خشكسالی گرانترین بلای طبیعی است به طوری كه سالانه به طور متوسط بین 6 الی 8 میلیارد دلار خسارت جهان به بار می آورد. سواحل جنوبی دریای خزر كه سه استان مهم گیلان – مازندران – گلستان را در خود جای داده است و قطب كشاورزی، دامپروری و. . . می باشد. با توجه به نیاز آبی كشت برنج 8000 متر مكعب در هكتار و باغداری 2140 متر مكعب در هكتار و با عنایت به اینكه بیش از 60% آب رودخانه های بزرگ و كوچك در این استان هدر می رود در شرایط خشكسالی و كمبود آب خسارت شدیدی از نظر بخش كشاورزی و دامپروری و حتی فعالیتهای صنعتی می بیند و سبب كاهش جدی منابع آب شیوع بیماری ها و آفات گیاهی و آتش سوزی جنگل و مراتع و كاهش درآمدها و به دنبال آن مهاجرت نیروی انسانی از روستا به شهر می گردد. سرسبزی منطقه بسیاری از مشكلات كمبود آب را پوشانده است و كمتر كسی به ذهنش خطور می كند كه واقعا خشكسالی شدیدی در این منطقه وجود دارد. بنابراین شناخت و پایش خشكسالی ها و كنترل آنها در چنین مناطقی از اهمیت ویژه ای برخوردار است (سایت سازمان هواشناسی).
با توجه به موارد فوق این تحقیق در نظر دارد تا با بهره گرفتن از روش های موجود به بررسی شدت و تداوم و فراوانی خشکسالی های اقلیمی در شرق گیلان( حوضه سموش) پرداخته، لذا تحقیق حاضررا به شش فصل زیر تقسیم می نمائیم:
فصل اول : طرح تحقیق
فصل دوم : مبانی نظری تحقیق
فصل سوم : ویژگیهای طبیعی محدوده تحقیق
فصل چهارم: مواد و روشها می باشد.
فصل پنجم : یافته های تحقیق
فصل ششم : تفسیریافته ها و پیشنهادات و پاسخ به فرضیات ومنابع و مآخذ میباشد.
1-1. بیان مسئله
خشكسالی یكی از چالشهای قرن حاضر است كه در آینده یكی از مشكلات عمده بشریت به حساب خواهد آمد افزایش جمعیت رشد روزافزون فعالیتهای كشاورزی و صنعتی و گسترش بی رویه شهرها منجر به تشدید مصرف منابع آب و ایجاد بحرانهای منطقه ای ناشی از خشكسالی در بساری از نقاط جهان شده است. آب این منبع حیاط بخش به عنوان یكی از سه عامل اصلی تشكیل و بقای محیط زیست (خاك، هوا، آب) بیش از هر زمان دیگر مورد توجه می باشد. اهمیت این مسئله به خاطر نیاز روزافزون و پایین آمدن كیفیت آب در سح جهانی نتیجه سهل انگاری و سودجویی افراد و سازمانها روز به روز افزایش یافته به نحوی كه در آینده نزدیک بوجود آورنده مسائل حاد سیاسی و اجتماعی گردد (سایت سازمان هواشناسی).
کشور ما در یکی از مناطق خشک و نیمه خشک جهان قرار گرفته است و خشکی جزء فطرت و صفت ذاتی آن است تغییرات شدید مقدار بارش، شدت و پراکنش زیاد بارندگی و نوسانات دما از خصوصیات دائمی این مناطق است. خشکسالی نیز به عنوان یک عارضه موقت هر چند سال یکبار در این مناطق حادث می شود و در نتیجه اثرات خسارت بار خشکسالی در ابعاد مختلف، برنامه ریزیهای توسعهای کشور را دچار رکود نموده و بحرانهای گسترده سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در نواحی مختلف کشور ایجاد مینماید.
