وبلاگ

جمعیت روستایی از اركان مهم جامعه به شمار می­رود. نقش روستاها در توسعه پایدار کشورها باعث شده است که دولت­ها توجه خاصی را به این بخش نشان دهند و در برنامه ­های کلان خود، به دنبال دستیابی به اهداف و چشم­اندازهایی از طریق این بخش باشند (سینکلر [1] و همکاران، 2006). بی­شک توسعه اقتصادی یک کشور در گرو سلامت افراد تولیدکنندۀ آن است و جامعه روستایی نیز -به عنوان یکی از مهم­ترین ارکان تولید- از این موضوع مستثنی نیست. فراهم ساختن امکانات و شرایطی که سلامت جامعه روستایی را تأمین کند و زمینه مشارکت بیشتر این نیروی کار مهم را امکان پذیر سازد، در اکثر کشورهای پیشرفته جزء اولویت­های اساسی محسوب می­ شود. پارک اسکوکی[2] یکی از مناطقی است که دولت امریکا با ایجاد آن، برنامه ­های تفریحی مناسب و متنوعی را برای مردم محلی و حتی بازدید­کنندگان از این مناطق فراهم کرده است تا بتواند یکی از اولویت­های خود- یعنی رفاه جامعه محلی و روستایی- را فراهم سازد (گروه تحقیق دولتی پارک اسکوکی[3]، 2013).

همچنان که دولت­ها در برنامه ­های توسعه خود، جامعه روستایی را به عنوان یکی از ارکان مهم تولید به شمار می­آورند، از سوی مقابل لازم است در برنامه ­های خود، به همان اندازه به توسعه این بخش اهمیت دهند (نظام جامع توسعه تربیت­بدنی و ورزش کشور، 1384). ورزش همواره به عنوان ابزاری کارآمد برای دست یافتن به این منظور مورد استفاده قرار گرفته است. نقش ورزش و تفریحات سالم در حمایت از نوسازی روستاها غیرقابل انکار است (سیرل[4]، 2006). ورزش، همچنین، به انسجام و مشارکت بیشتر مردم در امور اجتماعی کمک می­ کند و منجر به سلامت و رفاه بیشتر آنها می­گردد (سیرل، 2006). دولت­ها معمولاً به منظور افزایش مشارکت روستاییان و استانداردهای عملکرد ورزشی در روستا، طرح­های اجتماعی را در این زمینه اجرا می­ کنند. به عنوان مثال، از مهم­ترین استراتژی­ های دولت انگلیس در بخش روستایی، فراهم کردن فرصت­های بیشتر رقابت در ورزش برای سنین مختلف، کمک به ارتقای ورزش­های تیمی و فراهم ساختن امکان توسعه مشارکتی تأسیسات ورزشی در روستاها است (سینکلر و همکاران، 2006). در همین راستا، در ایالات متحده امریکا، انجمن­های ورزشی روستایی تأسیس شده ­اند تا برنامه ­های تفریحی- ورزشی را برای مردم روستا به اجرا در آورند و از این طریق جذابیت­های بیشتری در روستاها به وجود آید. انجمن ورزشی روستای بلاویستا[5] یکی از این انجمن­هاست که در تعطیلات آخر هفته و شب­ها امکان استفاده از تسهیلات ورزشی- تفریحی را برای مردم فراهم کرده است. این انجمن حتی به منظور ایجاد جذابیت­های بیشتر، از شبکه­ های اجتماعی اینترنتی استفاده و طرح­های تجاری را اجرا می­ کند (مورگان[6]و همکاران، 2013).

با توجه به اینکه روستاها بخش مهمی از جوامع را تشکیل می دهند و در کشور ما این بخش از جامعه به دلایل مختلف از جمله مشکلات اقتصادی و معیشتی رو به کاهش است( خانه ملت، 1393)، و طبق سرشماری سال 90 نسبت جمعیت شهری به روستایی 71 به 29 درصد بوده است که در مقایسه با سرشماری سال 85 نسبت جمعیت شهری به روستایی 68 به 32 درصد کاهش داشته است( مرکز آمار ایران، 1391)، لذا مطالعه وضعیت روستاها و روستائیان کشور می تواند در توسعه روستاها نقش مهمی داشته باشد و به این جهت در این تحقیق به مطالعه وضعیت ورزش در گروه های محتلف جامعه شناختی روستائیان شهرستان بردسکن پرداخته شده است.

