وبلاگ

:

در این فصل چهارچوب کلی پژوهش را مشخص خواهیم نمود. در ابتدا به بیان مسئله خواهیم پرداخت و در ادامه سابقه‌ی پژوهش را ذکر خواهیم کرد به دنبال آن اهداف پژوهش را ذکر خواهیم کرد سپس سؤالات پژوهش بیان شده و قلمرو پژوهش را مشخص خواهیم نمود. سپس روش پژوهش را روشن خواهیم کرد و به بیان کاربردها‌ی این پژوهش خواهیم پرداخت وبرخی از مراجع که می‌توانند از این پژوهش بهره مند شوند معرفی می‌گردند. در ادامه محدودیت‌های پژوهش را ذکر کرده و در نهایت واژه‌های کلیدی را تعریف خواهیم نمود.

بیان مسئله:

رهبر معظم انقلاب اسلامی با ابلاغ سند نهایی چشم‌انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران به سران سه قوه و رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام، افق روشن ایران را در ١٤٠٤ هجری شمسی ترسیم نمودند. در این سند داریم:

* چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران در افق ١٤٠٤ هجری شمسی

با اتکال به قدرت لایزال الهی و در پرتو ایمان و عزم ملی و کوشش برنامه ریزی شده و مدبرانه جمعی و در مسیر و اصول قانون اساسی، در چشم‌انداز ٢٠ ساله، ایران کشوری است توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه، با هویت اسلامی وانقلابی، الهام بخش در جهان اسلام و با تعامل سازنده و موثر در روابط بین‌الملل.

اولین گام در حرکت به سمت مقصد، موقعیت یابی است؛ اینکه بفهمیم کجا هستیم و به کجا می‌خواهیم برویم. پس از آن نوبت به اتخاذ تصمیم در مورد چگونگی حرکت و تصمیمات راهبردی می‌رسد.

همانطور که در سند چشم‌انداز بیست ساله ذکر شده، مقصد ما به عنوان کشور اول منطقه در زمینه‌های اقتصادی و علمی مشخص شده است.

و گام بعدی در تجزیه و تحلیل محیط منطقه و شناسایی وضعیت خودمان و کشورهایی که ازما پیشی گرفته اند، می‌باشد.

در این پژوهش سعی می‌شود متغیر‌هایی (نسبت‌های کلان اقتصادی) وارد مدل شوند که بتوانند وضعیت هر چه جامع تری از موقعیت راهبردی کشورمان نشان دهدند.

تبین قدرت تکنیک تحلیل پوششی داده ها:

پس از ارائه‌ مدلهای پارامتری، تبین قدرتمندی از چگونگی روابط بین پارامترها ارائه شد؛ (همانند مدل کاپ داگلاس برای تبین روابط اقتصادی نیروی کار و تولید) ولی این مدلها محدود به پارامترهای درون مدل بودند و جامعیت لازم را نداشتند ولی باارائه‌ تکنیک‌های ناپارامتری از بند پارامترها رها شدند و با قدرتی مشابه به تبین متغیرها‌ی مختلف پرداختند.

در این پژوهش سعی می‌شود در راستای تحقق اهداف سند چشم‌انداز نسبت‌های مهمی از وضعیت کلان اقتصادی کشور کشف شده و در کنار یکدیگر قرار داده شده و یک رتبه‌بندی مبتنی بر واقعیت ارائه شود.

از دیر باز رصد کردن وضعیت محیط، جهت برنامه ریزی‌های کلان دولتی مورد توجه سیاست گزاران کلان کشوری بوده است. این رصد از دوایر نزدیکتر شروع و درخاتمه کل محیط را در بر می‌گیرد. یکی از مهمترین اسناد کشوری، سند چشم‌انداز بیست ساله میباشد. در این سند ازبین کشورهای حوزه‌ی نفتا برای جمهوری اسلامی ایران چنین آینده ای را مجسم نموده است: «ایران کشوری است توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه، با هویت اسلامی وانقلابی، الهام بخش در جهان اسلام و با تعامل سازنده و موثر در روابط بین‌الملل».

ابتدائی‌ترین گام جهت سنجش وضعیت محیط، تعریف محک‌ها و شاخص‌های اساسی است که به بهترین نحو بیان کننده‌ی وضعیت موجود باشند. شاخص‌هایی که آرمانهای کشور را به درستی و حتی الامکان نزدیک به واقعیت بیان کنند. پس از مشخص شدن شاخص‌ها نوبت به بررسی وضعیت محیط بر اساس شاخصهای میرسد و تعیین نقاط قوت و ضعف بر اساس یک مدل.

در راستای فرایند رصدکردن محیطی تلاش‌های زیادی شده است؛ و انواع روش های کمی ابداع و اجرا شده اند. بیشتر روشها با یک پارامتر خاص شروع به رصد کردن و بالطبع رتبه‌بندی محیطی میکنند؛ و در نهایت آمار و اطلاعات استخراج شده ازداده‌های اولیه را در کنار یکدیگر و گسسته ارائه میکنند.

روش تحلیل پوششی داده‌ها از روش های ناپارامتریک می‌باشدکه محدود به یک پارامتر خاص نیست. قدرت این روش در ادغام پارامتر‌های مختلف کارائی و سنجش هم زمان آنها با یکدیگر است. بنابر این با قدرتی بیشتر به تحلیل انواع شاخص‌های محیطی به صورت همزمان و غیر پارامتریک می‌پردازد.

در مدل‌های مختلف تلاش میشود هر چه بیشتر به واقعیت نزدیک‌تر شد، ولی خود مدل در تضاد با هدف آن است، چنانچه راسل (1923)

 میگوید : «تمام منطق سنتی بنا بر عادت، فرض را بر آن میگذارند که نماد‌های دقیقی به کار گرفته شده است. به این دلیل موضوع در مورد این زندگی خاکی قابل بکارگیری نیست، بلکه فقط برای یک زندگی ماوراء الطبیعه معتبر است». در ادامه جان لوکاسیه ویچ، ماکس بلک، لطفی زاده و دیگران به این ابهام و چند ارزشی بودن اشاره کردند و مفهوم اولیه «فازی» در 1937 میلادی شکل گرفت و به سرعت تا کنون درعلوم مختلف سایه افکنده است.