استان گیلان با توجه به شرایط اقلیمی و موقعیت خاص جغرافیایی همیشه بعنوان استانی بدون مشکل به چشم می آید در صورتی که این استان از غرب به شرق سرتاسر مخاطره است. حوضهی سموش در شرق استان گیلان از جمله حوضههای رودخانهای است که درطی سالهای اخیر تحت تاثیر این پدیده قرار دارد وبنظر میرسد که خشکسالی در این شهرستان جنبه اقلیمی داشته و ناشی از کمبودبارش در این منطقه می باشد. لذا این تحقیق درنظر دارد به بررسی شدت و تداوم و خشکسالی های اقلیمی در حوضه سموش پرداخته تا بتواند نسبت به جلوگیری از مخاطرات موجود برنامه ریزی لازم را بعمل آورد.
1-2. سوال تحقیق
آیا در حوضه سموش خشکسالیهای اقلیمی وجود دارد؟
آیا خشکسالیهای اقلیمی در حوضه سموش شدت و تداوم دارد؟
1-3. اهداف تحقیق
– بررسی شدت و تداوم خشکسالی های اقلیمی در حوضه سموش
– شناخت نوع خشكسالی در سطح حوضه
– ارائه راهکار های مناسب جهت رفع یا مقابله با خشکسالی
1-4. فرضیه
در حوضه سموش خشکسالیهای اقلیمی وجود دارد.
خشکسالیهای اقلیمی در حوضه سموش شدت و تداوم دارد.
1-5. نوع روش تحقیق
روش تحقیق توصیفی و تحلیلی با اهداف کاربردی و با بهره گرفتن از مطالعات کتابخانه ای و اسنادی می باشد
1-6. روش گردآوری اطلاعات
روش گرد آوری اطلاعات بصورت کتابخانه ای، اسنادی و میدانی می باشد. در این تحقیق به لحاظ ماهیت نظری-کاربردی بودن آن و مباحث مطرح شده از دو روش مطالعه اسنادی و میدانی استفاده شده است. در روش مطالعه اسنادی از شیوه های جمع آوری اطلاعات، داده ها، آمارها بهره جویی از کتابخانه ها و آرشیو سازمانها و اینترنت استفاده گردیده است. در روش میدانی نیز از مشاهدات عینی و مصاحبه بهره گرفته شده است.
1-7 . ابزارگردآوری اطلاعات
ابزار گردآوری اطلاعات در روش کتابخانه ای بصورت فیش برداری، جدول، نقشه و کروکی. . . و شبکه های کامپیوتری بوده و در روش میدانی نیز از نقشه، مشاهده، مصاحبه و دوربین عکاسی و عین استفاده شده است. شبکه های کامپیوتری – مشاهده ( سطحی و آزاد) بانک های اطلاعاتی و پرسش نامه و مشاهده است.
1-8 . روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
جهت تجزیه و تحلیل بررسی شدت و تداوم و فراوانی خشکسالی های اقلیمی در شرق گیلان (حوضه سموش) ابتدا داده های اسنادی و کتابخانه ای را جمع آوری نموده و سپس با بهره گرفتن از نرم افزار های آماری طبقه بندی نموده و درنهایت با بهره گیری از شبکه های کامپیوتری و مشاهده (سطحی و آزاد) به تجزیه و تحلیل آنها اقدام نموده و درنهایت پس از استخراج نهایی و بدست آوردن داده های کمی با بهره گرفتن از جدول و نمودار به تجزیه و تحلیل آنها پرداخته می شود.
