با استرپتوزوتوسین بپردازد.

OLETF = Otsuka Long – evans Tukushima fatty

امروزه یکی از سازمان­های مهم و تأثیر­گذار در هر جامعه­ای، نهاد آموزش و پرورش است. بی شك آموزش و پرورش اساسی‌ترین‌ نهاد اجتماعی در شكل­ دهی، هدایت و كنترل افكار افراد هر جامعه بشری است و داشتن آموزش و پرورش توانمند لازمه توسعه اجتماعی است. علاوه بر آن، به دلیل گسترش علوم و تجارب بشری و توسعه فن‌آوری و پیشرفت­های صنعتی، گرایش به سازمان­های آموزش و پرورش امری فراگیر و جهانی شده است، به گونه­ ای که یکی از شاخص ­های مهم رشد هر جامعه را وسعت دامنه وظایفی می‌دانند که آموزش و پرورش آن به عهده گرفته است(علاقه­بند، 1390). بدیهی است که نهاد آموزش و پرورش عهده­دار ایجاد زمینۀ مناسب برای رشد و شکوفایی استعداد­ها و توانایی­هایی افراد است و همانا لازمۀ این نیل به هدف، تدوین و اجرای برنامه ­ریزی­های وسیع، جامع و حساب شده با توجه به اهداف عمومی آموزش و پرورش هر جامعه است (طالب­زادگان، 1387). بی­شک هدف هرگونه فعالیت آموزشی ایجاد یادگیری است (سیف، 1380)، فعالیتی که از سوی یادگیرنده انجام می­ شود تا به تغییر در او منتهی شود. از اینرو، در جریان فعالیت یادگیری عوامل مختلفی می­توانند بر یادگیرنده تأثیر گذاشته و یادگیری او را با مشکل مواجه سازنده بنابراین، یکی از مهم­ترین شاخص ­هایی که می­توان از آن برای بررسی میزان یادگیری و موفقیت نظام آموزشی در دستیابی به هدف­های خود استفاده کرد، پیشرفت تحصیلی دانش ­آموزان است(کرمی، 1384). در واقع عملکرد و پیشرفت تحصیلی از جمله مباحثی است که در محیط­های آموزشی، به ویژه مدارس از اهمیت زیادی برخوردار است(ابولقاسمی و جوانمیری، 1391) و ممکن است به دلایل مختلف و تحت تأثیر عوامل گوناگون با مشکل مواجه شود. بنابراین، شناسایی عوامل تأثیرگذار بر پیشرفت تحصیلی یکی از مهم­ترین و اساسی­ترین فعالیت­ها در نظام آموزشی است، چرا که این شاخص که بیشتر براساس نتایج آزمون­های نهایی و استاندارد سنجیده می­ شود، مهم­ترین دغدغۀ دانش آموزان، والدین، دست­اندرکاران و صاحب نظران آموزش و پرورش است و به همین دلیل بیشتر بررسی­های چند دهۀ گذشته به واکاوی عوامل موثر و راهکارهای بهبود پیشرفت تحصیلی اقدام کرده ­اندReynolds) و Teddlie، 2004). به نظر می­رسد علاوه بر ساختار، جوآموزشی، عملکرد معلمان و غیره محیط مدرسه نیز بر این فرایند مهم اثرگذار باشد و به نوعی تبیین کننده پیشرفت تحصیلی لحاظ شود. در نتیجه تحقیق حاضر با اقتباس از موارد فوق در نظر دارد به بررسی رابطه بین محیط مدرسه و پیشرفت تحصیلی بپردازد و با توجه به این که در نظام آموزش و پرورش برای رشد و تعالی افراد و رساندن انسان به کمال مطلوب فعالیت­های مختلفی اعم از آموزشی، پژوهشی، فرهنگی، اجتماعی، ورزشی و غیره برگزار می­گردد. این تحقیق دانش ­آموزان تربیت ­بدنی را مد نظر قرار می­دهد با این رویکرد که این ارتباط سنجی از دیدگاه دبیران تربیت ­بدنی صورت می­گیرد.

2-1- بیان مسأله

امروزه پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان به عنوان یک شاخص مهم برای ارزیابی نظام­های آموزشی مورد توجه قرار گرفته ­است. علاوه براین، پیشرفت تحصیلی همواره برای معلمان، دانش ­آموزان، والدین، نظریه­پردازان و محققان نیز حائز اهمیت بوده است. چرا که این عامل مهم نه تنها معیاری مهم در ارزیابی عمکلرد معلمان است بلکه به نوعی معرف توانایی­های علمی افراد در بدو ورود به دنیای کار و اشتغال و مقاطع تحصیلی بالاتر است(زمانی و نصر، 1383). شاخص پیشرفت تحصیلی دستاوردی است که به طور گسترده و عمومی همواره اندازه ­گیری می­ شود Dipaola) و Hoy، 2005). از طرفی، با عوامل بسیاری از جمله نظام ارزشی مدرسه، روابط عاطفی درون مدرسه، سیستم تنبیه و تشویق، آراستگی دبیر، ساختار کلاس، روش تدریس و غیره در ارتباط است و به نوعی از آن­ها تأثیر می ­گیرد (بهرامی و رضوان، 1385) که این عمکلرد جدای از موارد نام برده شده تجزیه و تحلیل نمی­ شود، اما علاوه بر این عامل­ها، عامل دیگری به نام فضای فیزیکی مناسب و با نشاط در این فرایند به نوعی می ­تواند نقش داشته باشد که در تحقیقات بررسی شده کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در واقع فضای