در این پژوهش نیز جهت نزدیکتر شدن به واقعیت، از داده‌های فازی در مدل تحلیل پوششی داده‌ها استفاده شده است.

سابقه‌ی پژوهش در مطالعات ایران:

در پژوهش‌های صورت گرفته در زمینه‌ی تحلیل‌های کلان محیطی به علت ضعف در مدلهای موجود (عدم جامعیت شاخص‌ها) اکثرا به صورت بخشی و محدود به تجزیه و تحلیل تک عاملی پرداخته‌اند و نتوانسته‌اند شاخص‌های مختلف را کنار یکدیگر و با بیانی مشترک گردآوری کنند. در این پژوهش سعی می‌شود نابترین شاخص‌ها در کنار یکدیگر مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند و نتایجی با ارزش‌تر ازپژوهش‌های بخشی و مقطعی دیگر حاصل شود.

هم چنین در پژوهش‌های صورت گرفته به روش تحلیل پوششی داده‌ها اکثرا به تحلیل‌های داخلی مثل بانک‌ها، بیمه‌ها، مدارس و … بسنده کرده‌اند که در این پژوهش برای اولین بار به صورت بین‌المللی در صدد تجزیه و تحلیل محیط برآمده است؛ و اینکه برای اولین بار به وسیله‌ی تحلیل پوششی داده‌های فازی به رتبه‌بندی کشورهای حوزه‌ی سند چشم‌انداز پرداخته است.

عناوین پایان نامه‌هایی که با موضوع تحلیل پوششی داده‌های فازی نگاشته شده‌اند و تاکنون نمایه شده‌اند عبارتند از: رتبه‌بندی طرحهای تولید فازی در تحلیل پوششی داده‌ها ، ارزیابی عملكرد تامین كنندگان قطعات با بهره گرفتن از رویكرد تحلیل پوششی داده‌های فازی ‏‎(Fuzzy DEA)‎‏ ، ارزیابی میزان كارآیی مدیریت‌های نواحی شركت توزیع برق فارس با رویكرد تحلیل پوششی داده‌های فازی، ارائه روشی برای اندازه‌گیری كارایی سازمان های پیچیده با بهره گرفتن از تحلیل پوششی داده‌های شبكه‌ای فازی، ارزیابی عملكرد نیروگاه‌‌های كشور با بهره گرفتن از روش های تحلیل چندگانه و تحلیل پوششی داده‌های فازی، ارزیابی عملكرد نیروگاه‌‌های كشور با بهره گرفتن از روش های تحلیل چندگانه و تحلیل پوششی داده‌های فازی، بررسی کارآیی واحدهای تصمیم‌گیری توسط تحلیل پوششی داده‌های فازی با یک مثال کاربردی، رتبه‌بندی شعب بانک ملت(استان تهران) با در نظر گرفتن متغیرهای محیطی بر اساس منطق تحلیل پوششی داده‌های فازی، طراحی مدلی برای اندازه‌گیری کارائی سرمایه گذاری سازمانی در تکنولوژی اطلاعات با بهره گرفتن از مدل فازی تحلیل پوششی داده‌ها مورد:شرکتهای حاضر در بورس اوراق بهادار تهران.، مقایسه عملکرد شعب بانک با رویکرد تحلیل پوششی داده‌های عصبی فازی (مورد : بانک تجارت)، ارزیابی عملکرد شعب تامین اجتماعی شهر تهران با بهره گرفتن از تلفیق مدل تحلیل پوششی داده‌های فازی و كارت امتیازی متوازن، مدلهای اولیه و دوگان تحلیل پوششی داده‌های فازی، ارزیابی عملکرد واحدهای تصمیم‌گیری با بهره گرفتن از تحلیل پوششی داده‌ها و مقایسات فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی مثلثی.

در زمینه‌ی تحلیل پوششی داده‌های فازی مدل‌های فراوانی در مجلات بین‌المللی دیده می‌شود ولی تعداد بسیار اندکی به صورت کاربردی آنها را اجرا نموده اند. در این پژوهش سعی می‌شود یکی از مدل‌ها را به صورت کاربردی اجرا نماییم.

اهمیت و اهداف پژوهش:

اولین گام در سیاست گذاری‌های کلان کشوری، مشخص بودن هدف و به بیان راهبردی، مشخص بودن چشم‌انداز است. جهت محقق شدن این امر، باید محیط به نحو احسن تجزیه و تحلیل شود. روش‌های مختلفی جهت شناخت بیشتر محیط در علوم مختلف ارائه شده است. یکی از مهم‌ترین این روشها تکنیک تحلیل پوششی داده‌ها در حیطه‌ی علوم مدیریتی و اقتصادی می‌باشد. در این روش با تجمیعی جامع از شاخص‌های مختلف به تجزیه و تحلیل گزینه‌های تصمیم می‌پردازد.

چنانچه در سند چشم‌انداز جایگاهی برجسته برای جمهوری اسلامی ایران در بین کشورهای منطقه ترسیم شده است ابتدائی‌ترین گام جهت تحقق آن مهم، مشخص کردن وضعیت کنونی کشور دربین کشورهای مختلف منطقه است. هر چه بیان این مسئله قوی‌تر باشد تحقق آن نیز امکان پذیر‌تر خواهد بود.

و در صورت مدلسازی صحیح یکی از کاربردی‌ترین پژوهش‌های صورت گرفته در زمینه‌ی تحقق اهداف سندچشم‌انداز و تجزیه و تحلیل وضعیت کلان کشوری می‌باشد.