1-2. بیان مسأله

در ایران، توزیع نامتوازن امكانات و كمبود تسهیلات، همواره از معضلات زندگی در روستاها به شمار رفته است و همین موضوع باعث نبود یا کمبود برنامه ­های تفریحی ورزشی در روستاها شده است كه خود در تشدید روند مهاجرت روستائیان به شهرها نقش اساسی داشته است (عظیمی، 1388). با اینکه 39 درصد جمعیت کشور را روستائیان تشکیل می­دهند، ولی از گسترش بازی­های بومی محلی به­عنوان بخشی از ورزش همگانی اطلاعاتی در دسترس نیست. گذران زمان زیادی از اوقات فراغت مردم، از طریق تلویزیون، گرایش به کم تحرکی، محدودیت ورزش زنان، گرایش به فعالیت تفریحی و کم تحرکی، کمبود امکانات و عدم آگاهی موجب شده است که هنوز ورزش همگانی به­ویژه ورزش بومی محلی جایگاه سازنده خود را برای ارتقای سطح عمومی سلامت جامعه پیدا نکند (رمضانی­ نژاد، 1387). جعفری در سال 1384، در نظرسنجی از زنان روستایی (10 تا 60 ساله) و سنجش نیازهای ورزشی آنها، به این نتیجه رسید كه امكانات ورزشی برای ورزش زنان روستایی كافی و مناسب نیاز آنها نیست. احتمالاً این موضوع با درصد کمتری در مورد ورزش مردان نیز درست است. این درحالی

 است که جمعیت روستایی حدود 35 درصد از کل جمعیت ایران را تشکیل می­دهد و بدین خاطر می ­تواند نقش مهمی را در توسعه کشور ایفا کند. در دهه­های اخیر اقداماتی در روستاها به اجرا در آمده اما تأثیر مورد انتظار را در تولیدات و کاهش مهاجرت روستاییان به شهرها و … را نداشته است. عدم توجه کافی به جامعه روستایی به­عنوان یک گروه مشخص با ویژگی، نگرش، علایق و نیازهای خاص خود باعث شده است تا برنامه ­هایی که برای آن­ها اجرا می­ شود منطبق با نیازها و خواسته­ هایشان نباشد و در عمل تغییر مثبت اندکی را در وضع زندگی آنان ایحاد کند (وارثی و همکاران، 1385).

          تحقیق توماس (1999) نشان می­دهد كه استفاده از فعالیت­های ورزشی و برنامه‌های آمادگی جسمانی باعث می‌شود كه میزان صدمات و جراحات افراد در حین کار كاهش یابد و بازدهی آنها افزایش پیدا کند. با توجه به این موارد، به نظر می­رسد که توجه بسیار اندکی به رفاه قشر روستایی شده است و آنها كمترین امكانات تفریحی ورزشی را دارا هستند. البته، این تفكر كه قشر روستایی نسبت به جامعه شهری از تحرك جسمانی بیشتری برخوردار هستند، احتمالاً باور صحیحی است. اما، این نکته را نباید نادیده گرفت که فعالیت‌های روزانه یكنواخت و برخی عادات غلط و تفكّرات خاص اجتماعی- فرهنگیِ روستا مانع این بوده است كه ورزش به ­صورت علمی در روستاهای ایران نهادینه شود. بنابراین، برنامه ­ریزی در جهت استفاده كاربردی از ورزش در زندگی روستایی به واسطه نقش آن در ترویج فرهنگ تحرك­پذیری از جمله راهبردهای موثر در تحقق برنامه ­های توسعه روستایی به شمار می­رود، كه این کار جز با برنامه ­ریزی مدون و شناخت نیازهای جامعه روستایی تحقق پیدا نخواهد کرد. کند. بنابراین، تحقیق حاضر به­ دنبال پاسخگویی به این مسئله  انجام شد که ورزش در بین روستاییان شهرستان بردسکن، به عنوان بخش بزرگی از جمعیت روستایی کشورمان، از چه جایگاهی برخوردار است؟ و در همین راستا، نیاز­های ورزشی جامعه روستایی، با توجه به فرهنگ و نگرش­های اجتماعی حاکم بر روستاها، وضعیت پرداختن به فعالیت­های ورزشی آنها چه وضعیتی دارد؟ و بدین منظور، مردم روستاهای شهرستان بردسکن و بخش­های آن به عنوان بخشی از جمعیت روستایی کشور مورد مطالعه قرار گرفت. جامعه آماری این تحقیق کلیه روستاییان شهرستان بردسکن و بخش­های شهرآباد و انابد واقع در استان خراسان رضوی بود این شهرستان در حاشیه شمالی کویر نمک با آب .هوایی گرم و خشک، از سمت شمال با شهرستان سبزوار، از شرق با شهرستان خلیل‌آباد، از شمال شرق با کاشمر و از جنوب با طبس در استان خراسان جنوبی و از غرب با شاهرود در استان سمنان محدود بوده و در فاصله ۲۶۵ کیلومتری جنوب غربی مشهد مقدس قرار دارد. همچنین بر اساس آخرین تقسیمات کشوری دارای ۳  بخش مرکزی، انابد و شهرآباد، هفت دهستان و ۳۹۳ روستای می‌باشد. و بر اساس آخرین آمار به­دست آمده از سایت آمار و اطلاعات روستایی تعداد جامعه آماری برابر40424نفر در سال 1390 بود (ویکی­پدیا شهرستان یردسکن، 1393).