 فیزکی مناسب و با نشاط جزو عوامل درونی اثرگذر بر مدارس به صورت مستقیم و دانش- آموزان به صورت غیرمستقیم است(حاجی­بابایی، 1391). در تصدیق این ادعا پیش از این (Dorman، 1998) اشاره به این دارد که یکی از عواملی که بر فعالیت مدارس و معلمان تأثیر می­گذارد، محیط مدرسه است. در واقع محیط مدرسه با مدیریت آموزش مدارس، که مدارس را به عنوان یک سازمان رسمی در نظر می­گیرد مرتبط است. بنابراین این محیط، با گروه­های اجتماعی در زمینه اهداف، نتایج نقش­ها، ساختار سازمانی، نظام­های پاداش، فعالیت­های مشارکتی و ارتباط اولیا و مربیان شبیه می­باشد. سالیانی است که فضای مدرسه به عنوان جنبه مهم و اساسی هر مدرسه مورد بررسی قرار گرفته­است. علاوه برآن محیط بستری برای شکل گیری بسیاری از ویژگی های رفتاری است و به عبارت دیگر، بسیاری از عواطف، عادات، سلایق و حتی طرز نگرش­ها، نشست­ها و برخاست­ها به گونه­ ای شگرف از محیط تأثیر می­پذیرد. دانش‌آموزان پس از محیط مسکونی خود بیشترین ساعات روز را در واحدهای آموزشی سپری می­ کنند و با توجه به نقش اساسی آموزش در فرایند شکل­دهی به فرهنگ جامعه، لازم است علاوه براهمیت دادن به فرایند آموزش به ایجاد محیط مطلوب که شوق و انگیزه را نسبت به فرایند یاددهی و یادگیری در دانش ­آموزان ایجاد کند توجه کافی و وافی داشت(همت، 1388).

   به طورکلی امروزه علی­رغم کوشش­های فراوانی که برای اثربخشی مدارس انجام می­پذیرد، هم­چنان ضعف مدارس در این زمینه مورد انتقاد جدی قرار دارد. از طرفی درس تربیت­بدنی در نظام آموزش و پرورش جهان جایگاه مهم و پر اهمیت یافته­است. توجه به درس تربیت­بدنی در مدارس تا آنجا اهمیت دارد که مواد اول و دوم منشور یونسکو، تربیت بدنی و ورزش را حق بنیادی تمام کودکان و نوجوانان می­داند و به منظور ایجاد تعادل و تقویت رابطه فعالیت جسمانی و دیگر اجزای آموزش و پرورش موسسات ملی هر کشور را برای بهبود و توسعه تربیت بدنی موظف می­داند. اما هم­چنان که به صورت ضمنی اشاره شد در این زمینه به ویژه در زمینه ورزش و تربیت­بدنی کمتر تحقیقی این عامل مهم را در رابطه با اثربخشی مدنظر قرار داده­است. وجود این روند نمی ­تواند در دست­یابی به یک درک جامع و کلی نسبت به پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و عوامل موثر بر آن کمک کند و ارتباط فی مابین موارد ذکر شده فوق را با پیشرفت تحصیلی دانش ­آموزان به تصویر بکشد. بنابراین با بهره ­گیری از موراد فوق این تحقیق درصدد است که به سوالات زیر پاسخ دهد:

1- آیا بین محیط مدرسه و پیشرفت تحصیلی دانش­ آموزان رشته تربیت­ بدنی ارتباط وجود دارد؟

2-  آیا محیط مدرسه قابلیت پیش ­بینی پیشرفت تحصیلی دانش ­آموزان رشته تربیت ­بدنی را دارد؟

3-1- اهمیت و ضرورت تحقیق

امروزه علمای تعلیم و تربیت به تربیت­بدنی و ورزش به منزلۀ موثرترین ابزار تربیت  می­نگرند. سامارانش[1] رئیس اسبق کمیتۀ بین ­المللی المپیک معتقد است: تربیت­بدنی شیوۀ موثر آموزش و پرورش انسان­هاست(1999). پرورش یافتگان مکتب تربیتی تربیت­ بدنی  انسان­هایی ارزشمندند که فضیلت­های اخلاقی انسان سالم و اجتماعی در آن­ها شکوفا شده­است. ویژگی­های اخلاقی صبر و شکیبایی، همت بلند، سخاوتمندی و فدارکاری، عدالت­گرایی و انصاف، قانون­گرایی و حرمت­گذاری به حقوق دیگران، مسئولیت­ پذیری، اهتمام در انجام مسئولیت­ها، احترام به بزرگان و پیش­کسوتان و هم­یاری و تعامل با دیگران، که همگی از مهارت­ های میدانی و کاربردی زندگی اجتماعی امروز هستند، از طریق حضور در تکاپوی­های تربیت­بدنی و ورزش قابل حصول­اند(حمیدی، 1390). به طوری که در چند دهۀ اخیر موضوع تربیت­بدنی و ورزش مدرسه­ای در سطر اول اولویت­های برنامه­ای و تحقیقی بسیاری از کشورها و نهادهای بین ­المللی قرار گرفته است(شعبانی، 1383). در واقع نقش ورزش در جهان امروزی انکار ناپذیر است در این میان آموزش و پرورش یکی از اصلی­ترین سازمان­هایی است که   می ­تواند به عنوان یک رکن و بنیاد در نظام تعلیم و تربیت عمل کند و تربیت­بدنی و ورزش به عنوان یک وسیله تربیتی می ­تواند نقش ارزنده­ای در این نظام داشته باشد(کاشف، 1390). از طرفی بررسی جوامع پیشرفته نشان می­دهد که همۀ این کشورها از نظام آموزشی موثر و کارآمد برخوردار بوده ­اند. در واقع یکی از جلوه­های آموزشی موفق میزان پیشرفت تحصیلی دانش آموزان آن نظام است. علاوه بر آن پیشرفت تحصیلی نیز برای یادگیرندگان از اهمیت خاصی برخوردار است(یوسفی و همکاران، 1388).

یکی از عوامل تأثیرگذار بر انگیزه پیشرفت تحصیلی، محیط و محرک­های بیرونی است. محیط کلاس نقش حیاتی و نیرومندی در عملکرد تحصیلی و روان­شناختی و رفتاری دانش- آموزان به عهده دارد(Kuperminc و همکاران، 2001).