ﻣﺎیکل ﭘﻮرﺗﺮ از ﻣﻨﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدی رﻗﺎﺑﺖﭘذیری را ﻣﺘﺮادف ﺑﺎ ﺑﻬﺮه وری ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﺳﺘﻔﺎده یک ﻣﻠـﺖ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻮلید ﺧﻮد ﻣﯽداﻧﺪ. (ﭘﻮرﺗﺮ، 2005)

مهم‌ترین و ابتدایی‌ترین عوامل جهت حرکت راهبردی، موقعت یابی اولیه و مشخص کردن جایگاه و متمایز کردن نقاط قوت و ضعف و همچنین نقاط فرصت و تهدید در بین رقبا است. ویکی از روش های کارا در این زمینه رتبه‌بندی به وسیله‌ی تحلیل پوششی داده‌ها است.

و اما هدف ما، مدلسازی یک الگوی مبتنی بر واقعیت (Benchmark) برای شناسایی وضعیت کلان اقتصادی به وسیله‌ی شاخص‌های کلان اقتصادی می‌باشد؛ و این الگو، جهت دهی عالمانه ای برای ورود به صحنه‌های رقابت جهانی ارائه خواهد داد.

اغلب رده‌بندی‌ها تک عاملی می‌باشند، ولی هدف اصلی ما ارائه‌ آمیخته ای مناسب جهت تحلیلی جامع‌تر از وضعیت نسبی اقتصادی کشورمان در بین کشورهای منطقه می‌باشد. در صورت موفق بودن در استخراج متغیر‌ها میتوان راهبردی مناسب برای افزایش بهره وری ارائه کرد؛ و جهت رسیدن به بهترین واحد تصمیم (منظور کشورهای منطقه) راه کارهای لازم جهت کاهش درون داد‌های سیستم اقصادی و یا افزایش ستانده‌های سیستم کلان اقتصادی را رائه دهد.

با توجه به اهمیتی که وضعیت آینده‌ی کشورمان در بین کشورهای منطقه دارد، این پژوهش درصدد تبینی علمی و مبتنی بر واقعیت از وضعیت کشورمان می‌باشد. از بین روش‌های مختلف زیادی که برای بررسی این مهم به انجام شده است یکی از جدید‌ترین و قویترین روشها، روش تحلیل پوششی داده‌های فازی می‌باشد.

از برتریهای این روش (که در این پژوهش از آن استفاده خواهد شد) نسبت به سایر روش‌ها میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:

– داده‌های ورودی در این روش همگی مبتنی بر واقعیت بوده و از روش‌های دیگر مثل احتمالی بودن داده‌ها و یا پیش بینی تخمینی داده‌ها استفاده نمی شود.

– همانند روش‌های پارامتریک محدود به یک یا چند پارامتر محدود نیست، بلکه به صورتی جامع و همزمان شاخص‌های مختلف کارائی را وارد مدل کرده و مرزهای کارا را ارائه میکند.

– فقط شاخص‌های گزینه‌های تصمیم را به صورت مجزی تجزیه و تحلیل نمیکند بلکه مجمو عه‌های نزدیک به یک مرز کارا را بایکدیگر مقایسه و بهترین واحد کارا را به عنوان الگویی حقیقی جهت سایر گزینه‌های تصمیم اتنخاب میکند.

– داده‌های ورودی به مدل، از رویکرد پیشرفته‌ی فازی جهت انطباق حد اکثری با واقعیت استفاده می‌کند.

[1] – جهت بررسی مقالات آماری مراجعه شود به مقالات همایش های مرتبط مثل همایش ملی نقش مدیریت راهبردی در تحقق چشم انداز بیست ساله‌ی ج.ا.ا. ، همایش ملی سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404و غیره .هم چنین می توان به دبیر خانه ی مجمع تشخیص مراجعه نمود.

شناسایی مسائل و مشكلات موجود سازمانها از نظر داخلی و خارجی كه در نهایت منجر به كشف و تبیین نقاط قوت و ضعف داخلی و فرصتها و تهدیدات خارجی می‌شود بعنوان بخشی از فرایند برنامه‌ریزی استراتژیک است كه می‌تواند به منظور قراردادن جایگاه سازمانها در موقعیتهای بهتر و برتر در آینده مورد استفاده قرار گیرد (Rigan & Ghobadian, 2005). بعبارت دیگر بجای اینكه سازمانها منتظر حوادث و محركهای محیطی باشند و فقط به آنها عكس‌العمل نشان دهند با بهره گرفتن از برنامه‌ریزی استژیک می‌توانند محیط را تحت تأثیر قرار داده و اجازه ندهند تا شوكهای محیطی بر عملكرد سازمان تأثیر منفی گذارد. برنامه‌ریزی استراتژیك، ابـزار مدیریتی توانمندی است كه برای كمك به سازمانها طراحی می‌شود تا آنها بصورتی رقابتی، خود را با تغییرات پیش بینی شده محیط تطبیق دهند. فرایند برنامه‌ریزی استراتژیك، یک نگرش و تجزیه و تحلیل از سازمان و محیط مربوط به آن ارائه می‌كند، شرایط فعلی سازمان و یا شركت را توضیح می دهد، و عوامل كلیدی مؤثر بر موفقیت آن را شناسایی می‌كند (Fry & Stoner, 1995, 12). تحلیل SWOT ابزاری کارآمد برای شناسایی شرایط محیطی و توانایی های درونی سازمان است. پایه و اساس این ابزار کارآمد در مدیریت استراتژیک و همین طور بازاریابی، شناخت محیط پیرامونی سازمان است (Duarte et al, 2006). اگر SWOT به خوبی به كار گرفته شود می تواند مبنای بسیار خوبی برای تدوین استراتژی باشد.