1-3. اهمیت و ضرورت پژوهش

یکی از بحث­های اساسی در حوزه برنامه ­ریزی ورزشی ضرورت تناسب برنامه ­های موجود با نیاز و مسائل فردی و گروهی است. از آنجایی که نیازها به دلیل تغییرات مداوم در ساختار اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی در هر جامعه تغییر می­ کنند، ضروری است که در برنامه­ها، هماهنگی و همسویی با نیازهای افراد ذینفع وجود داشته باشد. نیازسنجی از اقشار مختلف جامعه ایران در خصوص ارائه خدمات ورزشی از قدمت چندانی برخوردار نیست. این در حالی است که كشورهای پیشرفته در ورزش قهرمانی و همگانی، در ارائه خدمات ورزشی به عموم مردم، خواسته‌ها و نیازهای اعلام شده آنها را مبنا قرار می­ دهند و با توجه به شرایط و امكانات موجود خود برنامه ­ریزی می­ کنند (اتقیاء، 1384). توسعه ورزش همگانی در روستاها به شکلی درست، یکی از بهترین راهبردهایی است که می ­تواند در کاهش آسیب‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مؤثر باشد. به­علاوه، پرداختن به فعالیت­های ورزشی مطلوب می ­تواند احساس آرامش، شادابی و امید به زندگی را در بین اقشار روستایی افزایش ‌دهد. در این خصوص با عنایت به نقش و جایگاه ورزشکاران روستایی که در سایه تلاش و پشتکار خاص موفق به کسب رتبه ­های در خور توجه در سطوح مختلف ورزش قهرمانی می­شوند تبیین و تدوین برنامه ­های مستمر به منظور حمایت و پشتیبانی از فعالیت­های ورزشی در مناطق روستایی و عشایری، فرایندهای توسعه فراگیر و پایدار ورزشی در این مناطق را تسهیل و تسریع می­نماید (سایت فدراسیون روستایی عشایری، 1392). از سوی دیگر، ورزش قهرمانی نیز جنبه مهم دیگری است که در سال­های اخیر در روستاها مورد توجه قرار گرفته است. در عرصه ورزش­های روستایی-عشایریِ خراسان رضوی، استعدادهای فراوانی شناسایی شده ­اند که در سطح استانی، کشوری، آسیایی و حتی جهانی مقام­هایی را کسب کرده ­اند. برنامه ­ریزی مناسب برای پرورش این استعدادها و ایجاد زمینه ترویج ورزش همگانی در روستاها، نیازمند تحقیق علمی و مطالعه خواسته ­ها، امکانات و نگرش­های مردم روستا است.

اولویت­های مهم هیئت­های ورزش­های روستایی-عشایری در سال 1392، سه محور عمده را شامل می­ شود: 1) انجام تکمیل پروژه های نیمه تمام ورزشی؛ 2) احیای ورزش­های بومی محلی؛ و 3) برگزاری مسابقات ورزشی در روستاها  (عظیمی، 1388). بررسی چگونگی پیشبرد این سه محور در سال­های قبل و برنامه ­ریزی مناسب برای آینده، یکی از موضوعات دیگری است که نیاز به تحقیق علمی را ایجاب می­ کند. در واقع، ارزیابیِ امکانات ورزشی روستا و نحوه مشارکت مردم روستا در ورزش می ­تواند به دو دلیل عمده صورت گیرد: اول اینکه، این کار بازخوردی از استراتژی­ های اجرا شده در مورد فعالیت بدنی و ورزشی روستاها در اختیار می­گذارد و مبنایی را برای چهارچوب توسعه محلی ورزش شکل می­دهد؛ دوم اینکه، چنین کاری به ارزیابی کیفی و کمی امکانات و شناخت نیازهای آتی جامعه روستایی کمک می­ کند. این دو موضوع می ­تواند جهت­دهی مناسبی را برای اختصاص منابع ایجاد کند (سیرل، 2006).

انجام تحقیق حاضر می ­تواند جایگاه و وضعیت ورزش روستاهای شهرستان بردسکن را مشخص کند و میزان دسترسی مردم این روستاها را به فضاها و امکانات ورزشی موجود در منطقه مورد ارزیابی قرار دهد. همچنین ورزش­های مورد علاقه و فعال و نگرش­های متفاوت جامعه روستایی را به ورزش را می­سنجد.  به طور کلی، نتایج و اطلاعات بدست آمده از تحقیق و ارائه­ این نتایج به مدیران ادارات تربیت بدنی و برنامه­ ریزان ورزش روستاهای بردسکن به منظور جلوگیری از اتلاف هزینه، زمان و نیروی انسانی در تصمیم ­گیری و برنامه ­ریزی مناسب و تبیین جایگاه مطلوب برای ورزش روستایی، و در نهایت به توسعه پایدار جامعه کمک  خواهد کرد.