حال با توجه به اهمیت مباحث پیشرفت تحصیلی و اثری که محیط در این فرایند می­توان ایفا کند تحقیق حاضر برآن است تا رابطه محیط مدرسه را با پیشرفت تحصیلی دانش- آموزان تربیت ­بدنی از دیدگاه دبیران تربیت­ بدنی مورد بررسی قرار دهد. علاوه برآن شناخت ویژگی­های دانش ­آموزان، استفاده از نظرات دبیران تربیتبدنی و ورزش به مسئولان و برنامه- ریزان در مدارس کمک می­ کند تا براساس اصول علمی و برنامه ­ریزی درسی و نیازهای آنها، فعالیت­ها و تمرین­های اثربخش و متعاقب آن تقویت و افزایش ظرفیت­های اخلاقی، تربیتی، جسمانی، ذهنی، عقلی، مهارتی، عاطفی و اجتماعی را پی­ریزی کنند.

[1] Samanrash

امروزه ورزش از انجام فعالیت بدنی صرف فراتر رفته و در کشورهای مختلف، بسیارتوسعه یافته است تا جایی که ورزش در بیشتر کشورها به عنوان ابزاری برای تجارت و تولید سرمایه به حساب می ­آید (13). در عصر حاضر تقریباً ورزش در زندگی افراد رسوخ كرده و در بین ورزش­ها، فوتبال به دلیل جذابیت خاص، یكی از بیشترین جمعیت­های ورزشی دنیا را تشكیل می ­دهد و جایگاه منحصر به فردی دارد، به گونه­ ای كه به پدیده فراگیر و جهانی ­بدل شده و برای آن حد و مرزی نمی توان قائل شد. این رشته به­ دلیل برخورداری از ابعاد اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، به طور كامل از حالت بازی ساده خارج شده است، این نكته دلیل توجه به ارتقای این رشته ورزشی در سطح جهان را آشكار می­سازد. امروزه فوتبال با داشتن بیش از 209 عضو در فدراسیون بین المللی فوتبال،207 هزار فوتبالیست حرفه ای،245 میلیون بازیکن آماتور و 4/3 میلیارد طرفدار، یکی از رایج ترین و محبوب ترین ورزش ها در جهان محسوب می شود (59).

در جامعه ی امروز نمی توان از ورزش فوتبال دور ماند. بسیاری از مردم در این ورزش و امور مربوط به آن احاطه شده اند، به تماشای مسابقات و رویدادها می روند، در این ورزش مشارکت کرده و با دوستان خود درباره ی فوتبال بحث می کنند. به همین ترتیب این ورزش توانسته در کشور های پیشرفته ی جهان به صورت یک صنعت مهم و درآمد زا درآید که گاه رتبه ی آن در برخی کشورها بالاتر از صنایع اتومبیل سازی با بیش از 50 سال پیشینه قرار می گیرد.به طوری که به صورت یک صنعت بین المللی و جهانی درآمده و شاغلان متعددی را به طور مستقیم و غیرمستقیم به خود جذب نموده است (52).

امروزه سازمان­ها ناگزیرند به طور دائم بر رویدادهای داخلی و خارجی نظارت کنند تا بتوانند در زمان مناسب و بر حسب ضرورت، خود را با تغییرات وفق دهند. سازمان­ها بایستی به شیوه­ای اصولی این تغییرات را شناسایی کنند و خود را با آن­ها وفق دهند.در دنیای کنونی که با سرعتی سرسام آور در حال تغییر است، دیگر نمی­توان از تصمیم گیری­های یکباره و مبتنی بر قضاوت­های شهودی و تجربی استفاده کرد.امروزه سازمان­هایی موفق خواهند بود که بتوانند از علم و مدیریت استراتژیک استفاده کنند. بنابراین همة سازمان­ها ناگزیرند که عهده دار مدیریت راهبرد یا راهبردی شوند.گاهی راهبردهایی از موضع قدرت تعریف می­شوند و زمانی برای فایق آمدن بر مسائل بروز می­ کنند.

دانشمندان بسیاری اهمیت برنامه ­ریزی استراتژیک را از جنبه ­های مختلف مورد بررسی قرار داده­اند و همگی روی همبستگی برنامه ریزی استراتژیک با عملکرد مطلوب سازمان­ها توافق نظر دارند.به اعتقاد آن­ها برنامه ریزی استراتژیک فرایندی پویا و منطقی است.

فرای و استونر و فرد دیوید برنامه ­ریزی استراتژیک را ابزار مدیریتی توانمندی تعریف می­ کنند که برای کمک به سازمان­های کوچک طراحی می­ شود تا آن­ها به صورت رقابتی خود را با تغییرات پیش بینی شدة محیط تطبیق دهند. از نظر لرنر برنامه ریزی استراتژیک فرایند تغییر سازمانی مستمر و پیچیده است که نگاه به آینده دارد و بر پیش بینی آینده تمرکز می­ کند (60).

به عقیدة ماچادو[1] برنامه ­ریزی استراتژیک عنصری کلیدی برای برتری سازمانی است. این فرایند روی اهداف استراتژیک و عملیاتی، اهداف و استراتژی­ های مبتنی بر خط­ مشی­های سازمانی، برنامه ­ها و فعالیت­های تدوین شده برای دستیابی به اهداف و نتایج مورد انتظار سازمان تمرکز دارد و ابزاری بسیار مهم برای اثربخشی سازمانی است (29).

پفر[2] برنامه ­ریزی استراتژیک را فرایند ایجاد و توسعه رویه­ ها و عملیات ضروری برای دستیابی به آینده تعریف می­ کند. وی بین برنامه­ ریزی بلندمدت که به صورت واکنشی است و برنامه ­ریزی استراتژیک که سازمان را مجاز به خلق آینده­اش می­ کند، تفاوت قائل می­ شود.

برنامه ­ریزی استراتژیک باعث می­ شود تا سازمان فعالیت­ها و خدماتش را برای برآوردن نیازهای در حال تغییر محیط تطبیق دهد. این برنامه

 ریزی نه تنها چارچوبی برای بهبود برنامه­ها ارائه می­ کند بلکه چارچوبی برای ساختاردهی مجدد برنامه­ها، مدیریت و همکاری­ها و نیز برای ارزیابی پیشرفت سازمان در این زمینه ­ها ارائه می­ کند (60).