2-1- بیان مسأله

مدیریت استراتژیک عبارت است از فرایندی كه از طریق آن سازمانها، محیطهای داخلی و خارجی خود را تحلیل كرده و از آن شناخت كسب می‌كنند. علاوه بر آن مسیر استراتژیک خود را پایه‌گذاری كرده، استراتژیهایی خلق می‌كنند كه آنها را برای رسیدن به اهداف تعیین شده كمك می کند و آن استراتژیها را به اجرا می‌گذارند (هریسون و جان، 1382، 19). مدیریت استراتژیک به نحو گسترده ای امروزه توسط اغلب بنگاه های دولتی و خصوصی برای ایستادگی در برابر هجوم بی امان رقابت بازار و تغییرات محیطی استفاده می شود. پیچیدگی و ظرافت تصمیم گیری در كسب و كار، مدیریت استراتژیک را ضروری ساخته است (Sevkli et al, 2012). مدیریت فعالیت های متنوع و چند بعدی درونی، تنها بخشی از مسئولیت های مدرن مدیران می باشد. محیط بلافصل بیرونی مؤسسه هم عوامل چالش برانگیزی را فرا می آورد (پیرس و رابینسون، 1383). به منظور برخورد اثربخش با همه ی این عوامل كه بر توانایی شركت در رشد سود آور آن تأثیر دارند، مدیران به برنامه ریزی استراتژیک روی می آورند. تاكنون از ابزارها و تكنیک های كمی بسیاری در حوزه مدیریت استراتژیک استفاده شده است كه از آنجایی كه اصلی ترین مؤلفه در این حوزه، تصمیم گیری با در نظرگرفتن همزمان ملاحظات چندگانه می باشد لذا تكنیک های تصمیم گیری چند معیاره بیشترین میزان استفاده را به خود اختصاص داده اند. در این میان یكی از ابزار هایی كه در مرحله ی تدوین استراتژی برای تحلیل موارد استراتژیک درونی و بیرونی به كار می رود تحلیل SWOT می باشد که قادر است مهمترین فاكتورهای درونی و بیرونی كه می توانند آینده ی یک سازمان را تحت تاثیر قرار دهند را خلاصه كند (قدسی پور، 1384). هدف این تحلیل كه به بررسی و ارزیابی فرصتها و تهدیدهای محیط و نقاط ضعف و قوت بنگاه می پردازد، ارزیابی این است كه آیا بنگاه قادر به گرفتن فرصت ها و بهره برداری از آنها و اجتناب از تهدیدات محیط غیرقابل كنترل بیرونی نظیر نوسان قیمتها، بی ثباتی سیاسی، تحولات اجتماعی و تغییرات قوانین و مقررات و…

 می باشد. انجمن سرمایه گذاران و کارآفرینان کیش با هدف ایجاد بستر توسعه برای اجرای پروژه های زیربنایی و صنعتی بزرگ در کیش تشکیل شده است. با عنایت به سیاست تشویق دولت ایران برای سرمایه گذاری بخش خصوصی در امور زیربنایی، انجمن سرمایه گذاران و کارآفرینان کیش پروژه های مختلفی را در دست اجرا دارد، که برای موفقیت در این فعالیتها نیازمند برنامه ریزی استراتژیک بر پایه تجزیه و تحلیل درست و اصولی است از این رو تدوین استراتژی انجمن سرمایه گذاران و کارآفرینان کیش بر اساس تحلیل SWOT و با بهره گرفتن از فرایند تحلیل شبکه ای (ANP) گام مؤثری در این زمینه است، با توجه به موارد مذکور سؤال اصلی تحقیق حاضر بصورت زیر مطرح می گردد:

استراتژی انجمن سرمایه گذاران و کارآفرینان کیش بر اساس تحلیل SWOT و با بهره گرفتن از فرایند تحلیل شبکه ای (ANP) چگونه است؟

1-3- اهمیت و ضرورت

شرکتهایی که عملکردی عالی دارند به صورت منظم برنامه ریزی می کنند تا همواره آماده رویارویی با نوسانات و تغییراتی باشند که در محیطهای داخلی و خارجی شرکت رخ می دهد. شرکتهایی که سیستمهای برنامه‌ریزی آنها به گونه‌ای است که با تئوری مدیریت استراتژیک شباهت زیادی دارد، معمولاً در دوره‌های بلندمدت، از نظر مالی و اداری عملکرد بسیار بهتری خواهند داشت (Zhang, 2012). فرایند مدیریت استراتژیک تلاشی است برای تهیه نسخه دوم از آنچه در مغز انسان بسیار باهوش و نخبه می گذرد یعنی کسی که دارای درك مستقیم از اموراست و دانش اطلاعات را با تجزیه و تحلیلهای علمی در هم می آمیزد، تغییرات را شناسایی کرده و بقای سازمان در عرصه رقابتها وکشمکشها را فراهم می نماید. گام اول در مراحل برنامه ریزی استراتژیک تعیین رسالت، اهداف و ماموریتهای سازمان است و پس از آن می‌توان از طریق تحلیل SWOT که یکی از ابزارهای تدوین استراتژی است، برای سازمان استراتژی طراحی کرد که متناسب با محیط آن باشد. با بهره گرفتن از این تحلیل این امکان حاصل می‌شود که اولاً به تجزیه تحلیل محیط‌های داخلی و خارجی پرداخته و ثانیاً تصمیمات استراتژیکی اتخاذ نمود که قوتهای سازمان را با فرصتهای محیطی متوازن سازد (Duarte et al, 2006). تحلیل SWOTبه تنهایی یک ابزار تحلیلی برای تعیین اهمیت فاكتو رهای شناسایی شده و ارزیابی گزینه های مختلف استراتژیک بر حسب این فاكتور ها ارائه نمی كند. به این دلیل تحلیل SWOT نقصان ها و كمبود هایی در اندازه گیری و ارزیابی فاكتور ها دارا ست. با وجودی كه فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) این نقایص را بر طرف می كند اما خود این رویكرد در هنگامی كه بین فاكتور ها عدم استقلا ل و وابستگی وجود داشته باشد كارایی خود را از دست می دهد، چرا كه AHP فرض می كند فاكتور های حاضر در ساختار سلسله مراتبی مستقل می باشند در صورتی كه این فرض در بررسی تأثیرات محیط درونی و بیرونی نمی تواند پذیرفتنی باشد. لذا نیاز به ابزاری داریم كه وابستگی های ممكن میان فاكتور ها را به حساب آورد و اندازه گیری نماید. دراین تحقیق یک رویه الگوریتمیک مبتنی بر فرایند تحلیل شبكه ای بدین منظور ارائه می شود كه می تواند حتی وقتی بین فاكتور های SWOT وابستگی وجود داشته باشد كار را به خوبی به پیش ببرد. از SWOT به صورت گسترده‌ای در تعدادی از اقتصادهای توسعه یافته و در حال توسعه در مواردی مانند کمک به اتخاذ تصمیمات حوزۀ تجارت و بازرگانی، کمک به تعیین مکان ساخت شرکتهای تولیدی در چین، بررسی استراتژی‌های نفوذ و ترغیب و تشویق صادرات در چین و بریتانیا، توسعۀ اقتصاد منطقه‌ای در استرالیا، انتخاب شیوۀ عملکرد شرکتهای کوچک در اسکاتلند استفاده شده است. همچنین در سطح کشورها از این تحلیل جهت تحلیل پروژه‌های وسیع منطقه‌ای مانند سیستم‌های حمل و نقل و ترابری در هند و تحلیل پروژه‌های مناسب کارآفرین در ژاپن استفاده شده است (Duarte et al, 2006). با توجه به چشم انداز وسیع و رسالت عظیم انجمن سرمایه گذاران و کارآفرینان کیش و اهداف راهبردی نظیر:

– تلاش در جهت تسهیل نمودن امور سرمایه گذاری در جزیره زیبای کیش از طریق مهندسی مجدد فرایند ها و کاهش بروکراسی اداری

– همفکری، هماهنگی و همکاری با سازمان منطقه آزاد کیش برای رفع مشکلات و حل مسایل اقتصادی و اجتماعی جزیره زیبای کیش

– تلاش در جهت بهبود و تحول اقتصادی و اجتماعی جزیره زیبای کیش از طریق گسترش سرمایه گذاری های جدید و حمایت از سرمایه گذاری های موجود

– ارتقاء دانش و مهارت های حرفه ای اعضا

– تلاش جهت تعریف و خلق فرصت های جدید برای سرمایه گذاری در جزیره زیبای کیش

– یافتن راه های مناسب جهت برون رفت از چالش ها و بحرانها در مواقع لازم

– پیگیری اجرایی نمودن سیاست های کای اصل 44 قانون اساسی

– تأمین و حفظ حقوق و دفاع از منافع مشترک اعضا

– تلاش در جهت تحقق ایده جزیره سلامت از طریق شاخص های اجتماعی متناسب و استاندارد (http://akskish.com)،

تدوین استراتژی می تواند مبنای بسیار خوبی برای عملکرد آینده این انجمن باشد، لذا تدوین استراتژی بر اساس تحلیل SWOT و با بهره گرفتن از فرایند تحلیل شبکه ای (ANP) اهمیت و ضرورت می یابد.

[1] .Multi Criteria Decision Making.

[2]. Strengths Weaknesses Opportunities Threats.

[3]. Analytic Hierachy Process.

[1]. Strength Weakness Opportunity Threat.

پژوهش  حاضر پیرامون ارزشهای اخلاقی در بوستان سعدی می باشد.هدف ازاین پژوهش بررسی آموزه های اخلاقی دربوستان سعدی می باشد.روش این تحقیق قیاسی ،استقرایی است درابتدای پایان نامه روش ما به صورت قیاسی است که مطالب رابه طورکلی بیان کردیم ماننداخلاق وویژگی های آن وسپس به شیوه ی استقرایی است وبه توضیح مطالب جزء به جزءپرداخته شده است که آموزه های اخلاقی دربوستان سعدی می باشد. کوشش ما آن بوده است که تا حد امکان تنها به معرفی اخلاقیات‌ بپردازیم.توجه این اخلاقیات به عقل،آن را از خطر تعصب دور نگهداشته و همواره اخلاق کامل موافق شریعت و طریقت بوده است.

در تدوین این پژوهش از آثار اندیشمندانی چون  عبدالحسین زرین کوب ، ذبیح اله صفا و کلیات سعدی استفاده نمودم .  درپایان نتیجه ای که می توان ازاین تحقیق دریافت این است که سعدی به حق معلم اخلاق بوده و در علوم دینی و حکمت عملی و عرفان و سیاست و شناخت اجتماع متبحر و استادبوده است.

سرآغاز سخن  :

با نگاهی گذرا به درون مایه اغلب اشعار و حکایات سعدی معلوم می شود که وی علاوه بر داشتن طبعی خلاق و برخورداری است.از قدرت سخنوری و هنر شاعری، خردمندی فرزانه و معلمی راه شناس و آگاه از رمز و رازهای هستی بوده است؛ و به سهم خود کوشیده است تا اسرار حیات متعالی و هدفدار انسان را به صورت لطیف ترین تعبیرات تفسیر کند. فراز و نشیب های راه زندگی را ضمن دستورالعمل هایی خردمندانه نشان دهد. به راستی این وظیفه خطیر را آن گونه دقیق و استادانه به انجام رسانیده است که کلامش در پاره ای موارد رنگی از

 سخنان انبیا و عطر و بویی از کتب آسمانی یافته است. و از لحاظ کثرت استعمال در ردیف کلمات قصار و ضرب المثل های متداول در زبان فارسی درآمده است.

در اشعار نغز سعدی، جز از موضوعاتی که تاکنون برشمردیم از ارزشهای معنوی دیگر، هر چه که مقدس و والاست ، از دیدگاه اسلامی در زمره جنود عقل محسوب می شود. ستایش شده و هر چیز ناپسند و فرومایه که جزء جنود جهل به شمار می رود، نکوهش و تقبیح گردیده است.