1-9. سوابق تحقیق
خشكسالی پدیده ای است كه از دیرباز توجه انسان را به خود جلب نموده است و تحقیقات فراوان در مورد خشكسالی ها در اكثر كشورهای دنیا و حتی در ایران به انجام رسیده است. به طوری كه در تعیین دوره های خشك استرالیا، گیبس و ماهر(Gibbsand Mahen967) با بهره گرفتن از شاخص دهك و مرتب كردن داده های بارندگی ماهانه گام های مهمی را برداشته اند. همچنین پالمر جفو اولین كسانی است كه خشكسالی را به طور عملی و با بهره گرفتن از قوانین فیزیكی و ریاضی در غالب گزارشی تحت عنوان خشكسالی هواشناسی مورد بررسی قرار داده كه در روش خود متكی بر داده های هواشناسی و هیدرولوژكی بوده است. غیور و همكارانش (1376) در بررسی گستردگی و فراوانی خشكسالی ها دریافتند كه ایران در سالهای 1970 تا 1980 عموما با ترسالی و در سال 1973 خشكسالی شدیدی داشت. آنها همچنین متوجه شدند كه به ازای افزایش هر 100 میلی متر به متوسط سالانه كور 41% از پهنه های خشك كاهش می یابد چنانچه میانگین بارش كشور به 400 میلی متر برسد، تمام كشور از خشكسالی رها می شود. در تعیین الگوهای ماهانه خوش اخلاق(1376) علت اصلی خشكسالی و ترسالی های ایران را الگوهای فشار می داند. غیور و خسروی (1380) در بررسی اثر پدیده انسوبرنا به هنجاری های بارش تابستانی و پاییزی جنوب شرق ایران به این نتیجه رسیدند كه در فصل تابستان طی فازها گرم انسو شرایط خشكسالی تابستانی و در فازهای سرد شرایط ترسالی اتفاق می افتد ولی در پاییز عكس این حالت رخ می دهد
– فرج زاده، منوچهر، 1383، در کتاب خود تحت عنوان خشکسالی از مفهوم تا راهکار می فرماید خشکسالی از جمله مهمترین بلایای طبیعی هستند که علیرغم تلفات انسانی که از خسارتهای اقتصادی و تبعات اجتماعی فراوانی برخوردار هستند به همین جهت مطالعه نقش و اثرهای خشکسالی در کشور با توجه به عدم مطالعه آن تا حال یک ضرورت اساسی می باشد.
– جوینده کهنه گوارابی، زینب، 1387، در پایان نامه خود تحت عنوان خشکسالی و اثرات آن روی منابع آب سطحی حوضه تالاب انزلی فرماید که در زیر حوضه تالاب شرایط خشکسالی هیدرولوژیکی با تاخیر زمانی صورت گرفته و خشکسالی بیشتر از نوع ضعیف تا متوسط بوده است.
– دریایی، مهران، 1385، در پایان نامه خود تحت عنوان شناخت پدیده خشکسالی و اثرات آن بر روی محصولات کشاورزی شهرستان تنکابن می فرماید که خشکسالی زمانی بر محصولات کشاورزی مانند برنج و مرکبات تاثیر منفی خواهد گذاشت که در زمان بروز خشکسالی عدم استفاده درست از آب به عمل آید.
– عزیزی، قاسم، 1379، در مقاله خود تحت عنوان النینو و دوره های خشکسالی- ترسالی در ایران میفرماید که ناهنجاریها و همینطور تغییرات سالانه و درون سال (ماهانه و فصلی) بارش در ایران و ارتباط آنها با شاخص نوسان جنوبی (SOI) وجود دارد. در بررسی ماهانهی ارتباط نیز مشخص گردید که بالاترین ضریب همبستگی بارش ماهانه ایران و شاخص نوسان جنوبی همزمان آن در ماه اکتبر دیده می شود.
1-10. محدودیتهای تحقیق
انجام تحقیقات در کشورمان همواره با مشکلات متعددی روبرو می باشد از آن جایی که فراهم بودن اطلاعات رکن اساسی را تشکیل می دهد، فقدان این اطلاعات از جمله مشکلات ایجاد شده برای کار پژوهش بوده است از جمله محدودیتها و موانع تحقیق را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:
– عدم وجود آمار و اطلاعات دقیق و مدون
– عدم همکاری سازمان هواشناسی به دلیل فروش اطلاعات بارش
– عدم وجود کارهای مشابه با توجه به موضوع تحقیق
1-11. قلمرو تحقیق
حوضه آبخیز سموش در مختصات جغرافیایی 50 درجه و 16 دقیقه و 43 ثانیه تا 50 درجه و 23 دقیقه و 16 ثانیه طول شرقی و 36 درجه و 50 دقیقه و 58 ثانیه تا 37 درجه و 0 دقیقه و 36 ثانیه واقع شده است. این حوضه از شمال به حوضه رحیم آباد، از جنوب به حوضه آبخیز آب ریزنه بن، از غرب به زیر حوضه های درازلات و زیاز و از سمت شرق نیز به حوضه آبخیز خشكه رود منتهی می شود. مساحت حوضه فوق 10387 هكتار می باشد. نقشه 1-1 موقعیت حوضه آبخیز سموش را در کشور، استان و شهرستان نشان می دهد.
فرم در حال بارگذاری ...