2-1- بیان مسأله

توسعه­ فوتبال، از مهم­ترین برنامه ­های کنفدراسیون­های قاره­های مختلف جهان است.از جمله­ این برنامه­ها می­توان به طرح آسیا ویژن مربوط به کنفدراسیون فوتبال آسیا اشاره کرد.این نهاد به منظور توسعه و پیشرفت فوتبال در قاره­ی آسیا اهداف مختلفی مانند امور استعدادیابی و سطوح پایه، بهبود رهبری، آموزش و تربیت پرسنل از جمله داوران و سایر کارشناسان و غیره را دنبال می کند.همچنین 11 عنصر را که به عناصر 11گانه­ی ویژن آسیا معروف است برای توسعه­ فوتبال در این قاره معرفی کرده است.این عناصر شامل فدراسیون فوتبال، بازاریابی، امور پزشکی، داوران، مربیان، رده­های سنی پایه و جوانان، فوتسال، مردان، زنان، طرفداران و رسانه ها هستند (73).

از طرف دیگر ریشه و هسته­ی اصلی توسعه­ فوتبال در درون باشگاه­ها شکل می گیرد و در واقع باشگاه­ها سازنده­ی اصلی بازیکنان برای خود، و حتی تیم­های ملی کشور خود هستند.روشن است که هرچه وضعیت باشگاه­ها در کشوری مطلوب تر و آن باشگاه­ها به معیارها یا استانداردهای حرفه ای نزدیک­تر باشند، متعاقب آن مسابقات لیگ حرفه­ای نیز از سطح بالاتر و کیفیت برتری برخوردار خواهد شد (27). چون باشگاه های حرفه ای فوتبال، بنگاه­های اقتصادی صنعت فوتبال به شمار می روند بنابراین توسعه­ باشگاه های حرفه­ای نقش مهمی در توسعه­ اقتصادی صنعت فوتبال ایفا می­ کند (11). هم­چنین فوتبال جدا از ساختار مدیریتی خود، از نیروی انسانی مهمی چون ورزشکاران، مربیان، تماشاچیان، طرفداران، داوران وغیره تشکیل شده است (38). از این رو برای بررسی وضعیت توسعه­ فوتبال در هر کشوری می توان شاخص ­های مرتبط با طرح آسیا ویژن، وضعیت باشگاه­ها و نیروی انسانی را در نظر گرفت.

ایران از جمله کشور­هایی است که فوتبال، دل مشغولی بسیاری از مردم است و پیشرفت یا عدم پیشرفت در عرصه­ فوتبال با غرور ملی، احساس رضایت، خشنودی و امیدواری آحاد مردم ارتباط نزدیکی دارد و رشد و توسعه­ این رشته نیازمند حرکتی منسجم، همراه با برنامه ریزی دقیق و متناسب بر اساس نگرش­ها و رویکردهای رایج در فوتبال جهان است.شناخت رویکردها و نگرش­های حاکم بر توسعه­ فوتبال، ما را در یافتن جهت و مسیر حرکت فوتبال کشور راهنمایی می کند و رویکرد مناسبی را برای توسعه­ فوتبال کشور بر اساس اهداف حاکم بر ورزش و تربیت بدنی به ما نشان می دهد تا دستیابی به اهداف ورزش در جامعه واقع گرایانه­تر شده و از شعارگرایی­ها و هدف­گذاری­های غیر واقعی که به تخریب ورزش، جامعه و نظام تربیتی ورزش منجر خواهد شد، اجتناب شود (59).

با توجه به اهمیت روز افزون ورزش فوتبال به عنوان پر­طرفدارترین و محبوب ترین ورزش که از آن یک پدیده­ سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی ساخته و جزء لاینفک زندگی بسیاری از افراد در سراسر جهان گشته، شناخت دلایل موفقیت یا عدم موفقیت آن در یک کشور و پیدا کردن راه حل­های مناسب برای رفع ضعف­ها و تقویت نقاط مثبت، دارای اهمیت بسیار زیادی است (19). استان گیلان به دلیل داشتن دو تیم باشگاهی مطرح در سطح اول فوتبال کشور و با توجه به معرفی بازیکنان شاخص و بزرگ، دارای جایگاه خاصی در فوتبال ایران است.با توجه به این مساله، لزوم نگاه حرفه ای وتلاش برای ارتقاء شاخص های توسعه و تدوین استراتژی مناسب به منظور پیشرفت بیشتر این ورزش اجتناب ناپذیر است.

یکی از راه­های شناخت وضعیت سازمان­ها، بررسی محیطی است، که عبارتست از نظارت، ارزیابی و نشر اطلاعات حاصله درباره محیط سازمانی میان افراد کلیدی و مؤثر سازمان؛ و ابزاری است برای جلوگیری از شوک­های راهبردی و تامین سلامتی بلند مدت سازمان.در چنین محیطی سازمان­ها با عوامل بیرونی مانند محیط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و تکنولوژیکی و عوامل درونی مانند مدیریت، بازاریابی و امور مالی سر و کار دارند.