سعدی به حق معلم اخلاق بوده و در علوم دینی و حکمت عملی و عرفان و سیاست و شناخت اجتماع متبحر و استاد، در بوستان که آکنده از نیکی و پاکی و ایمان و صفاست و شاعر با گشودن ده باب به روی کسانی که قصد گل گشت در این فضای معنوی دارند. آنان را به آرمان شهری از اخلاق و فضیلت رهنمون می شود. که در چشم انداز زیبای آن انسان بر قله رفیع آدمیت برمی آید و از رذایل اخلاقی پاک و منزه می شود. اسراری از حیات متعالی انسان تفسیر گردیده است. و راز و رمزهایی از حکمت عملی در قالب تعابیر لطیف، بیان شده است .

از این رو در تلاش بر آمدم تا به مدد از خداوند متعال و به زمینه ی علاقه  خویش به بررسی فرهنگ فضایل اخلاقی در بوستان سعدی بپردازم ، به همین منظور با مطالعه و بررسی های چند و با یاری از استاد گران  قدر جناب آقای دکتر محمد رضا براتی موضوع اخلاق در بوستان سعدی را بر گزینم . پس از تصویب موضوع پایان نامه و با شوق و تلاش پیگیر در پرتو راهنمایی های استاد بزرگوار دکتر محمدرضابراتی  به جمع آوری منابع پرداختم.

ساختار و روش کار این پژوهش ، به روش قیاسی ، استقرایی از کتابهای نویسندگان و ادیبان بزرگ همچون دکتر ذبیح اله صفا و … بهره بردم.

به طور کلی پژوهش پیرامون اخلاق در بوستان سعدی می باشد که درچهار فصل تدوین شده است.

• این فصل شامل کلیات و مقدمات می باشد .دراین فصل ابتدابه طورکلی به اخلاق و ویژگی های آن پرداخته شده است.2-این فصل شامل جهان بینی سعدی می باشد.3- این فصل شامل اخلاق در بوستان می باشد . 4-این فصل شامل یافته ها می باشد .

تصور ذهنی افراد جامعه و آنچه به عنوان زندان یاد می شود و مردم با دیدن آن،ذهنشان مشوش می شود و نگران کننده است،دیوارهای بلندی که در هر طرف آن دنیایی متفاوت از همدیگر می باشند، چه بسا انسانهایی هستند که با تمام بی گناهی، بی اطلاعی، بی کسی، دست سرنوشت و یا قانون های نوشته در کتابها، چه بسا از روی حق و افرادی به ناحق ،افرادی آگاهانه و افرادی ناآگاهانه سرنوشتشان آنگونه رقم خورده است که در پشت دیوارهای بلند  عمرشان را بگذرانند و چه بسا افرادی هستند که مستحق بدترین مجازاتها می باشند ولی آزادانه در پیش دیوارها،مست غرورند و هرگز در مخیلة خویش آنگونه تصور نمی کنند که جایگاه واقعی آنها در پشت آن  دیوارهای بلند است و در خوشیهای خویش جولان می دهند و خم به ابرو هم نمی آورند و در هنگام عبور از کنار دیوارهای زندان نیشخندی هم می زنند.

و اما در هر زندان دیوارهای پر از عکس و نوشته که روزی نوشته شده اند تا خوانده شوند شاید،تا باقی بمانند ،شاید تا احساسی را بیان کنند،اعتراضی،خاطره ای،درددلی. شاید احساسات گوناگونی که درقالب عکس ، نقاشی و واژه  ها بر دیوارهای زندان شکل گرفته اند.

هنگامیکه در زندانها به دنبال دیوارنوشته ها یا بهتر بگویم دل نوشته ها می گردی ، به هر جایی سرک باید بکشیم، از پشت بام گرفته تا بندهای عمومی، سلولهای انفرادی و اتاقکهای نگهبانی. هر جا که دیواری هست، سقفی هست یا میله ای که بتوان بر آن نوشت یا کشید. در این دنیای پر از رمز و راز است،محصور گفته ها و خواسته های کسانی هستیم که آنها را نمی شناسیم و هیچ گاه شاید نتوانیم به عمق و دورن خواسته های آنها پی ببریم.

در این دنیا، دیوار نوشته ها و اشعار آرزوهای افراد گاه چنان کوچک شده اند، چنان رنگ و بویی متفاوت با هم دارند که نمی توانیم آنها را در ذهن خودمان مرتب کنیم.

گوناگونی افراد و احساساتشان را از روی نوشته هایشان احساس تنهایی، احساس فراموش شدگی،احساس طلب کمک از عزیزان، دوستان، از خدا، احساساتی مشترک زندانی و زندانیان می باشد .

چرا هستند؟ نوشته ها چرا هستند؟ آنها را نگاه می کنیم  و آنها هم ما را نگاه می کنند،آیا آنها  صرفاً یک عادت دیرینه دیوارنویسی هستند؟آیا تلاشی هستند برای  خود در لحظه ای که حرف زدن از هر زمانی دشوارتر است؟ آیا مینویسند که از خود سؤال کنند که چه می نویسند  و چرا؟ یا اینکه به نوشته هایشان بی اعتنا بوده اند ولی نوشته اند بی آنکه به فکر برآورده شدن نیاز نگرشی باشد که نقطة اتکایی را طلب می کند؟ آیا این نوشته ها از روی ناامیدی  نوشته شده اند یا برای ساختن یک زندگی دیگر،بیان ارزشهایی جدید و آرزوهایی که قابلیت بروز در دنیایی واقعی را پیدا نکرده اند؟ آیا این نوشته ها کلماتی هستند که واقعیت و رؤیا را در ذهن نویسنده اش،با هم آشتی می دهند؟

واما اگر از سؤالاتی که از ذهن خودم تراوش می کند بگذرم و در باب گردآوری جملات و اشعار و دیوارنوشته ها که گاه توانسته ایم انشایی و املایی که داشتند به همان صورت نمایش داده شده است و سعی نگارنده بر آنها بوده است که مطالب گردآوری شده را در مضمونهایی که به یکدیگر شبیه تر هستند در کنار هم گنجانده شود تا برای فراگیران  و خوانندگان  و علاقمندان لذت  بخش و مورد استفاده قرار گیرند.