از شیوه ­های متداول شناسایی این عوامل، استفاده از تحلیل SWOT است که معرف قوت­ها، ضعف­ها، فرصت­ها و تهدید­های سازمان است.این روش امکان مقایسهی تنگناها، تهدیدها و جنبه­ های آسیب زننده به سازمان، فرصت­ها، تقاضاها و موقعیت­های محیط بیرونی را با ضعف­ها و قوت­های سازمان به­ وجود می­آورد (29)

از این رو پژوهشگر در این پژوهش در صدد است به این سوالات پاسخ دهد که چه شاخص ­هایی را می توان برای توسعه­ فوتبال در استان گیلان در نظر گرفت؟وضعیت توسعه یافتگی فوتبال در شهرهای استان گیلان تا چه اندازه است؟و در نهایت، آیا می­توان با بهره گرفتن از وضعیت توسعه یافتگی فوتبال استان، استراتژی خاصی را برای فوتبال گیلان طراحی کرد؟

3-1- ضرورت و اهمیت تحقیق

با توجه به مسائل بیان شده، می توان گفت که شناسایی شاخص ­های توسعه­ فوتبال در استان گیلان می تواند باعث پیشرفت هرچه بیشتر این رشته ورزشی در این استان شود.ارائه­ گزارشی دقیق و کارشناسانه، از وضعیت شاخص ­های توسعه­ فوتبال در استان گیلان، می تواند به عنوان ابزاری مناسب برای برنامه ریزی هرچه بهتر این رشته در آینده، مورد استفاده قرار گیرد. این تحقیق سعی دارد با شناسایی این شاخص ها، راهنمایی برای مدیران این استان جهت تصمیم گیری های صحیح برای توسعه­ فوتبال در استان گیلان باشد.

بنابراین برای تدوین برنامه­ی واقعی و عملیاتی فوتبال استان، باید ارزیابی دقیقی از وضعیت فوتبال گیلان داشته باشیم تا با آسیب شناسی و مشخص کردن قوت­ها، ضعف­ها، فرصت­ها و تهدید­ها و تعیین موقعیت راهبردی فوتبال استان بتوانیم برای دست یابی به وضعیت مطلوب، برنامه­ی واقع گرایانه و عملی طراحی کنیم (59).

[1] Machado

[2] peiffer

دویدن یکی از شایع‌ترین فعالیت‌های حرکتی است که در عصر حاضر با پیشرفت علم و فناوری فرهنگ ورزش به‌واسطه توصیه‌های پزشکی و افزایش و بهبود نگرش مردم به کیفیت زندگی افزایش‌یافته است، به‌طور مثال بیش از 30 میلیون نفر در آمریکا دویدن را برای سرگرمی و اوقات فراغت خود انتخاب کرده‌اند. به‌طورکلی دویدن باعث فشار بر اندام تختانی به‌ویژه مچ و ساق شده که این امرمی‌تواند عامل بروز آسیب‌های ناشی از تکرار شود که شایع‌ترین این آسیب‌ها تیبیا استرس فراکچر است. همان‌طور که گفته شد در طول فعالیت‌های بدنی به‌ویژه دویدن، در مرحله تماس پا با زمین، همواره تحت تأثیر بار[1] و نیروهایی از طرف زمین بوده که این بار به‌وسیله اندازه‌گیری نیروهای عکس‌العمل زمین[2] می‌تواند موردبررسی قرار گیرد.

این‌طور به نظر می‌رسد که کفش به‌عنوان اولین لایه حائل بین پا و زمین یکی از موارد مورد توجه درزمینهٔ ارزیابی نیروهای عکس‌العمل زمین باشد، به‌عنوان نمونه، مطالعات، افزایش معناداری در عوامل مؤثر بر بروز آسیب تیبیا استرس فراکچر را هنگام دویدن با پای‌برهنه در مقایسه با دویدن با کفش گزارش کردند.

بنابراین کفش نقش مهمی در کاهش این نیروها بر اندام تحتانی ایفا کند. با توجه به اینکه اکثر کمپانی‌های معتبر داخلی و خارجی ادعاهای مختلفی مبنی بر مؤثرتر بودن محصولاتشان در کاهش نیروهای فوق‌الذکر مطرح کرده‌اند و ما در این پژوهش به بررسی برخی از این ادعاها.

2-1- بیان مسأله

شکستگی ناشی از فشار[1] یک نوع آسیب استخوانی است که خود را با درد در نواحی مختلفی از اندام تحتانی نشان می‌دهد، این نواحی به ترتیب تکرر در بروز آسیب در استخوان درشت‌نی و بخش دور از تنه نازکی نی، استخوان‌های سوم و دوم کف‌پایی، بخش فوقانی ران و گردن ران و بخش دور از تنه ران بروز می‌کند (بیشوف و همکاران2010). مطالعات انجام‌شده درزمینهٔ دویدن نشان می‌دهد که 24٪-67٪ دوندگان تفریحی از آسیب‌های مرتبط با دویدن رنج می‌برند، استرس فراکچر بیش از 50٪ از کل آسیب‌های دوندگان را شامل می‌شود (میلنرو همکاران 2006, ادوارد و همکاران ,2010 , بیشوف و همکاران2010 )

طی دویدن، هنگامی‌که پا با زمین تماس برقرار کرده و در مرحله اتکا قرار می‌گیرد، تحت تأثیر نیروی عکس‌العمل زمین (GRF) می‌باشد. نیروی عکس‌العمل زمین همواره ثابت نیست به‌طوری‌که افزایش سرعت دویدن و گام برداری، حداکثر نیروی عمودی زمین را حدود 2 تا 5 برابر وزن بدن افزایش می‌دهد. در ادبیات پژوهش کاهش مقدار نیروی عکس‌العمل زمین یکی از اهداف اصلی تولیدکنندگان کفش بشمار می‌آید و جذب ضربات همیشه به‌عنوان یک مشکل اساسی مطرح بود.(نیگ و همکاران، 2010). رویکردهای مختلفی در سنجش تأثیرات کفش بر نیروهای عکس‌العمل زمین در بهبود عملکرد، موردتوجه پژوهشگران بوده که از آن‌ ها می‌توان به وزن کفش (لوگان و همکاران، 2010؛ نیگ و همکاران 2010، ویگرنیگ و همکاران 2009)، سختی[10] (بیشوپ و همکاران 2006) ، جنس و ساختار کفش (بیشوپ و همکاران 2006، لوگان و همکاران 2010، شارما و همکاران 2010، ویگرنیک و همکاران 2009) و شکل هندسی[13] کفش (تاناگوچی و همکاران 2012) اشاره نمود. بررسی‌ها نشان داده است که کفش می‌تواند با کاهش مقدار نیروهای وارده، احتمال بروز آسیب را در دویدن کاهش دهد (بیشوپ و همکاران 2006، اورت و همکاران 2011، لوگان و همکاران 2010، مگ گینس و همکاران 2005، موندرمن و همکاران 2007، نیگ و همکاران 2006، نیگ و همکاران 2010، نواچک و همکاران 1998، شارما و همکاران 2010، ویگرنیک و همکاران 2009، زیفچوک و همکاران 2005).

تنوع کفش‌های مختلف در مراکز تجاری به‌ویژه کفش‌های خارجی ضمن تحمیل هزینه‌های سنگین بر متقاضیان ممکن است کارایی لازم در امر پیشگیری از آسیب شکستگی ناشی از فشار را نیز به همراه نداشته باشد.دراین‌ارتباط، ازجمله کفش‌های موجود در بازار که دارای برند معتبری است و به‌عنوان یک کفش ورزشی استاندارد و موفق در سطوح بین‌المللی شناخته می‌شود و از اقبال عمومی بالایی برخوردار است کفش Adidas response cushion 20m می‌باشد. از انجاییکه کفش مذکور مجهز به فنّاوری‌های adiprene و  formotion برای جذب حداکثر ضربه در برخورد پاشنه با زمین است، که ویژگی Adiprene از طریق افزایش اثر بالشتکی و formotion هم به‌وسیله نرم کردن برخورد پاشنه از طریق ایجاد حرکت مستقل برای پاشنه این امر را محقق می‌سازند. از سوی دیگر، ازجمله تولیدات داخلی با تأکید بر تولید ملی، کفش ورزشی نهرین است، که به نظر می‌رسد دارای پارامترهای یک کفش استاندارد برای دویدن می‌باشد. ازاین‌رو محقق درصدد است تا دو کفش آدیداس به‌عنوان برند معتبر خارجی و کفش نهرین به‌عنوان یک محصول ملی را ازنقطه‌نظر نیروهای وارده از زمین (نیروی عمودی عکس‌العمل زمین[18]، سرعت بارگیری[19] ، نیروی خلفی عکس‌العمل زمین[20] و سرعت بارگیری) که مرتبط با آسیب شکستگی ناشی از فشار در استخوان درشت‌نی[21] شناخته‌شده‌اند را مورد مقایسه و تجزیه‌وتحلیل قرار داده، و به این پرسش پاسخ دهد که آیا کفش‌های داخلی توانایی رقابت با برندهای معروف و معتبر خارجی در کاهش نیروهای برخوردی، و همچنین در جلوگیری از بروز آسیب شکستگی ناشی از فشار را دارد ؟

3-1- ضرورت و اهمیت پژوهش

*دویدن تفریحی از پرطرفدارترین ورزش‌ها در اقشار مختلف اجتماعی محسوب می‌شود و یکی از ملزومات این ورزش پرطرفدار کفش مناسب است.

با توجه به این‌که قیمت بسیار بالای کفش‌های معتبر خارجی ممکن است این شبهه را ایجاد کند که تمرین سالم و به‌دوراز آسیب واقعاً هزینه بالایی دارد و کفش‌های ورزشی با برندهای مختلف خارجی نسبت به برندهای داخلی عملکرد بهتری در کاهش میزان ریسک فاکتورها در آسیب‌های مرتبط با دویدن دارند. این فرضیه هنوز از طریق یک پژوهش علمی رد یا پذیرفته‌نشده است.درنتیجه این مشکلات ما را به سمت انتخاب یک جایگزین داخلی مناسب برای این‌گونه کفش‌ها سوق می‌دهد که بتوانند نیازهای ورزشی ما در داخل کشور را برآورده کنند.

همان‌طوری که بیان شد، یکی از شرکت‌های داخلی که درزمینهٔ طراحی و ساخت کفش ورزشی فعالیت می‌کند شرکت نهرین است .

قیمت کفش نهرین موردنظر(شکل 2-1) حدود 95 هزار تومان تخمین زده‌شده درحالی‌که قیمت کفش آدیداس موردنظر(شکل 1-1) حدود 855 هزار تومان می‌باشد که با شرایط اقتصادی کنونی به نظر قیمت محصول داخلی منصفانه‌تر است و اکثر اقشار جامعه که مشتاق به ورزش هستند اگر از کیفیت و سلامت ساختاری و حمایتی این کفش مطمئن شوند، می‌توانند از جایگزین مناسبی برای کفش‌های خارجی استفاده کنند. ازجمله شاخص‌هایی که در کیفیت کفش می‌تواند مؤثر باشد، بررسی و مقایسه برخی از این شاخص‌ها ازجمله: اوج نیروی عمودی عکس عمل زمین ،سرعت بارگذاری نیروی عمودی عکس‌العمل ،اوج نیروی خلفی عکس‌العمل زمین می‌باشد، که محقق در این پژوهش در پی بررسی و مقایسه این پارامترها در بین دو کفش می‌باشد.

1 –stress fracture

[2] -bischof et al 2010

[3] -Milner et al 2006

[4] -Edward’s et al 2010

[5] -stance phase

[6] -ground reaction force

[7] -nigge et al 2010

[8] -logan et al 2010

[9] -wigenige et al 2009

10 -stiffness

[11] -bishop et al 2006

[12] -sharma et al 2010

2 -geometery

[14] -tanaguchi et al 2012

[15] -evert et al 2006

[16] -novachech et al 1998

[17] -zifchock et al 2005

1 –vertical ground reaction force

2 –loading rate

3 –posterior ground reaction force

4 –tibia stress fracture

1-load

[2] – ground reaction force

:

در بین رشته های ورزشی كه در سراسر دنیا دارای مسابقات منظم است ، بی تردید ورزش فوتبال پر طرفدار ترین و پر مشاركت ترین رشته ورزشی به شمار می آید، تا آنجا كه بسیاری از کشورهای پنج قاره جهان آن را در ردیف ورزش ملی خودمحسوب كرده اند.