مضامینی که مطالب را براساس آنها مرتب  می کنیم عبارتند از:

1) زندگی 2)عشق          3)انتظار                    4)تنهایی         5)غیره

و امیدواری نگارنده آن است که مضمون هر فصل آن طور که خودش می خواهد به ذهن بخواند و در ذهن راه یابد و خود را بسازد.

دیوار نوشته ها ترکیبی است از نوشته ها، عکس ها و نقاشی های روی دیوارهای زندان.

«هر کس زندان را تجربه کرده باشد،سپری کردن یک روز در آن را برابر با یک عمر می دانند،عمری که تنها با یک دیوار از جریان رایج زندگی فاصله می گیرد . دیواری تلخ که تو با تنهایی و ناامیدی  و غم و رنجت در پشت آن راه می روی ، گریه می کنی، می خندی، از لای میله های عمودی  به دنبال آسمان می گردی،می نویسی از روی سرگردانی، می نویسی تا از غربت فرار کنی، می نویسی چون امکان دسترسی به وسیله ای دیگر برای بیان احساساتت را نداری،می نویسی از روی نفرت، از روی عشق یا  می نویسی تنها از روی عادت دیرینه ی دیوارنویسی» این نوشتة شرح حرفهای دل یک زندانی و بهانه ما برای نوشتن این مطالب است.

:

در آینه گذشته می توان رخسار مردان خدایی را دید، که بر نفس خویش لگام زدند و به امید فرجام بودند و راستی را پیشه کردند، به خود سخت گرفتند تا دیگران راحت یابند و این را هنر زندگی نامیدند. اگر چه در عصر باستان می زیستند ولی آوازۀ زندگی آنان به روزگار ما رسیده است؛ شاید سّر این جاودانگی این است که به نوعی، به حقیقت، آنان نیز ماندند. شاید ما نیز چون در آینۀ تاریخ به آنان نظر کنیم، سیمای خود را بیابیم زیرا حقیقت، سبب وحدتِ واصلان حقیقی است.

هرمس یکی از آن نام هاست که سالکان و پویندگان طریقت در وادی حقیقت با آن روبرو        می شوند آیین هرمسی بسیار قدیمی است . سنت ها و آثاری به وی نسبت می دهند که دست به دست گشته است و به روزگار ما رسیده است. چند و چون در حقیقت این ماجرا دلکش است ولی دلکش تر آن است که سخنان او و طرز فکر و شیوۀ حقیقت جویی وی بر جای مانده است گرد و غبار زمان ، بر حقیقت آن نشسته است، ولی خوشبختانه آن را از بین نبرده است.

آنچه از او بر جای مانده است، منسوب به سالهای بسیار دراز است ولی حقیقت حرفهای او هنوز باطراوت به نظر می آید. « ادیان روحانی تر و غنی تر از آئین هرمس، در روزگار ما بسیار می توان یافت ولی جالب این است که حرفهای جملگی نظیر و شبیه هم اند. یعنی اگر ادیان وحدت دارند، در این است که به مقام و منزلت آدمی اعتنا کرده اند و آن را رفیع ساخته اند.» (فرک، گندی، 1384، 5)

اگر چه هرمس واژه ای یونانی است، ولی در فاصلۀ قرنهای اول تا چهارم میلادی، زمینۀ شکل گیری نوشته هایی در فرهنگ غربی فراهم شد که از«سویی با تعالیم و آموزه های انبیای عهد عتیق و از سویی با تعالیم دانایان و اساطیر یونانی، مصری، ایرانی، و بابلی پیوندداشت.»(کلباسی اشتری، 1386 ،8)

این پایان نامه شامل پنج فصل است، که فصل اول کلیات تحقیق و فصل دوم به طور مفصل در مورد هرمس و سنت آن و چگونگی نفوذ آن در اسلام و بهره مندی ابن عربی و پیروان آن، که شیخ محمود شبستری خود یکی از پیروان و تابعان بنام ابن عربی از مکتب هرمسی است و همچنین در مورد شیخ محمود و مبانی عرفان او و اوضاع عرفان تصوف در زمان حیات او. فصل سوم نیز در مورد عرفان و تصوف و خاستگاه آن و تأثیرعرفان بر شعر و ادب است.

فصل چهارم استخراج نگره ها و عقاید و مبانی عرفانی مشترک که در متون هرمس و گلشن راز شیخ محمود شبستری نمود یافته است.

فصل پنجم نتیجه گیری و پاسخ به سئوالات و فرضیه هایی که در کلیات به آنها اشاره شده است.

اکنون که این رساله با اتکال بر خداوند متعال به پایان رسیده است بر خود واجب می دانم که از زحمات بزرگان و سروران عرصه سخن و ادب خانم دکتر منصوری که با راهنمایی های گرانقدر خود، طی کردن راه سخت این پژوهش را بر اینجانب هموار نمودند کمال تشکر و قدردانی را به عمل بیاورم و عمری دعاگوی زحمات بی شائبه ایشان باشم.

هم چنین از زحمات ارزنده مشاور آگاه و فرهیخته جناب دکتر مالملی که در این مدت یاریگر بوده اند سپاس گزاری کنم. در پایان امیدوارم تلاش هایی که در زمینۀ پژوهش حاضر انجام پذیرفته توانسته باشد به نتیجه و ثمره نهایی خود رسیده باشد و مورد نظر استادان بزرگوار عرصۀ علم و ادب قرار گیرد.