لبریز بودن ورزشگاه ها از تماشاچیان در دیدار های داخلی، ملی، قاره ای و جهانی و برخورداری رقابت ها از بینندگان چند صد میلیونی ،پخش تلوزیونی ، فوتبال را به عنوان مردمی ترین ورزش جهان معرفی كرده است. فوتبال در ایران نیز رایج ترین و پر طرفدار ترین ورزش هاست كه در مقایسه با تمام رشته ها ،بیشترین تعداد ورزشكاران و تماشاگران را به خود اختصاص داده است .

از مسائل مهم که در دهة اخیر مورد توجه اند یشمندان اجتماعی و جامع شناسی قرار گرفته است،بررسی و تعیین رویداد ها و رفتار های نابهنجار در فوتبال است كه هر چند وقت جلوه هایی از آن در هنگام بر گزاری مسابقات فوتبال در عرصه های ملی وبین المللی مشاهده می شود (برومند دولق، 1384).

فوتبال در ایران نیز روز به روز بین اقشار مختلف جامعه رو به گسترش است و تقریباً دوران گذار خود از فوتبال سنتی به دنیای حرفه ای را می گذراند. به موازت این حركت و بیشرفت، در سال های اخیر خشونت و پرخاشگری در مسابقات فوتبال نیز شیوع یافته است و به حوادث تلخ و تأسف باری چه در عرصه ملی و چه در عرصه بین المللی تبدیل شده است واین موضوع نگرانی های فراوانی را برای دست اندركاران وعلاقه مندان فوتبال فرا هم كرده است.با اینكه تیم های باشگاهی با عنوان باشگاه های فر هنگی ـ ورزشی فعالیت می كنند، اما تاكنون در مورد نحوه رفتار ورزشكاران و طرفدارانشان در ورزشگاه ها بررسی های جدی و قابل ملاحظه كمی صورت گرفته است ، پژوهش های گوناگون كه در مورد بروز رفتار های نا بهنجار در رقابت ها ی ورزشی انجام گرفته است، نشانگر تأثیر معنی دار وضعیت های مختلف در بروز چنین رفتار هایی است. مثلاً مشخص شده كه درپایان رقابت های ورزشی،رفتار خشونت آمیز و پر خاشگرانه تماشاگران تیم هایی كه در خطر سقوط قرار دارند و با اینكه در جریان رقابت برای دست یابی به مقام قهرمانی هستند، بیشتر می شود (برومند دولق،1384).مطالعات و بررسی های متعددی توسط روان شناسان و افراد آگاه در مورد خشونت و رفتار پرخاشگرانه صورت گرفته است؛ ولی هنوز تحقیقات و مطالعات گسترده درابعاد گوناگون این رفتار ها در ورزش مورد نیاز است.از جمله رفتار های نابهنجار می توان به ‌شرط بندی ، تبانی، اوباشگری، خشونت، پرخاشگری و افسردگی اشاره كرد (علی نورعلی وند،1386). كه در این تحقیق اوباشگری ،پرخاشگری و خشونت مد نظر قرار گرفته شده و مورد بررسی قرار می گیرد و با توجه به خلا علمی كه در مورد عوامل مدیریتی مؤثر در بروز این رفتار ها در فوتبال حرفه ای نو پای ایران به وضوح احساس می شود، پژوهش حاضر با هدف نقش عوامل مدیریتی بر گزاری مسابقات و بروز رفتار های نا بهنجار در تماشاگران تیم های فوتبال سپاهان و ذوب آهن اصفهان انتخاب شده است.

1-1- بیان مسأله

ورزش یكی از مهمترین نهاد های جوامع مدرن صنعتی می باشد كه بخش اعظم جمعیت هر كشوری به اشكال گوناگون با آن سرو كار دارند که در این بین ورزش فوتبال بی شك پر طرفدار ترین، جذاب ترین، پر بیننده ترین و هیجان انگیز ترین رشته ورزشی محسوب می شود.

فوتبال مانند هر پدیده اجتماعی دیگری مختصات خاص خودش را دارد وبه مانند سایر پدیده های اجتماعی هم اثرپذیر و هم اثر گذارمی باشد. اگرچه گذشته ای نه چندان دور فوتبال صرفاً در بین بخش كوچكی از جوانان ونوجوانان شهرهای بزرگ رواج داشت،اما امروزه به یک پدیده بزرگ اجتماعی تبدیل شده که زن ومرد و پیر و جوان در اقصی نقاط جهان نسبت به آن حساسیت و علاقه نشان می دهند(بیژن افسر کشمیری،1381).

با حرفه ای شدن ورزش فوتبال و افزایش هیجانات ناشی از مسابقات آن به تدریج بر تعداد تماشاگران این رشته ورزشی افزوده شده به طوری كه در بر خی از مسابقات جمعیت حاضر در استادیوم به پیش از یک صد هزار نفر هم میرسد وبا گذر زمان و با رواج تب فوتبال در جوامع مختلف حساسیت های كاذبی نسبت به این رشته ورزشی شكل گرفت ، به طوری كه منجر به بروز رفتارهای نا بهنجار در قشر تماشاگران گردید.

اعمالی همچون شرط بندی، تبانی و خشونت و پرخاشگری از مهمترین انواع رفتار های نابهنجاری بود كه در طی سال های گذشته تا به امروز در میادین ورزشی رخ داده است.(علی نور علی وند،1386)

رفتار خشونت آمیز و پرخاشجویانه تماشاگران فوتبال كه امروز در بیشتر كشور های دنیا مشاهده می شود از مهمترین اشكال این رفتار ها قلمداد می شود.

كشور ایران نیز در یكی دو دهه گذشته و به خصوص در چند سال اخیر با بالا رفتن تب فوتبال در بین كلیه اقشار جامعه و حضور در مسابقات جام جهانی با این معضل اجتماعی رو برو بوده است.

هر چند كه سابقه خشونت در میادین ورزشی كشور ایران به سال های بسیار دور و حتی قبل از انقلاب باز می گردد،لیكن گستره و شدت این رفتار ها ی خشونت آمیز به حدی نبوده كه محققان علوم اجتماعی را به خود جلب كند و در یک دهةاخیر پس از بوجود آمدن این رفتار ها در بین هواداران فوتبال كه در زیر به برخی ازآنها اشاره می شود تحقیقاتی هر چند اندك در این زمینه صورت گرفته است.

1ـ در آبان ماه سال 1385 بر اثر خشونت هواداران پس از بازی استقلال و پیروزی به 480 دستگاه اتوبوس شركت واحد خسارت وارد شد كه هزینه آن بالغ بر 170 میلیون ریال بر آورد شده است. در این بازی بیش از 50 نفر از تماشاگران آشوب گر دو تیم توسط پلیس دستگیر شدند(علی نور علی وند،1386).

2ـ آشوب ها و تجمعات خیابانی پس از بر گزاری مسابقه فوتبال بین دو تیم ایران و استرالیا در مسابقات مقدماتی جام جهانی 1998فرانسه (به نقل از صدا و سیما جمهوری اسلامی ایران).

3ـ آشوب ها و تجمعات خیابانی پس از پیروزی تیم فوتبال ایران در برابر آمریكا در مسابقات جام جهانی 1998فرانسه(به نقل از صدا و سیما جمهوری اسلامی ایران).

4ـ كشته و زخمی شدن بیش از 50 نفر از تماشا گران فوتبال ایران و ژاپن در استادیوم آزادی در مسابقات مقدماتی جام جهانی (2006) آلمان (علی نور علی وند،1386).

5ـ بر هم زدن نظم مسابقه فوتبال ایران و كره شمالی از سوی تماشاگران حاضر در استادیوم در مسابقات مقدماتی جام ملت های آسیا در سال 2004 میلادی كه به محرومیت ایران از حضور تماشاگران در مسابقات بعدی انجامید(به نقل از صدا و سیما جمهوری اسلامی ایران).

6ـ تخریب اموال عمومی به خصوص وسایل حمل و نقل شهری و عمومی بعد از مسابقات مهم داخلی و بین المللی (مدیریت مطالعات و پژوهش ناجا،1380).

7ـ پرتاب نارنجك به دست یكی از تماشاگران سپاهان اصفهان و نابینا شدن مأمور نیروی انتظامی در سال 1386 (به نقل از صدا و سیما جمهوری اسلامی ایران)

حوادث فوق تنها بخشی از رفتار های خشونت آمیز هواداران فوتبال می باشدكه لزوم تحقیقات و بررسی هایی در مورد این رفتار های نابهنجار را آشكار می كند.

2-1- اهمیت و ارزش تحقیق

بدون تردید فوتبال پر طرفدار ترین رشته ورزشی جهان است كه بالا ترین ظرفیت را برای جذب تماشاگران دارد ودر میان همه رشته های ورزشی فوتبال از اهمیت ویژه ای بر خوردار است و امروزه صرفاً یک ورزش ساده وتفریحی نیست ، بلكه جنبه صنعتی ،تجاری، سیاسی اجتماعی و فرهنگی به خود گرفته است.

تا كنون فوتبال در نزد سیاستمداران ،روشنفکران و مردم كوچه و بازار بیشتر به عنوان امر حاشیه ای و از عناصر اوقات فراغت جوانان تلقی می شده است.در حال حاضر با توجه به تغییرات عمده ساختاری ایجاد شده در جامعه جدید (در سطح ملی و جهانی) ضمن اینكه گروه های جدیدی شكل گرفته اند ، نیاز های جدیدی نیز مطرح شده است كه بدون شك بی توجهی به این گروه ها و عدم توجه به نیاز های آنها پیامد های ناگواری برای جامعه در پی خواهد داشت.

در عصر حاضر ورزش به بخش مهمی از زندگی اجتماعی و فرهنگی بسیاری از جوامع دنیا بدل شده است. ورزش فوتبال به عنوان یک پدیده اجتماعی، محصول و نتیجه نظام اجتماعی و مناسبات اجتماعی حاكم بر همان جامعه است(علی نور علی وند،1386).

با توجه به نقش و تأثیر ورزش فوتبال بر اشكال مختلف زندگی اجتماعی ،كاركرد های مثبت و منفی این ورزش همواره مورد توجه ویژه پژوهش گران علوم انسانی و به خصوص جامعه شناسان بوده است .

علی رغم پذیرش این نكته كه ورزش فوتبال دارای كاركرد های اجتماعی مثبت فراوان از جمله سلامت جسم و روان،كنترل اجتماعی، جامعه پذیری، احترام به قوانین ، انضباط پذیری ، و تقویت روحیه ملی و… می باشد. رفتار های نابهنجار نیز جزئی از واقعیتهای ورزش فوتبال می باشد، كه مطالعه و بررسی آن و كسب آگاهی نسبت به عوامل به وجود آورنده این نوع رفتار ها امر مهم و ضروری است .

با توجه به موارد فوق و همچنین روند حاكم بر ورزش دنیا این سؤال مطرح است كه چرا در عرصه ورزش كه نتیجه صلح و سازش انسان ها با یكدیگر است، همواره شاهد مواردی از رفتار های خشونت آمیز تماشاگران فوتبال هستیم؟ چرا ورزش فوتبال كه خود خواسته و آگاهانه آن را به عنوان فضا و عرصه ای برای فراغت و آرامش خود بر گزیده ایم به نا آرامی ، رقابت نا سالم و خشونت میان ما انسان ها دامن می زند؟

لذا پژوهش حاضر در صدد تعیین نقش عوامل مدیریتی بر گزاری مسابقات بر بروز رفتار های نابهنجار در تماشاگران تیم های فوتبال ذوب آهن و سپاهان اصفهان می باشد تا با توجه به خلا علمی كه در مورد این پدیده در فوتبال حرفه ای نو پای ایران مشاهده می شود و همچنین وجود عوامل مخربی چون ضرب و شتم، تخریب و نظایر آن، با شناسایی عوامل و تلاش در جهت رفع آنان بتواند برای ورزش كشور مفید واقع شده و از بروز عوامل آسیب زا در ورزش جلو گیری كند.