 1-1 بیان مسأله

مساله اساسی، مطالعات مربوط به هرمس و مکتب هرمسی و کشف و بازشناسی و استخراج بن مایه های عرفانی مشترک  در دیدگاه های شیخ محمود شبستری و هرمس است. اما آنچه به پایان نامه ی ما مربوط می شود یافتن و باز نمودن نگره های هرمسی در گلشن راز شیخ محمود شبستری است.

نگارنده در این رساله قصد دارد که نگره های هرمسی را در گلشن راز شیخ محمود شبستری، که در بردارنده اندیشه های عرفانی کهن فارسی است و در آن بیان مفاهیم صوفیانه با شور و شوق و روانی ویژه ای هموار گردیده است، استخراج کند.

نخستین پرسش در زمینۀ بحث حاضر است که اساساً هرمس کیست و چرا و چگونه منشأ ظهور نوشته ها یا سنتی علمی- فلسفی و عرفانی به همین نام قرار گرفته است. در پاسخی کوتاه      می توان گفت هرمس را معادل افراد گوناگونی در فرهنگ های مختلف دانسته اند و شاید آنچه باعث این تطابق شده است به وجوه مشترک این شخصیت ها باز می گردد.

1- 2  اهداف تحقیق

1-اهداف کلی مورد نظر این رساله، چنان که از عنوانش برمی آید، معرفی دیدگاه ها و عقاید و سلوک عملی و مبانی عرفانی هرمسی است که در گلشن راز جلوه یافته است.

رسالۀ حاضر ناظر بر مجموعه ای از اهداف کلی است و انتظار می رود که این رساله بتواند    خواننده را پس از مطالعۀ کامل متن، به اهداف مورد نظر رهنمون شود و بر یک یک آنها اشراف دهد.

1-3  اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

کشف و شناسایی عقاید و اندیشه های هرمس و آثار بزرگان ادب چون شیخ محمود شبستری که علاوه بر کمک به فهم و درک هر چه بیشتر آنچه منظور نظر ایشان بود، باعث انس و الفت بیشتر دوستداران ادب فارسی و نیز سبب بیشتر لذت بردن از همنشینی و همراهی با کلام ایشان است. بنابراین شناسایی هر چه بیشتر آثار بزرگان و کشف و مقایسه اندیشه های آنان کاری در خور علاقه    و توجه است.

1-4  سوالات و فرضیه های تحقیق

• آیا می توان رد عرفان هرمسی را در گلشن راز شیخ محمود شبستری یافت؟

• آیا شیخ محمود شبستری مستقیماً از اندیشه های هرمس برخورداری و اطلاع داشته است؟

• کدام حوزه از گسترۀ عرفان بیشتر در اندیشه های هرمس و آثار شبستری نمود یافته است؟

فرضیه ها

• فرض ما چنین است که شیخ محمود شبستری از اندیشه های عرفانی هرمس بهره گرفته است.

• وحدت وجود، کشف و شهود و تکثر در آثار هر دو مشهود است.

• در عرفان نظری اندیشه های ابن عربی و هرمسی جلوۀ خاصی در اشعار عرفانی شبستری دارد

1-5  روش اجرای تحقیق

از میان روش های گوناگون تحقیق و پژوهش، روش ویژۀ  علوم انسانی و آن شاخه از دانش های        نظری که به مشاهده و بررسی از نزدیک با سوژۀ مورد مطالعه راه نمی برد، دستور کار رسالۀ حاضر قرار گرفته است.

تحقیق و بررسی  نگره های هرمسی موجود در گلشن راز شیخ محمود شبستری تنها از طریق آثار پیشین پژوهندگان این رشته و در فضای کتابخانه ممکن می گردد. خوانش متون عرفانی و تصوف و شرح های بسیاری که بر گلشن راز نوشته شده و هم چنین بررسی اطلاعات دریافتی جهت دستیابی به نتیجه، در کتابخانه و اینترنت امکان دارد.

در نگارش مطالب کوشیده ایم تا از تکرار مکررات خودداری ورزیم و از ذکر یافته های پیشین پژوهندگان، که از بسیاری تکرار به حوزۀ بدیهیات راه یافته اند خودداری شود و مجال پژوهش به ذکر نکات تازه تر اختصاص می یابد.

بدین ترتیب ابزار کار ما در پژوهش، منابع نام برده در پایان رساله است.

1-6 پیشینه ی تحقیق

دربارۀ هرمس و شیخ محمود شبستری به طور جداگانه آثار متعددی وجود دارد. در زمینۀ هرمس و سنت هرمسی و مکتبی که از آن اوست کتابها و مقالات اندکی وجود دارد، برخی از این آثار که به این مطالعه مربوط اند عبارتند از :

1-هرمس و سنت هرمسی از دکتر حسین کلباسی اشتری که در مورد هرمس و مکتوبات آن و سنت هرمسی در عالم اسلام توضیح می دهد.

2-مقالاتی از دکتر سید حسین نصر و دکتر گوهری که در مورد مکتب هرمسی و نفوذ آن در اسلام توضیحاتی داده اند.

در مورد کتاب گلشن راز شبستری شروح فراوانی بر آن نوشته شده که مهمترین آنها شرح محمد لاهیجی است. که بر این شروح تعلیقات و حواشی زیادی نوشته شده مانند حواشی جواد نوربخش- حواشی خالقی و کرباسی- حواشی کیوان سمیعی

و همچنین کتاب فراسوی ایمان و کفر شبستری از لئونارد لویزن با ترجمه مجدالدین کیوانی

در هر حال در مورد هرمس و شیخ محمود شبستری به طور جداگانه کار فراوان انجام شده و اندیشه های شبستری در حوزه های عرفانی به فراوانی بررسی شده ولی در مقایسه با هرمس به تحقیقاتی که این دو را با هم مقایسه کرده باشد برخورد نکردم و این کار از این جهت تازگی دارد.